Terefê Komelê ma ra derse ke online (interaktiv) amê daene, i/ê dersu pelga Zaza-Der de (www.zazader.org) bare kenime. Sıma ke wazene ni dersun ro nia derê linkê dersun pelganê maê sosyal medya de (twitter be facebook) bare kenime. /
Derneğimiz tarafından online (interaktiv) yürütülmekte olan Zazaca dersler bundan böyle Zaza-Der web sayfasında sergilenecektir. Dersleri takip etmek isteyenler için ders linki Zaza-Der’in sosyal medya sayfalarından paylaşılacaktır.
Dersa sıftene
Nas Kerdene – Şınasnaene
Hemed: Ma be xêr di
Ğezale: Xêr be sılamet. Xêr ama/Xêr amê (Xêr amay – Xêr amê)
Hemed: Xêr miyan de be
Ğezale: Bê, ronişe. Namê towo xêr. (Namê to çıko/çı çiyo)
Hemed: Namê mı Hemedo. Namê to çıko? (Yê to çıko/çıçiyo?)
Ğezale: Namê mı Ğezala
Hemed: Namê ae çıko?
Ğezale: Namê ae Şükrana.
Hemed: Namê ey çıko?
Ğezale: Namê ey İbrayimo.
Hemed: Çıtona-Senêna-Çutıriya (Çıtonay-Senênay-Çutıriyay)? Hal dem senêno? Halê to senêno? Hal demê to senêno?
Ğezale: Tı wes be. Ez rındu. Tı çıtona- senêna- çutıriya (çıtonê, senênê, çutıriyê)
Hemed: Ez ki rındu-n (rında-n/rındane)(Hol/Hewl). Wes u war be.
Sıfata kişi eki eklenerek “biyene-iyi olmak” ek fiilinin çekimi
Ez rındu/rında
Tı rınday – Tı rındê
A rında – O rındo
Ma rindime
Sıma (Şıma) rındê
İ/Ê rındê
Ez : ben tı: sen o (yo): o A (ya): o
ma: biz şıma (sıma): siz i/ê: onlar
Ke: ki Ki (zi): de /dahi
Lacek: oğlan Keyneke (Çêneke): kız
Cêniye: kadın Cüamêrd: erkek
mordem/mormek/merık/merdım: adam
İsan: insan
çı/çık/çi/çıçi: ne
Çıton/çıtewr/çıturi/senên: nasıl
Rınd/hol/hewl: iyi
Hal: durum
Dem: vakit
Wes/weş: hoş, güzel, sağ
Xêr (xeyr): hayır, iyilik
di: gördük
Sılamet: selamet
Name: isim namey: isimler
Namê to: senin ismin
Namê ae: onun ismi (dişil)
Namê ey: onun ismi (eril)
Heq razi bo: Allah sağ olsun
Wes u war be: sağol
Berxudar be: berhudar olasın
Kam: kim
Nê: yok, hayır
Heya (eya): evet
Mı di: ben gördüm
To di: sen gördün
Ae di: o gördü (dişil)
Ey di: o gördü (eril)
Ma di: biz gördük
Ş(S)ıma di: siz gördünüz
İnun di: onlar gördü
Görmek: Vênıtene, diyaene
Mı di Ae di İnu-n di (inan-n di)
To di Ma di
Ey di Sıma di
Dersa 2yinê
DEHKA:
Kotiraê – Kotira(w/y)ay – Kamci ca raê – Kamci ca ra(w/y)ay
Yê Kotiê – Yê Kotiay – Yê kamci ca raê – Yê kamci ca raway
Nıka ez İbrayim ra bıperşêri (pers keri). İbrayim kami wazeno ey/ae ra bıperso. Hên şime.
Xoce: İbrayim tı koti raê? Koti de cıviyenê (Weşiya xo ramenê)? Eke wanenê ya ki guriyenê kamci ca de wanenê/guriyenê (gırweyenê)?
Şimdiki ve geniş zaman çekimlenirken emir kipi alınır. Emir kipi takısı olan “bı” atılır, kalan kısma sırasıyla şimdiki zaman eki ve şahıs eki ulanır.
Bı – guriye guriye + en + u/a (-n)
Guriyenu/a
İbrayim: Ez Sivereg raya. Estembol de weşiya xo ramena. Beşiktaş de gırweyena.
İbrayim: Okan tı kotiraê? Tı koti de weşiya xo ramenê? Tı ke wanenê ya ki gırweyenê, koti de wanenê ya ki gırweyenê?
Okan: Ez Erzıngan rau. Na lınge weşiya xo Söke de ramenu. Ez, Eskişehir de wanenu.
Okan:Oze tı kotiraway? Tı koti de weşiya xo ramenay? Tı koti de guriyenay?
Oze: Ez Çolıg rau. Estembol de weşiya xo ramenu. Ez, Beşiktaş de guriyenu.
Ez rayberiya telebanê dugelun kenu.
Oze: Şükran tı kotiraway? Tı koti de weşiya xo ramenay? Tı koti de guriyenay?
Şükrane: Ez Dêsım rau. Ez Estemol de weşiya xo ramenu. Ez nêguriyenu. Teqawutu.
Şükrane: Devrim ma be xêr di. To ra taê çi pers keri. Devrim tı kotiraê? Tı koti de weşiya xo ramenê? Tı guriyenê ya wanenê? Koti de guriyenê ya ki wanenê?
Devrim: Xêr be sılamet. Bıperse. Ez Dêsım rau. Ez weşiya xo İzmir de ramenu. Ez nêguriyenu, ez wanenu. Ez Qeyseriye de zonê Urışi wanenu.
Devrim: Ma be xêr di kek Ercan. Mı ke to ra pers kerd, tı cuabê mı bıde. Tı kotiraê? Weşiya xo koti de ramenê? Hên aseno ke, tı nêwanenê. Tı koti de guriyenê? Nıka cuabê mı bıde.
Ercan: Xêr be sılamet bao, xêri miyan de be. Beno, çıman ser, vace. Ez, Adıyaman raya. Ez, weşiya xo Estembol de ramena. Raşta, ez nêwanena, ez karkera.
Ercan: Bıra Ahmed xêr ama, şanê to weş bo. Bıra Ahmed tı kotirayê? Bıra Ahmed tı wendekarê ya zi tı karkerê? Wextê to senê ravêreno?
Hemed: Xêr miyan de be. Şanê to ki weş bo. Ez Dêsim rau. Ez wendekar ki niyu, karker ki niyu; ez muhendisu. Wextê mı, compitur sero vêreno.
Hemed: Ercan tı kotiraê? Tı koti de weşiya xo ramenê? Tı wendekarê ya ki karkerê?
Ercan: Ez Adıyaman raya. Ez Estembol de cıviyena, taxa Gazi de weşiya xo ramena. Ez wendekar niya, ez karkera.
Tı wendekar u nuserê (nustekarê/nustoğê) ya ki karkerê?
Dinlemek istiyorum: Wazenu ke gos bıdi (goşdariye bıki/bıkeri)
Dersa 3yinê
1)PÊ ÇINAY RA SONAY/SONÊ GURÊ (GIRWE)
2)BE/PÊ ÇIKA SONAY/SONÊ GURÊ (GIRWE)
NE İLE İŞE GİDİYORSUN?
Cemre: Tı pê çı şonê mekteb, Devrim?: Devrim, sen ne ile işe gidiyorsun?
Devrim: Ez peya sonu mekteb. Ez be lıngana sonu mekteb: Ben yayan işe gidiyorum.
Wae Şükran, tı be çıka sonay mekteb: Şükran bacı, sen ne ile okula gidiyorsun?
Şükran: Ez be dolmuşa sonu mekteb: Ben dolmuş ile okula gidiyorum.
Okan, tı be çıka sonê mekteb?: Okan, sen ne ile okula gidiyorsun?
Okan: Ez be trena, be lıngana, be tramvaya, be otobosa sonu mekteb.: Ben, trenle, yayan, tramvayla, otobüs ile okula gidiyorum.
Cemre: Enke (Nıka)mekteb esto, ya çino?: Şimdi, okul var mı, yok mu?
Devrim: Na lınge mektebê ma çino.: Şu anlık okul yok.
Wae Şükran, Okan çık ra sono mekteb?: Şükran bacı, Okan ne ile okula gidiyor?
Şükran: Okan be otobosa, be trena, be lıngana… hem u çiya sono mekteb.: Okan, otobüs ile, tren ile, yayan … her şey ile okula gidiyor!
Okan: İbrayim tı çı ra sonê kar?: İbrahim, sen ne ile işe gidiyorsun?
İbrayim: Ez otoboza şına (sonu) kar.: Ben otobüs ile işe gidiyorum.
Cemre, tı çiçiya şınê mekteb ya ki kar?: Cemre, sen ne ile okula gidiyorsun?
Cemre: Mektebê m’ çino, ez key de guriyenu.: Okulum yok, ben evde(n) çalışıyorum.
İbrayim: Tı keye de seni gırweyenê? (Tı key de senê guriyenê? Tı çê ra çıton gurina? Tı çê ra çıtur gurina? Tı, çê de çıtur gurinê? Tı çê ra çıton gurinay?): Sen, evde(n) nasıl çalışıyorsun?
Qayt ke, bowne, sêr ke, nia de, seyr ke: bak, izle, seyret
Çaye, çı ra, qey, çı rê, çiçi : ne, ney, niye
Kalekê mı: yanlarım
Vêlıkê mı: böbreklerim
Waştene (Ez wazon/wazenu- bıwaze):istemek
Vatene (Ez von- vace): söylemek
Vace: De, söyle
Mı rê va (vat) ke: bana dedi ki
ra: çıkma durumu
rê: yönelme durumu
Rew ra vat: erkenden söyledi
Hirê rey/dolmi/fıni ey rê vat: Üç defa ona söyledim (“ey”, eril kişi)
Zamire kişi eki ekleyerek “olmak” fiilinin çekimi
Ez + u (-n), Ez + a (-n) [ezu/ezun, eza/ezan] : benim
Tı/Ti+yê, Tı/Ti+ya(-y) : sensin
Aya, Oyo; Yaya, Yoyo; Awa,Owo : odur
Ma+ime (mayme, maym, maye) : biziz
S(Ş)ıma+ê (şımaye) : sizsiniz
İ/Ê+yê Yi/Yê+ yê : onlardır
İ/Yi/Ê/Yê/İnay : onlar
Sıfata kişi eki eklenerek “olmak” fiilinin olumsuz çekimi
Olumlu | Olumsuz |
Ez rınd-a/u | Ez rınd ni-y-a/u
|
Tı rınd-ê, Tı rınd-ay
|
Tı rınd ni-y-ê, Tı rınd ni-y-ay |
A rınd-a
|
A rınd ni-y-a |
O rınd-o
|
O rınd ni-y-o |
Ma rınd-ime | Ma rınd ni+me
|
Şıma rınd-ê | Sıma rınd ni-y-ê
|
İ/Ê rınd-ê | İ/Ê rınd ni-y-ê
|
Not: Dişil için onun sağlığı iyi değil derken, “A rınde niya” deriz. İyi bir değil (kötü kişilik bağlamında) dersek, eril için de dişil için de “rınd” kullanırız.
O rınd niyo/A rınd niya
Urce mı rê awe/awke bia: Kalk bana su getir.
Çı sanenay rü/ri; Çı sanenê rü/ri: Ne, yüzüne vuruyorsun?!
Ucamino, ar keno, sermayeno: utanıyor
Sewa sıma xêr bo!… : Geceniz hayırlı (uğurlu) olsun
Heşte de dı rey/fıni/dolımi bıbo ki, ancia ke jübin diyaene zaf rında. Wes u war be. Rınd ke sıma estê: Haftada iki defa da olsa birbirimizi görmek çok güzel. Sağ olun. İyi ki varsınız.
Dersa 4inê
Serri: Yaş (lar)
Çend: kaç
- Tı çend serreyê/serriyay? (serriya)
- Tı çend serri derê/deray?
(dera)
- Serrê to çendê?
- Serrê to bi çend?
Usên, tı çend serreyê?: Hüseyin sen kaç yaşındasın
Ez hirus u heşt serreya: Ben otuz sekiz yaşındayım (Gımgım)
Lılek, tı çend serri deray?: Lılek, sen kaç yaşındasın?
Ez, phancas u hirê serri deru: Ben 53 yaşındayım. (Ovacık)
İbrayim, serrê to bi çendê?: İbrahim, yaşın kaç oldu?
Ez vişt u çar serreya: Ben 24 yaşındayım (Siverek)
Ercan bıra, serrê to çendê?: Ercan kardeş, senin yaşın kaç?
Serrê mı hiru su heştê: Yaşım, 38 (Alduş)
Wakıle Türkan, tı çend serriyay?: Türkan bacı, sen kaç yaşındasın?
Ez phancas u hirê serri derane: Ben, 53 yaşındayım (Erzurum)
Bıra Hemed, tı çend serri derê?: Ahmet kardeş, sen kaç yaşındasın?
Ez, hirıs serrey deru: Ben, 30 yaşındayım (Dêsi-İzmir)
Usên, Hemed çend serri dero?: Hüseyin, Ahmet kaç yaşında?
Hemed, hirıs serreyo: Ahmet, 30 yaşındadır. (Gımgım)
İbrayim, serrê Ercani çendê?: İbrahim, Ercan’ın yaşı kaç?
Serrê Ercani hirıs u heştê: Ercan’ın yaşı 38’dir. (Siverek)
Ercan, serrê Xoci bi çend?: Ercan, Hoca’nın yaşı kaç oldu?
Serrê Xoci biyê seşt u çahar: Xocan’ın yaşı 64 olmuş.
Türkan, serrê Usêni çendê?: Türkan, Hüseyin’in yaşı kaç?
Serrê Usêni hirus u heştê: Hüseyin’in yaşı 38
Lılek, İbrayim çend serreyo?: Lılek, İbrahim kaç yaşındadır?
İbrayim, vişt u çar serreyo: İbrahim, 24 yaşındadır (Ovacık)
Türkan, Lıleke çend serreya?: Türkan, Lılek kaç yaşındadır?
Lıleke, phancas u hirê serreya: Lılek, 53 yaşındadır (Erzurum)
Ercan, piyê to çend serreyo?: Ercan, baban kaç yaşındadır?
Piyê mı serranê Xocey dero (deyo): Babam, xocanın yaşındadır(Alduş)
İbrayim, maya to çend serreya?: İbrahim, annen kaç yaşındadır?
Maya mı serran dê Lıleke deya: Annem, Lılek’ın yaşındadır(Siverek)
Usên, vıstewrê to çend serreyo?: Hüseyin, kaynın (kayın baban) kaç yaşındadır?
Vıstewrê mı seşta u hirê serreyo: Kaynım, 63 yaşındadır. (Gımgım)
Özgür bi çend asmey?: Özgür kaç aylık oldu?
Özgür des u çar aşmeyo: Özgür, 14 aylıktır (Gımgım)
Lılek, mawa to çend serri dera?: Lılek, senin annen kaç yaşındadır?
Mawa mı, hawta u hirê serri dera: Annem, 73 yaşındadır. (Ovacık)
İbrayim, tı çend serriyo Estemol derê?: İbrahim, sen kaç yıldır İstanbul’dasın?
Ez, phanç serriyo Estemol deya: Ben, 5 yıldır İstanbul’dayım. (Siverek)
Ercan tı çend serriyo karkerê?: Ercan, sen kaç yıldır işçisin?
Ez, vist serriyo ke karkera: Ben, 20 yıldır işçiyim (Alduş)
Türkan, sıma çend serriyo İzmir derê?: Türkan, siz kaç yıldır İzmir’desiniz?
Ma, phancas u ju serriyo İzmir derime: (Biz 51 yıldır İzmir’deyiz.(Erzurum)
Usên, tı çend serriyo Qeyseriye derê?: Hüseyin, sen kaç yıldır Kayseri’desin?
Ez asmeo ke Qeysereiye dera. Mı ra ke persena, biyo des serri…: Ben bir aydır ki Kayseri’deyim. Bana sorarsan, on yıl oldu… (Gımgım)
Hemed bıra, sıma çend serriyo İzmir derê?: Ahmet kardeş, siz kaç yıldır İzmir’desiniz?
Ma, phancas u çar serriyo İzmir derime: Biz 54 yıldır İzmir’deyiz (Dêsim)
Lılek, tı çend serriyo veciya qurbetiye?: Lılek, sen gurbete çıkalı kaç yıl oldu?
Ez çewres u heşt serriyo veciyu qurbetiye: Ben, gurbete çıkalı 48 yıl oldu. (Ovacık)
İbrayim, Okan çend serriyo waneno?: İbrahim, Okan kaç yıldır okuyor?
Okan des u heşt serriyo waneno: Okan 18 yıldır okuyor.(Siverek)
Ercan, lacê to çend serreyo?: Ercan, oğlun kaç yaşındadır?
Lacê mı çardez serreyo: Oğlum, 14 yaşındadır (Alduş)
Dersa 5inê
Şahis Zamirlerinde yalın ve bükümlü durum: (Zemiranê Şexsiyun de halo raşt be çewt)
Halo raşt | Tırki | çêkuye | cümle | Tırki | Halo çewt |
Ez | Ben | Mı, tı diyay.
(m) |
Ben, seni gördüm. (d) | Beni, bana, bende, benden | Mı |
Tı/Tu | Sen | To, ez diyu.
|
Sen, beni gördün. | Sani, sana, sende, senden | To |
A/Ya | O | Ae, o di.
Aye o di. Aye yo di. |
O, onu gördü. | Ondu, ona, onda, ondan | Ae – cı |
O/Yo | O | Ey, a diye.
Ey a di. Ey ya di. |
O, onu gördü. | ondan | Ey – cı |
Ma | Biz | Ma, i/ê di.
Ma, yê di. |
Biz, onları gördük. | Bizi, bize, bizde, bizden | Ma |
Sıma | Siz | Şıma, ma di-me | Siz, bizi gördünüz. | Sizi, size, sizde, sizden | Sıma |
İ/Ê/Yi/Yê/İnay | onlar | İnun, a/ya diye.
İna/İnu, a di.
|
Onlar, onu gördü. | Onları, onlara, onlarda, onlardan | İnu-n
İna-n |
Mı: beni
Mı rê: bana
Mı de: bende
Mı ra/Mı ro: benden
(yönelme, kalma ve çıkma halleri “rê, ra, ro, de” ile çekimlenir.)
Not: Cümleyi, Türkçe’ye çevirisi üzerinden değerlendirmek yanlış olur. Dil mantığı ile çelişir.
Ör: Mı, tı diyay. Cümlesinin Türkçe’ye birebir çevirisi; “Beni, sen gördüm” olur. Halbuysa, burada ifade, “Sen, benim tarafımdan görüldün” dür.
Cümleye soruları Zazaca sormak gerekir.
Mı, tı diyay. (“kami” tı diyay? ) (‘mı’) – (Mı, “kam” di?) ( ‘tı’)
i/ê vanê: Onlar söylüyor. (KAM vano?) (i/ê)
inun vat: Onlar söyledi. (KAMİ vat?) (inun)
i/ê sımenê: Onlar içiyor. (KAM sımeno?) (i/ê)
inun sımıt: Onlar içti. (KAMİ sımıt? (inun)
cı rê vace: kendisine (ona) söyle. (KAMİ rê vace?) (ey/ae (cı) rê)
Persê “kam” rê, cüab: halo raşto (“Kim” sorusunun cevabı, yalın haldir)
Persê “kami” rê cüab: halo çewto (“Kimi” sorusunun cevabı, bükümlü haldir)
Taêna areze kime:
Tı, mı vinenay? (Tı, “kami” vinenay? ‘mı’)(“kam” mı vineno? ‘tı’)
Persê “kami” rê; (mı-to-ae-ey-inun/inan) cüab danê.
Persê “kam” rê; (ez-tı-a-o-i/ê) cüab danê.
(ma-sıma) hurdêmenu persan rê ki cüab dane.
Namu-n (Naman/Nomeyun) de halo çewt ‘zafeni’ sero esto:
Zafeno raşt | Zafeno çewt | çêkuye | cümle |
aşiri | Aşirun/aşiran | Aşiri, amey têare.( Têri – tê leye – pêser)
|
Aşiretler bir araya geldi |
Aşirun anê têare.
Aşiran anê teri. |
Aşiretleri bir araya getiriyorlar. | ||
Aşirun, qesa xo kerdê jü. | Aşiretler, söz birliği yaptılar. | ||
kıtabi | Kıtabun/kıtaban | Kıtabi berdê mekteb. | Kitapları okula götürmüş. |
Kıtabun, bena koyti/koti?
Kıtabun serê bena? |
Kitapları nereye götürüyorsun? | ||
Kıtabi, haê xonça seroyê. | Kitaplar –odur- masanın üzerindedir. | ||
Muri/mıroy | Muriyun/mıroyan/mıroyun | Muri/Mıroy werdi | Armutları yedi. |
Muriyun/mıroyan bore | Armutları ye. | ||
Muri/mıroy rışiyay | Armutlar döküldü. | ||
Muriyun/muriyon are de | Armutları topla |
Burada da görüleceği üzere, Türkçe karşılığı olan cümlelerden bazen yalın ve bükümlü ayrıştırıla bilinirken, bazen ayrıştırılamıyor. O sebepledir ki yukarıda dediğimiz gibi, Zaza dilinin kendi mantığından hareketle, Zazaca cümlelere, Zazaca “kim-kimi” sorularını yöneltmeliyiz.
Aşiri amey têare. (KAM amo têare? AŞİRİ) Halo raşt.
Aşirun anê têare. (KAMİ anê têare? AŞİRUN) Halo çewt.
Aşirun qesa xo kerdê jü. (KAMİ qesa xo kerdê jü? AŞİRUN) Halo çewt.
Kıtabi berdê mekteb. (ÇI berdo mekteb? KITABİ) Halo raşt
Kıtabun bena koyti/koti? (ÇIKİ bena koyti/koti? KITABUN) Halo çewt
Kıtabi haê xonça seroyê. (ÇI xonça serowo?KITABİ) Halo raşt
Muri werdi. (ÇI werdi? MURİ) Halo raşt
Muriyun bore. (ÇIKİ bore?MURİYUN) Halo çewt
Muri rışiyay. (ÇI rışiya? MURİ) Halo raşt
Muriyun are de. (ÇIKİ are de? MURİYUN)
Dersa 6inê
DEHKA: Embazê mı (olvozê mı)
- Heyder be embaza xo’a
Heyder lacekê do Zazao. Yê Dêsımiyo (Dêsim rao). Nıka, Estemol de weşiya xo rameno. Naca de qursê Zazaki vêneno. Na derse de embazê da xo esta. Namê ae(aye-dae) Elifa. A sûka Mersini rawa. Be xo ki Yorıga.
- Ma be xêr (xeyr) di, namê mı Elifa.
- Xêr be sılamet. Yê mı ki Heydero.
- Sodırê to xêr bo.
- Sodırê to ki xêr bo, Elif. Çıtonay/Çutıriyay/Senênay? Wesay, rınday?
- Heq razi bo. Rındun(Rından). Tı senênê?
- Ez ki rındun (rından). Wes u war be.
- Ez Mersinıcun. (Mersin raun/rayan) Welatê mı Mersino. Tı yê kotiê/koytiê?
- Ez yê Dêsımiun. (Ez ki Dêsım raun) Ez lacekê do Desımıcun.
- Elif, no embazê mı, Temelo. No yê Trabzoniyo. Trabzonıco.
- Sodırê to xêr bo, Temel.
- Sodırê (nımajê) to ki xêr bo, wakılê.
- No Mazlumo.
- Yê (Ê) koytio/kotio?
- Yê Meletiyeo. Meletiyıco. Meletiye rao.
- Nê/Ni (Ninay) embazê mınê. Yê İzmiriê. İzmir raê.
- Ma yê İzmirime. Namê mı Emela.
- Namê (Nomê) mı ki (zi) Halilo/Xelilo.
- (Ni/Nê Azad be Jinaê. Welatê ninun (nina-n/aynun) Hakariyo (Colemergo). Ninay Hakaricê (Colemergıcê). Nê (Inê) Kırdasê/Khurmancê.
- Çekuyê ke cêr, verver ro, iye ke raştiê (R), ğeletê (Ğ) pıronerê.
Öğrencilerinizden diyalogları göz önüne alarak, bu soruları “doğru-yanlış” şeklinde işaretlemelerini isteyiniz.
Elife, Mersin rawa/raya. ( )
Temel, Meletiye rao. ( )
Xelil, İzmir rao. ( )
Azad be Jina, Trabzon raê /rayê. ( )
- Resmanê cêrênun ro sêr kerê. Mobetun bıwanerê.
- Xatır be to.
- Oğır bo.
- Xatır be sıma.
- Oğır bo.
- Raa (rawa/raya) mı dûriya. Kara mı ki zafa (Karê mı ki zafo/bolo). Ez henda (endi) rawezi (warzena). Xatır be to.
- Heq kara (karê) to raşt biaro. Oğıro xêr.
- Mobetê Bakıl be Seydağay’a bıwanerê. Sıma ki mobetê de henêni bicêrê dê.
Bakıl: Ma be xêr di, khek Seydağa.
Seydağa: Xêr be sılamet, bıra Bakıl.
Bakıl: Senênê, wesê, rındê?
Seydağa: Sukır be Heqi. Ezo rındun. Tı senênê?
Bakıl: Be nawa sukır.
Seydağa: Koyti/koti ra yenê, sonê koyti/koti? [Komca / Kumca ra yene, şınê kumca (sere şonê)?]
Bakıl: Sûke (Şeristan) ra yenun. Sonun dewe. Xatır be to.
Seydağa: Oğır bo (Oğıro xêr).
ÖDEV – KAR U GURE
Çiyê ke odka sıma de biyaeyê, inun tabloyê herfan de bıvênerê, herfe be herfe bıgêrê helqa miyan. Ya ki reng be renga boyax kere. (Odanızda olabilecek şeyleri harf tablosunda bulup, işaretleyin)
a
|
b | l | o | c | ı | n | e | t | d |
c
|
ç | m | n | k | p | r | ş | th | ê |
ç
|
e | a | x | a | s | t | c | v | s |
j
|
n | y | o | m | a | e | x | b | n |
ı
|
h‘ | z | n | ç | n | p | z | c | m |
m
|
y | j | ç | ê | d | w | q | ı | i |
k
|
ı | t | a | b | a | c | e | l | ş |
r
|
ğ | e | q | e | l | e | m | e | l |
k
|
x | r | o | r | i | u | û | o | k |
q
|
w | i | l | d | s | f | g | h | j |
Qesa kamci amorun nênusiyawa, bınuserê. (Sayıların altını yazı ile tamamlayın)
1
jû |
2
dı |
3
hirê |
4
çar/çehar |
5
Ponc/phançşşeş |
6
şeş |
7
howt |
8
heşt |
9
new |
10
des |
11
yewndes/ |
12
dıyez/ desu dı |
13
hirês/ |
14
Çarês/ des u çar |
15
Des u phonc |
16
şiyês/ |
17
Desu hewt |
18
heştês/ |
19
newês |
20
vist |
30
hirıs |
40
çewres |
50
poncas |
60
|
70
howtae |
80
Heştay/Heştaê |
90
neway |
100
se |
500
Phonçsey |
1000
hezar |
Herfê ke cêr, inun raşt kerê. 1 ra heta 10 verver ro be reqeman’a bınuserê (Aşağıdaki harflerin yazımını düzeltin, karşılarına da 1’den 10’a kadar rakamlarla yazın)
sde 10…………… çra 4……………………
waht 7………………………. ıd 2………………….
êirh 3…………………… şteh 8……………………
ûj 1 ……………………….. apnc 5………………..
eşş 6……………………….. ewn 9………………….
- Çekuyun be qesanê mınasıban’a temam kerê. (Cümleleri uygun kelimelerle tamamlayınız)
Namê mı Bakılo Namê mı Mazlumo.
Ez yê Dêsimio Ez yê Meletiyun.
Ez Dêsim raya Ez Meletiye rau
Ma Colemergıcime. O Fransızo.
Welatê ma Colemergo Welatê ey Fransayo
- Pê tatiye biarê têkışte. Çekuyun vırazerê. (Ok işaretyle eşleyerek, cümleler kurunuz)
Namê yê kotiay?
Sıma towo (toyo) xêr?
Namê mı Zazaê?
Tı Mazlumo.
- Cayanê (caanê) thalun/vengun be qesanê mınasıban’a temam kerê. (Boş yerleri uygun sözcüklerle tamamlayınız)
Demê to be xêr!
Ma be xêr di Xêrê Heqi to ro bo. Xêr be sılamet Xêrê Humay to sero bo.
Xêr amey/amay. Xêri miyan de be.
Nastiya (tanişiya) xo jübin dime? Rınd beno.
Tı lacê/keynay kamiyê/kamiyay? Kamci aşire raê/raway? Kamci pêre rawa/raya? |
Sodırê to xêr/xeyr bo
Sanê to xêr/xeyrıne bo Sewa to xêr bo
Heq qewete bıdo Weş u war be
Tı koti (kamca/kumca/ça) raê/raway? Tı kamci dewe raê/raway? Tı yê kotiê/kotiay? Tı koti rawa?
|
Çekuyê nêbiyaey (negativ) (olumsuz cümleler)
A Zere niya. O Mazlum niyo.
O Bakıl niyo.
Ê/ İ/Yi Çolemergıci niyê. O Fransız niyo.
- Hênio ya hên niyo? (Öyle mi, değil mi?)
Cayanê thalan/vengan pırr kere (Boş yerleri tamamlayın)
O | Meletico | Heya | Nê | Meletic | ||
O | Heya | Meletiye rao | Nê | niyo | ||
A | Amerikanıca? | Heya | Nê | Amerikanıc | ||
A | Heya | Amerika rawa | Nê | niya | ||
O | hewzo? | Heya | Nê | hewz | ||
A | Heya | çeqera | Nê | niya | ||
Şıma | Zazaê? | Heya | Nê | Zazay | ||
Şıma | Heya | embazime | Nê | nime | ||
İnay | zerreşênê? | Heya | Nê | zerreşêni | niyê |
- Karta kamiye (Kimlik kartı)
KARTA KAMİYE
Name : ……………………….. Serri : ……………………….. Welat : …………………….. Mılet : ………………………..
|
Dersa 7inê
Roci, asmi(mengi), amori (morey)
Rocê heşte: şeme, yewşeme/jüşem (bazar), dışeme (peybazari), sêşeme (sali), çarşeme, phaşeme, yene (seşşeme)
Asmi- Mengi: zemperiye/çelê/çelı, gucige/guze, mart, nisane, gulane, asma amnania verêne (vartıvare-hezirane), asma amnania wertêne (temuze), asma amnania peyêne (thabaqe), asma payizia verêne (eylûle), asma payizia wertene (cıtkare), asma payizia peyêne (qasım), gağan
Demserri: Zamıstan, Usar/Wasar, Amnan, Payiz
Morey: zu (jû-yew-jew-yow), dı/dıde, hirê, çar (çehar), phanç (ponç), ses/şeş, hawt, heşt, new, des, des u jû (yewdes), des u dı (dıyês), des u hirê (hirês), des u çar (çarês), des u phanç (pancês), des u ses (şiyês), des u howt (howtês), des u heşt (heştês), des u new (newês), vişt, hirıs, çewres, phancas, seşti, hawtae, heştae, newae, se, dı sey, hirê sey, çar sey, phanç sey, hezar/hazar…
Qesanê cêrênun bıwane. Bıdekerne.
Ma be xêr di. Xêr be sılamet. Xatır be to. Oğır bo. Nan bore. Heq raşt biaro. Xızır kederun nêdo. Pir u khal be. Wes u war be. Heq raji bo. Ravêre, ronişe. Heq bercinê xêri bıdo. Zerre u xatırê sıma. Heq kederanê baqiya peyêne nêdo. Sıma wes be. Meymanê heqio. Heq isani bêmeyman nêverdo. Pêro bilgane rındê? Senênay? Senênê? Hal dem senêno? Vêsanê/Veyşanê? Têsanê/Teyşanê? Ara xo bıke. Fıtara xo bıke. Samia xo bore. Perociya xo bore. To ara xo kerde? To perociya xo kerde (verde)? Sıma verasaniye diyê? To samia xo kerde? Sıma nan di? Qulığê rae di? Koti ra yenê? Sonê koti? Şikinay/Şene na derse salıxo mı danay? İ/Ê kıtabê xo bıde mı, se beno? To dersa xo vıraşte? Mexeceliye, kara/karê xo de sêr ke.
Jûyên-Zafên
maykek | Jûyên | zafên | neyr | jûyên | Zafên |
qeleme | qeleme | qelem-i | kıtab | kıtab | kıtab-i |
deftere | deftere | defter-i | nerdıgan | nerdıgan | nerdıgan-i |
pisınge | pisınge | pisıng-i | kêber | kêber | kêber-i |
goze | goze | goz-i | malım | malım | malım-i |
çogane | çogane | çogan-i | mekteb | mekteb | mekteb-i |
dewe | dewe | dew-i | doman | doman | doman-i |
bıze | bıze | bız-i | pırd | pırd | pırd-i |
henare | henare | henar-i | ban | ban | ban-i |
dare | dare | dar-i | dar | dar | dar-i |
lûye | lûye | lû-y | kutık | kutık | kutık-i |
mae | mae | ma-y | kurşi | kurşi | Kurşi |
wae | wae | wa-y | hêga | hêga | hêga-y |
sae | sae | sa-y | kê | kê | kê-y |
manga | manga | mange-y | xone | xone | xone-y |
kesa | kesa | kese-y | telebe | telebe | telebe-y |
xonça | xonça | xonçe-y | bıra | bıra | bıra-y |
Jûyên(maykek-mayki) | Zafên(maykek-mayki) | Jûyên(neyr/neri) | Zafên(neyr/neri) |
Qelema mı | Qelemê mı | Kıtabê mı | Kıtabê mı |
Deftera mı | Defterê mı | Nerdıganê mı | Nerdıganê mı |
Pisınga to | Pisıngê to | Kêberê/Çêbere (keyberê) to | Kêberê to |
Goza to | Gozê to | Malımê to | Malımê to |
Çogana ey (i-yi) | Çoganê ey | Mektebê ey | Mektebê ey |
Dewa ey | Dewê ey | Domanê ey | Domanê ey |
Bıza ae (aye) | Bızê ae | Pırdê ae | Pırdê ae |
Henara ma | Henarê ma | Banê ma | Banê ma |
Dara ma | Darê ma | Darê ma | Darê ma |
Lûya ma | Lûyê ma | Kutıkê ma | Kutıkê ma |
Maa/Mawa/Maya s/şıma | Maê sıma | Kurşiê sıma | Kurşiyê sıma |
Waa/Wawa/Waya sıma | Waê sıma | Hêgaê sıma | Hêgayê sıma |
Saa/Sawa/Saya inun (inan) | Saê inun | Kê/Çê/Keyê inun | Keyê/Keyeyê inun |
Manga inun | Mangê inun | Xonê inun | Xoneyê inun |
Kesa ma | Keseyê (kesê) ma | Telebê ma | Telebeyê ma |
Xonça sıma | Xonçê sıma | Bıraê sıma | Bırayê sıma |
ÖDEV – KAR U GURE / 2
- Resmanê cêrênun be qısanê mınasıban’a temam kerê.
|
- WENDENE
- Heykata Heyderi bıwanerê
Heyder lacekê do Zazao. Yê Dêsımio. Nıka Estemol de weşiya xo rameno. Naca de qursê Zazaki vêneno. Na derse de embazê da xo esta. Namê ae Elifa. A sûka Mersini rawa. Be xo ki Yorıga.
Cûabanê ni persun bıderê
- Namê embaza Heyderi çıko?
…………………………………………………………
- Heyder yê kotio (kamcayo)?
…………………………………………………………..
- Heyder koti de weşiya xo rameno?
………………………………………………………….
- Embaza Heyderi koti (kamca) rawa?
………………………………………………………….
- Heyder sono qursê çıki?
…………………………………………………………
- Elife, Heyder, Temel, Azadi be Jine ra (Jine’a), Mazlum, Emele be Xelili ra (Xelili’ya) koti raê?
Heyder ……………… Emele be Xelili ra ………… Azadi be Jine ra ……………
Temel ………… Elife ……………… Mazlum ………………
- Xatır waştene
- Xatırê ……………………. (Xatırê …………)
- Xêr ………………. Oğır ……………….
- Roci, mengi (asmi), amori (morey)
Rocê heşte: ……………………………………………………………………………………..
Mengi (Asmi): ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Amori (Morey): jew (jû), ………………………………………………………………………………………….des, …..……………………………………………………………………………………………se………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………hazar
Demserri: ………… ……………… ………………….. …………
- Jûyên – Zafên
Cayanê thalun pırr kerê
Mayki/Maykek | Jûyên | Zafên | Nêri/Neyri | Jûyên | Zafên |
qeleme | qeleme | qelem-i | kıtab | kıtab | kıtab-i |
deftere | nerdıgan | ||||
pisınge | kêber (keyber) | ||||
goze | malım | ||||
çogane | mekteb | ||||
dewe | doman | ||||
bıze | pırd | ||||
henare | ban | ||||
dare | dar | ||||
lûye | kutık | ||||
mae | kurşi | ||||
wae | hêga | ||||
sae | Kê (keye) | ||||
manga | xone | ||||
kesa | şagırd (telebe) | ||||
xonça | bıra |
Jûyên (maykek) | Zafên (maykek) | Jûyên (neyri) | Zafên (neyri) |
Qelema mı | Kıtabê mı | ||
Defterê mı | Nerdıganê mı | ||
Pisınga to | Kêberê to | ||
Gozê to | Malımê to | ||
Çogana ey | Mektebê ey | ||
Dewê ey | Domanê ey | ||
Bıza ae | Pırdê ae | ||
Henarê ma | Banê ma | ||
Dara ma | Darê ma | ||
Lüyê ma | Kutıkê ma | ||
Maa sıma | Kurşiyê sıma | ||
Waê sıma | Hegaê sıma | ||
Saa inun | Keyê inun | ||
Mangê inun | Xonê inun | ||
Kesa ma | Şagırdê ma | ||
Xonçê sıma | Bıraê sıma |
Dersa 8ine
DESTDARİYE WAŞTENE (YARDIM İSTEMEK)
- Cênıke destdariye wazena, cüamêrd manê kar u gurê xo ra qebul nêkeno.
- Xêrê Heqi dest bıdê mı (Gımgım). Xeyrê Allay dest berzı ney (Sewrege). Xêrê xo dest ercena na valize mı (Erzurum)? Tı şenê mı rê yarmetey bıkerê (Alduş).
- Qaytê qusırê mı meke, kare mı esto, waxtê mı çino( Erzurum-Gımgım). Qusır mewni karê mı esto (Sewrege). Karê mı esto, nêşena (Alduş).
- Bıra Xıdır, şikinê (şenê) dest ercenê mı?
- Qusırê mı de nia mede / Qusır de memane, kare mı zafo.
- Cênıke destdariye wazena, cüamêrd qebul keno.
- Xêrê xo dest ercena na valiza mı (Erzurum)? Xeyrê Allay dest berzı ney(Sewrege). Xêrê xo dest bercê mı (Gımgım). Tı, şikina mı ra taê yardım bıkere (Pulemoriye). Tı şenê dest berce na valiza mı (Alduş)?
- Heya, beno (Erzurum-Gımgım)! Beno, eza yena (Sewrege). Beno. Ganê to weş bo, beno (Alduş).
- Bıra Xıdır, şikinê dest ercenê mı?
- Beno wakıle. Fınde (Vınde), ez cênun.
- Cüamêrd destdariye wazeno, cênıke decê mene xo ra qebul nêkena.
- Waya delal, tı şenê dest berce na valize mı (Sewrege). Wae tı şikinay destdariye bıdê mı (Erzurum)? Xeyrê xo tı şena mı rê yardım bıkere (Alduş)? Wae xêrê xo dest bıdê mı (Gımgım). Xêrê Heqi dest bıdê mı (Pulemoriye).
- Qusırê mı mewne, miyaney mı taweno (Sewrege-Alduş). Qaytê qusırê mı meke bıra, miyane mı deceno (Erzurum). Qusır de qayt meke, miyane mı deceno (Gımgım). Qaytê qusırê mı meke, xağê mı decenê(Pulemoriye).
- Wakılê, no bar zaf gırano. Reyê dest berc cı, se beno?
- Bıra qusır de memane. Mianê (Menê) mı deceno. Nêşikinun ke!
- Cüamêrd destdariye wazeno, cênıke qebul kena.
- To rê zamet, tı şene dest berce ğırara mı (Alduş)? Wae tı ke Heq kena no çuval zaf gırano, şikina destdariye bıdê mı (Erzurum). Way no çuval gırano, tı şena dest berze cı (Sewrege)? Wae xêrê xo dest berce ni barê mı (Gımgım). Hele wae Xızır bo no çuval zaf gırano bıresê mı, qedayê to bicêri (Pulemoriye).
- Beno, thaba nêbeno (Alduş). Heya bıra beno, vınde. Eke zaf gırano berc meke ez yenu (Erzurum). Ganê to weş bo, eza yena (Sewrege). Heya, beno (Gımgım). Heya bıra, thava nêbeno, suxrê dina heta merdene nêqeydino, ez to rê yardım nêkenu, çı (Pulemoriye)?
- Wakılê, no bar zaf gırano. Reyê dest berc cı, se beno?
- Fınde. Dest cı erci.
- Wae telebea. Khekê xo ra destdariye wazena. Khek ki telebeo, dersa xo mane keno destdariye nêdano cı.
- Khekê tı şenê bownê nê dersê mı ra (Alduş)? Khekê mı, eza na perşê fam nêkerdane, şikina cüabê na perşê mı rê vace (Erzurum)? Bıra ez na derse ra fam nêkena, tı şenê bownê cı (Sewrege)? Khekê mı, mı heyta fam nêkerd, şikina dest bıdê mı (Gımgım)? Tı şikina mı rê tae yardım bıkere, na derse fam nêkena (Pulemoriye).
- Nêşena, ê mı derse mı ê to ra zaf veşiyo (Alduş). Mı rê çı, to mekteb de rınd goş bıdene malımê xo, va bımusene (Erzurum). Waya mı qusır mewni, waxtê mı çiniyo (Sewrege). Tı tae teyna cad ke, eke fam nêkerd, a taw dest dan to (Gımgım). Tı ke na derse fam nêkena, ez se bıkeri. Kam ke baqılo dersa xo museno (Pulemoriye).
- Kheko, na dersa mı zaf çetına. Reyê tey nia de (Reyê qaytê nae bıke), se beno?
- Wae, qusırde memane. Yê mı ki dersa mı zafa. Wextê mı çino (çiniyo)!
- Wae destdariye wazena, khekê xo qebul keno.
- Bıra xeyrê xo fıne bowne pıra (Alduş). Khekê mı, ita se vano, to rê zamet mı rê vana (Erzurum)? Bıra, mı tia fam nêkerd, tı şene bewne (Sewrege)? Bıra xêrê xo dest bıdê mı ita çı vano (Gımgım)? Tı şikina mı rê tae yardım kena? Ez na derse fam nêkena (Pulemoriye).
- Beno waya mı, çıman ser (Alduş). Heya waa mına delale, hala jü rae bıwani, waa xo rê vaci (Erzurum). Vaci, waya mı (Gımgım). Verê lınganê to de bımıri, heya; tabi beno (Pulemoriye)!
- Keko, na dersa mı zaf çetına. Reyê tey nia de, se beno?
- Fınde. Reyê sêr keri.
- Ni/Nê tabloye cêri be qesanê mınasıban’a pırr kerê.
Namê mı
Ercano İbrayımo Türkana Devrımo |
Namê to
İbramo? Tırkana Cemreo Xıdıro |
Namê ae
Tırkana Lıleka Bilgea Sukrana |
Namê ey
Devrımo Huseyno İbrayımo Ercano |
Namê ey Usêno | Namê ae Dakıla |
Rocê da çetına | Rınd ke ma Usên nas kerdo |
Ez qaynaxkera (Ez karê lehim de gırweyena) | Ez malımun (xoceun) |
Ez İzmir derane | Ez vişt u jü serreyun |
Ez kıtab wendene ra hez kena | Ez qailun bıgureya |
- Embazanê xo de qesey bıke, bınuse.
Hesen: Tı Tırkay? Zeycane: Tı yê Alamanyaê?
Satıye: Heya. Ez Tırkun. Günter: Heya, ez yê Alamanyaun(Almanyayan).
Hesen: 30 serriyay? Zeycane: Çend serreyê?
Satıye: Heya. 30 Serriyun. Günter: 21 serreyun.
KAR U GURE
- Qesun biarê têare (têkışte), çekuye vırazerê.
1. Sodırê to | a) çıko (çıçiyo, çınao) |
2. Namê to | b) mılet raê/raway |
3. Kamci | c) serreyê/serriyay |
4. Çend | d) xêr bo |
5. Demê to | e) wes u war be |
6. Xêr | f) senêno |
7. Hal – dem | g) be sılamet |
8. Ez rındun. | h) be xêr |
- …
- …
- …
- …
- …
- …
- …
- …
- Kartvizite, e-poste, mesajê têlefoni,
kartvizite | e-poste | mesajê têlefoni |
|
|
- Seba (semedê, qandê, qay) qursê Zazaki jû karte pırr kerê.
Name be Namê pêre:
Welatê xo: Serri: Mıletê xo: |
- Seba xo na karte pırr kerê.
Name | |
Namê pêre | |
Serri | |
Mıletê xo | |
Welatê xo | |
Gurê xo | |
Caê gurey | |
e-poste | |
Têlefon | |
Edres |
- Xo be embazanê xo, pê zamiranê “ez, a, o” a nas kerdene derê.
Bu kez öğrencileriniz sözel olarak kendilerini ve arkadaşlarını tanıtacaklar. Kimlik kartlarına yazdıkları bilgileri size ve arkadaşlarına iletmelerine fırsat veriniz. Cümlelerini “ez, o, a” zamirlerini kullanarak ifade etmelerini belirtiniz.
KARTA KAMİYE
Name : … Serri : …. Welat: …. Qom : ZAZA
|
KARTA KAMİYE
…………….. : Satı Öztorun Serri: … Welat: … Qom : …
|
KARTA KAMİYE
Name :… …………….. : 21 Welat: …………………… Qom : …
|
…
…
…
DERSA 9ine
ŞİKİNÊ (ŞENÊ) MA RÊ TAÊ QALÊ XO BIKERÊ
- Seba qursê Zazaki jû karte pırr kerê.
Name be namê pere (peyer):Devrimê Ercani Welatê xo:Pulemoriye
Türkana Cemali Gomê Miri
İbrayimê Heseni Suk (Sewrege)
Suma Osmani Yunak
Usênê tornê Rızaê Bari Gımgım
Ercanê Mahmudê Safi Alduş
Serri: 21- 53 – 24 – 32 Mıletê xo: Tırkman – Kırmancime – Dımıli – Tırkman – Şarê Ma – Zaza
- Embazê xo ra ni persun pers kerê. Ninun gore karte pırr kerê.
Namê to çıko? name: Türkane – Sume
Namê pêra to çıko? namê pêre: Çê Muradê Thali – Saydıci
Çend serreyê/serriyay? serri: Phancas u hirê – hirıs u dı
Kamci mıleti raê/mıleti raway? mıletê xo: Kırmanc – Tırkman
Yê kotiê/kotiay? welatê xo: Gomê Miri – Yunak
Çı kare kenê/kenay? kara xo: Teqawit – Malıme
Koti de gurinê/gurinay? caê gurê xo: Teqawit – Fatih
e-postê to çıko? e-postê xo: ……..hotmail.com
têlefonê /numrê to çıko? têlefonê xo: 053…..68
koti de nisenê ro/nisenay ro? edresê xo: Buca – Samatya
Sıporu kamci ra hez kenê/kenay? sporê xo: Basketbole – Azne
Kamci kay sero hêzê/hêzay (hecay)? kayê xo: Voleybole – Kemereke
- Kamcinun ra hez kenê/kenay? Kamcinun şikinê/şikinay/şenê kenê/kenay? Bıwane. Zey kupanê cêrênun, kupun bınuse.
tope kay kerdene
dansê hip hopi bisiklete niştene azne kerdene reqes kûtene veştene |
iskiyun niştene
golge niştene teqle eştene destun sero feteliyaene feteliyaene (geyraene) tenise kay kerdene |
Ez, top kaykerdene ra bol hes kena. Ez ki, destan sero nêşina vındera. (Sewrege)
Ez tope kaykerdene be azne ra zaf hez ken. Ez dansê hip hopi ra qe hez nêken! (Gımgım)
Ez vaştene ra za hes kenane. Hama miyane mı deceno, nêşikinane. Ez feteliyaene ra zaf hes ken. (Çat)
Ez veştene ra heznêkenu, ez dansê hip hopi ra zaf hez kenu, çı hef ke nêşikinu bıkeri.(Yunak)
Ez reqes kütene ra zaf hez kenu. İskiyun niştene ra ki zaf haz kenu, çı hef ke ez besê nêkenu. (Pulemoriye)
Ez reqes kütene ra zaf hez kenu. Teqle eştene ra hez nêkenu. (Alduş)
Ez feteliyaene ra zaf hez kenu. Dansê hip hopi nêşikinu bıkeri.(Vacuğe)
Ez tope kay kerdene ra zaf hez kenun.
Ez ki azne kerdene ra zaf hez kenun.
Tı besê kenê/kenay nisena bisiklete? Nê, ez destun sero rınd fetelinun.
Mı ke nanê/nanay golge ro, to rê benun mınetdar. Golge yê mı niya. Qusırê mı de nia mede.
İskiyanê xo danay mı, ez ki reyê cı nişi, se beno? Besê nêkenê. Nafa ki gınenê war ro, çiyêna yeno to ser. Tı so, ğızağe nişê.
Ez ki wazenun ke, qereçure kay keri, mı ki bice kay. Nê bıra, tı imıs nêkena kay kere!
- Qursiyeri têver ro qesey bıkerê. Cûabanê xo, form ro halê “heya-nê”y de bınuserê (bınusên).
heya(eya) | nê | |
Besê kena hirê kilometrey sonay? | S D İ N O | T |
Şikina azne kenay? | T SD İ O | N |
İmıs kenê basketbole kay kenê? | D İ | T S N O |
Besê kenê tope kay kenê? | İ O | T SDN |
Besê kenê voleybole kay kenê? | D İ O | T SN |
İmıs kenê tenıse kay kenê? | İ | T SD N O |
Şikinê apurinê kasun? | TD İ N O | S |
Şikinê destun ser fındenê? | N | T SD İ O |
Şikinê nisenê iskiyun? | D İ N O | T S |
Besê kenê teqle ercenê? | S İ | TD N O |
Şikinê, nisenê golgun? | D İ O | T S |
İmıs kenê, kûnê reqes? | SD N | T İ O |
Besê kenê, tenise kay kenê? | İ O | T SD N |
- Çı besê kenê, çı besê nêkenê persanê cêri gore bınuserê.
- Çı imıs kenê/besê kenê/şıkinê bıkerê?
- Çı imıs nêkenê/besê nêkenê/nêşıkinê bıkerê?
İmıs kerdene: çiyê ke çım rê, gos rê wes bêrê (reqes, nustene, kılami vatene, qesey kerdene…)
Beşe kerdene: çiye zenaatkarine (kurşi vıraştene, are saz kerdene, dês munıtene…)
Şikiyaene: kar u gure…
Ez imiş kenane kılamu vaci. Ez beşê kenane robar bıkeri. Ez şikinane şêri bazar. (Çat)
Ez imiş nêkenu kılamu vaci. Ez beşê nekenu robar bıkeri. Ez nêşikinu şêri bazar.(Gımgım)
Ez eşkena voleybole de werceri küte. Ez dımılki qısey kerdene imiş kena. Ez imıs nêkena kılam vaci. (Sewrege)
Ez şikinu adır sanenu pê. Ez beşê nêkenu fistane bıderci. Ez imıs kenu kaê xorone key kenu.(Yunak)
Khalıkê mı zonê ma zaf rındek qeşi keno, ez imıs nêkenu. Ez beşê kenu zaf rındek şir pocenu. Ez şikinu, ko be ko bıfeteli. (Pulemoriye)
Ez imiş kenu sanıkun rındek qesey kenu. Ez beşê kenu karê deştene kenu. Ez şikinu do sanenu ra. (Vacuğe)
Wexto nıkaên be wexto hirayên
KERDENE
ez … ke-n-un (kenan-kenune) ma … ke-n-ime
tı … ke-n-ê/ay sıma … ke-n-ê
o/a … ke-n-o/a ê-i-yi-inay … ke-n-ê
Emr: BI ke – BI kerê (BI kerên)
NUSTENE
ez …nuse-n-un ma …nuse-n-ime
tı …nuse-n-ê/ay sıma …nuse-n-ê
a/o …nuse-n-a/o ê-i-yi-inay …nuse-n-ê
Emr: BI nuse BI nuserê (BI nusên)
VİNİTENE
ez …vêne-n-un ma …vêne-n-ime
tı …vêne-n-ê/ay sıma …vêne-n-ê
a/o…vêne-n-a/o ê-i-yi-inay…vêne-n-ê
Emr: BI vêne BI vênerê (BI vênên)
Wexto nıkaêno desınde (a saetên)
NUSTENE
ez o/a (-un)…nusenun ma ime … nusenime
tı/ti-y ay/ê…nusenê/ay şıma ê … nusenê
aw(-y) a/ow(-y) o… nusena/o inay (İ-Ê)-y- ê … nusenê
Ez | o |
hekate
roman
mektube |
nuse-n – un |
Tı/Ti | (-y) ê/ay | nuse-n – ê/ay | |
A | (-w/y) a | nuse-n – a | |
O | (-w/y) o | nuse-n – o | |
Ma | ime | nuse-n – ime | |
Sıma | ê | nuse-n – ê | |
İ/Ê/İnay | (-y) ê | nuse-n – ê |
MUSAENE
Tı kamci mıleti raê/mıleti raway?
Ez Zazaun/Zazayan. |
KAR U GURE
- Seba (semedê, qandê, qay) qursê Zazaki jû karte pırr kerê.
Name be Namê pêre:
Welatê xo: Serri: Mıletê xo: |
- Seba xo na karte pırr kerê.
Name | |
Namê pêre | |
Serri | |
Mıletê xo | |
Welatê xo | |
Gurê xo | |
Caê gurey | |
e-poste | |
Têlefon | |
Edres |
- Kamcinan ra hez kenê/kenay? Kamcinun şikina bıkerê? İnun bınuse.
tope kay kerdene
dansê hiphopi bisiklete nıştene azne kerdene reqes kûtene veştene |
iskiyun nıştene
ostor nıştene teqle eştene destun sero geyraene feteliyaene (geyraene) tenise kay kerdene |
…
Dersa 10inê
DEHKA: DUGELUN BE WELATAN RA
- GOŞDARİYE KERDENE
Kupa Goşdariye 1
Ez Waşington de weşiya xo ramenun. Oca/Uca paytextê Amerikao. Hetê rocakewtena Amerika dero. Sûkê do hewlo. Baxçê xowo botanikê do gırs esto. Mabênê eyaletê Maryland be Virginia dero. Ne eyaletê do xosero, ne ki gırêdaey jû eyaletio. Direkt gırêdaey Dewleta Federalo. Lincoln Memorial be Seraya (Serayiya) Sıpêye naca derê. Ez çûl zêde, merga ke kişta kê/çê mı de, ae ra hez kenun. Qailun, aca de bıfeteli (bıgeyri).
Zê kupa corêne sıma ki cao ke nişenê ro qalê i cay bıkerê.
Ez qeyseriye deru. İta, leye çê ma de parke do qıc esto. Gegane son aca fetelinu. Pe arabawa sonu koê Erciyesşi. Aca vare zaf esta. Mılet aca de nisenı ğıjike. İta kilisa ermeniya esta ez son aca fetelinu. Gunê veren de naca zaf ermeni est biye. İta pastırma be sucuğa zafo, emma ez nêwen. Hewa heyta zaf serdıno, germ niyo. Jü meydanê teyara itay esta. Sukê do gırso. (Gımgım)
Ez İzmir de weşiya xo ramenane. Cao ke ma nişenime ro vanê Buca. İta de her ca ra isani estê. Girit ra, Bulgaristan ra, Kurdi, şarê ma… Naca de maciri zafê. Cao ke ma nisenime ro, naca ra hema heme nêm saete de son,me merkez. Caê tarixi naca de zaf çine. Hama hirê –çar kilisey estê. Jü ki Buca de caê kokımanê xırıstiyanu esto. Zobi thabayê xo çino. Zaf hewadaro. Rındo. Belediya naca de sitey vıraşte. Zaf rındekê. Bani jübin ra düriye, tey dar ber-parki zafê. (Erzurum)
Ez nıka weşiya xo izmir de ramenu. Ez ke bıwazi sonu Kemeralti, Çeşme, Saat Kulesi, Konak. Eke waxt ama amnana wertene ez sonu dengız. Ni caun de mıletê ma zafo. Khuresu zafê. (Pulemoriye)
Ez Çanakkale-Kalkım de weşiya xo ramon. Heyta ra Koê Qaji nejdiyo. Dormê mı de bırr zafo. Naca de mılet çilegu zaf rameno. Zaf nêfeteliyu. Mıletê heytay nas nêkenu. Banê mı wertê site dero. Werte heytay de 35 ban esto. Hayta de mıleto ke niseno ro, yê haytay niye. Zêdire Bursaraê. Domanê ma hayta ra zaf hez kene. Baxçê xo esto. (Vacuğe)
Ez Beşiktaş de weşiya xo ramena. Cêr nezdi de çarşıya Beşikataşi esta. Nezdi de sahil esto. Çê cao ke ez roneşan Abasağa parki esto. Nıka qandê virüsi mılet zaf nêvecino park. Teber ra kes çiniyo. Eza newe keye de iş nêşina. Mı ra nezdi stadê Beşiktaşi esto. Maçi i ja benê. Newe maçi çiniye, qande virüsi. Ez tew (qe) nêşiya stad. (Sewrege)
Ez weşiya xo Welatê Lüksemburg de ramenu. Lüksemburg welatê do qıckeko. Mabenê Alamanya be Belçika dero. Naca de hemu dugelan ra mılet esto. Mılet zêdire teber ra yeno. Fransa d3, Belçika de, Alamanya de nisenê ro, yene naca de gurinê. Belçika be trena jü saete niya. İ caun de nisenê ro, naca de gurinê. Naca de hemu çiz af vayo. Na serba Korona ez boyna çê deru. Zuzaği mı xo vir ra kerde. Naca de zaf fırıni zafê. Ez vaci frıni Fransa ra guretê. Şiriniyun zaf vırazenê. Naca de hirê zonê resmi estê. Gayrı resmi zafê. Zonê resmi, emıno; Luksemburki, Alamanki jü ki Fransızki… Emma zêdire Fransızki qesey beno. Dewlete ke xete rusne, tey zêdire Fransızki nuşiyaeyo. (Vacuğe)
- QESEY KERDENE
- Ni kamê? Kamci mıleti raê? Namun bın ro bınuse. Sero qesey/qısey bıke. Dıma ki karta kamiye pırr ke.
Carlos – Kamala – Heidi – Aiko – Brad |
Aiko Heidi Brad Carlos Kamala
KARTA KAMİYE
Name : Aiko Araki Serri : 30 Welat: Japonya Qom : Japon
|
KARTA KAMİYE
Name: Kamala Kampe Serri: 20 Welat: Hindistan Qom : Hindu
|
KARTA KAMİYE
Name :Brad Robinson Serri: 30 Welat: Britanya Qom : İngılız
|
KARTA KAMİYE
Name : Carlos Ramirez Serri : 10 Welat : Meksika Qom : Latin
|
KARTA KAMİYE
Name : Heidi Serri : 8 Welat : İsviçre Qom : Alman
|
KARTA KAMİYA TO
Name: Neslihan Özbey Serri: 35 Welat: Dêsim Qom : Zaza
|
- Persê “kamci mıleti raê/raway?” sero mobet kerdenê
Ni gurey de perse “kamci mıleti raê/raway?” musenime. Ma do çut ra nê diyalogi bıwanim, dıma ki name be dugele ke bıneniya diyalog de nuşiyaeyê, be fekê inan ra reyêna ni diyalogi bıwanime.
+ Ma be xêr di! Namê mı Alisawa, namê towo xêr?
– Xêr be sılamet. Namê mı ki Danielo.
+ Daniel, tı kamci mıleti raê?
– Ez İtalyanıcun. Ma, tı kamci mıleti raway?
+ Ez ki Fransızun.
– Çı karê (kar) kenay?
+ Ez doxtorun. Ma, tı?
– Ez ki terapistun.
+ Koti de gurinê?
– Bostanci de. Tı koti de gurinay?
+ Teqsim de.
– Hewl. Zaf biyun sa (şa)/Zaf sa biyun.
+ Ez ki zaf biyun sa (şa)/Zaf sa biyun.
Gûnter – Almano
Maria – İspanyola
William – İngılızo
Eyşa – Ereba
- e-poste, edres be têlefona
e-poste | edres | têlefon |
alisawa@hotmail.com | Mala (Taxa) Usên Ağay, Zuzağê Aşıçıkmazi, More:16 Beyoğli/Estemol | 0537 … 97 56 |
daniel@gmail.com | Central Hospital. Mala Bostanci, Cadê Vûkelay, More: 38, Bostanciya corêne, Qadıkoye/Estemol | 0542 … 34 76 |
Wexto nıkaên be wexto hirayên
KERDENE
Fêlo ke ancino, gune ê fêli be formê emriya bıanciyo. (Jü kesê rê emr cı de). Bado, verbestê emri BI wedariyo. Dıma besteyê wextê nıkaen “-en” be besteye şexsi (keşi) “-un, -ê/-ay, -a, -o, -ime, -ê” pırabeşiyo. Taê fêlun de a taw dı vengê “e” yene têare, ni vengan ra jü gune wedariyo…
Emr: BI ke – BI kerê (BI kerên)
BI ke (BI k)
Ke – en- u(n)/a(n)
K– en- u (n)/a(n)
Ez kenu(n)/kena(n) / Ez kenune (kenane)
kar – gure – bar – purt …
ez … k-en-un ma … k-en-ime
tı … k-en-ê/ay sıma … k-en-ê
o/a … k-en-o/a ê-i-yi-inay … k-en-ê
NUSTENE
Emr: BI nuse – BI nuserê (BI nusên)
BI nuse (BInus)
nuse – en- ê/ay
nus-en-ê/ay
Tı nusenê / Tı nusena (Güney)
Tı nusena (Kuzey)
Standart: Tı nusenê / Tı nusenay
hekate – sanıke – mektube …
ez …nus-en-un ma …nus-en-ime
tı …nus-en-ê/ay sıma …nus-en-ê
a/o …nus-en-a/o ê-i-yi-inay …nus-en-ê
SIKITENE / ŞIKITENE
Emr: BI sıkne BI sıknerê (BI sıknên)
BI sıkne
sıkne – en – a sıkne- en – o
sıkn – en – a sıkn – en – o
A şıknena O sıkneno
dare – kemere …
ez …sıkn-en-un ma … sıkn -en -ime
tı … sıkn -en -ê/ay sıma … sıkn -en -ê
a/o… sıkn -en -a/o ê-i-yi-inay… sıkn -en -ê
Taê fêli estê ke inan de qesa veri ya manena (Veroc) ya ki vêrena hetê pey (Zıme). Zê BI nêdarina we.
RO KERDENE
Emr: RO ke-RO kerê (RO kerên)
RO ke
ro ke – en – ime = ro k- en – ime = Ma rokenime (Veroc)
ke – en – ime ro = k – en – ime ro = Ma kenime ro (Zıme)
nuki (nıhay) – nıski (mercü) – levazi (lobiki-loviki)…
ez …k-en-un ro (ro kenan) ma … k-en –ime ro (rokenim)
tı … k-en -ê/ay ro (ro kenê/ay) sıma … k-en -ê ro (rokenê)
a/o… k-en -a/o ro (ro kena/o) ê-i-yi-inay… k-en -ê ro (rokenê)
Taê fêli estê ke veroc be zıme de qesa veri nêvurina…
BAR KERDENE
Emr: Bar ke – BAR kerê (BAR kerên)
Bar ke – en – ê
bar k – en – ê
Şıma bar kenê.
koli – kınkor – ğele (genım)…
ez … bar k-en-un ma … bar k-en-ime
tı … bar k-en-ê/ay sıma … bar k-en-ê
o/a … bar k-en-o/a ê-i-yi-inay … bar k-en-ê
Wexto nıkaêno desınde (a saetên)
NUSTENE
ez o/a …nusenun ma ime … nusenime
tı-y-ê…nusenê şıma ê … nusenê
tı (ti)-y-ay nusenay i/ê -y- ê … nusenê
a -w/y- a… nusena
o –w/y-o nuseno
Ez | o |
hekate
roman
mektube |
nuse-n – un |
Tı/Ti | (-y) ê/ay | nuse-n – ê/ay | |
A | (-w/y) a | nuse-n – a | |
O | (-w/y) o | nuse-n – o | |
Ma | ime | nuse-n – ime | |
Sıma | ê | nuse-n – ê | |
İ/Ê | (-y) ê | nuse-n – ê |
KAR U GURE
- Ni isanê ke cêr derê, resmanê kışte ro sêr kerê, derheqa (qande-seba-seveta) inun de çekuyun bınuserê.
Sey Memed Zazao.
O, … rao.
Mazlum …
… Meletiye …
Edward …
Edward … …
Bob be Marya ra …
İ/Ê … …
- Çekuyanê cêrênan pê (ebe) nêbiyayış (ni-) bıancerê.
- Zere Kanadayıca.
…
- Mazlum Paris rao.
…
- Bob be Mariya ra Dêsım raê.
…
- Edgard yê Amerikao.
…
- Qesun rınd qor kerê, çekuyanê persun vırazerê.
- kar / tı / çı / kenê/kenay ?
…
- ramenê/ramenay / koti / weşiya / xo / de ?
…
- xêr / towo / Namê ?
…
- yê / tı / kotiê/kotiay ?
…
Fêlê ke cêr ama nustenê, inun (inan) demê (waxtê) nıkaên de bıancerê (bıancerên).
wandene cınıtene ra kerdene ar kerdene
Dersa 11inê
- Jûyên-Zafên (Halo Raşt)
qeleme, qelemi; kıtab, kıtabi; deftere, defteri; xonça, xonçey; kurşi, kurşi; kêber, kêberi; nerdıgan, nerdıgani; çogane, çogani…
maykek | jûyên | zafên | neyr | jûyên | zafên |
qeleme | qeleme | qelem-i | kıtab | kıtab | kıtab-i |
deftere | deftere | defter-i | nerdıgan | nerdıgan | nerdıgan-i |
xonça | xonça | xonçe-y | Kêber (çêber- ber) | kêber | kêber-i |
çogane | çogane | çogan-i | kurşi | kurşi | kurşi |
xete | xete | xet-i | meqes | meqes | meqeş-i |
Manga- mange-y kesa- kese-y
Esta / Esto / Estê / Çina / Çino / Çinê
Jûyên(maykek) | Zafên(maykek) | Jûyên(neyr) | Zafên(neyr) |
Qeleme esta | Qelemi estê | Kıtab esto | Kıtabi estê |
Deftere çina | Defteri çinê | Nerdıgan çino | Nerdıgani çinê |
Xonça esta | Xonçey estê | Kêber esto | Kêberi estê |
Çogane çina | Çogani çinê | Kurşi çino | Kurşi çinê |
Xete esta | Xeti estê | Meqes esto | Meqeşi estê |
Halo Raşt be Halo Oblik (Çewt
maykek | jûyên | zafên | neyr | jûyên | zafên |
qeleme | qeleme | qelem-u(n)/a(n) | kıtab | kıtab | kıtab-un/an |
deftere | deftere | defter-u(n)/a(n) | nerdıgan | nerdıgan | nerdıgan-un/an |
xonça | xonça | Xonç-u(n)/a(n) | kêber | kêber | kêber-un/an |
çogane | çogane | çogan-u(n)/a(n) | kurşi | kurşi | Kurşi-y-un/an |
xete | xete | xet-u(n)/a(n) | meqes | meqes | meqes-un/an |
Peybestê halê obliki ca be ca (U-A-UN-AN) ser vurinu.
T: Kalemleri ver: QelemU bıde/QelemUN/QelemA/QelemAN
L: Köylerden çıkın: DewAN ra veciyerê /DewA ra/DewUN/DewU
A: Yaylalardan inin: WarU ra bêrê war/WarUN/WarA/WarAN
N: Ağaçları buda: DarU bıpezekne ro (Ropezeknaene)/DarUN/DarA/DarAN
U: Sokaklarda dolaşma: ZuzağA de mefeteliye/ZuzağU/ZuzağUN/ZuzağAN
UL: Çocukları gezdir:DomanUN bıfetelne/DomanU/DomanA/DomanAN
O: Kitapları topla: KıtabUN are de/KıtabU/KıtabA/KıtabAN
OK: Sitilleri boşalt: BırosU thal ke/BırosUN/BırosA/BırosAN
maykek | jûyên | Zafên (çêkuyê emri) | neyr | jûyên | Zafên (çêkuyê emri) |
qeleme | Qeleme
bice |
qelem-u(n) /a(n) bice | kıtab | Kıtab bıwane | kıtab-un/an bıwane |
deftere | Deftere vece | defter-un/an vece | nerdıgan | Nerdıgan
ro meso |
nerdıgan-un/an ro meso |
xonça | Xonça
rone |
Xonç-un/an rone | kêber | Kêber/Çêber cade | kêber-un/an cade |
çogane | Çogane
dare fiye |
çogan-un/an dare fiye | Kurşi
vıraze |
kurşi | Kurşi-y-un/an vıraze |
xete | Xete çhır meke | xet-un/an çhır meke | meqes | Meqes wedare | meqes-un/an wedare |
- Tabloê cêrêni pırr ke.
Name-Namê kêyi:Okanê çê Muzıri
Serri: 35 Cısn: Camêrd Qom: Kırmanc Kar u gure: Çapxane Edres: Taxa Ziya Gökalpi, Zuzağê… Têlefon:053…26 e-poste:dema…@gmail.com
|
Name-Namê kêyi:Usênê Çê Rızaê Bari
Serri: 39 Cısn: Cüamêrd Qom: Şarê Ma Kar u gure: Mendıs Edres: Taxa Gazi, Zuzağê … Têlefon:054…92 e-poste:huse…dag@gmail.com
|
Name- Namê kêyi: Aysela Hemedê Heyderıci
Serri: 32 Cısn: Cênıke Qom: Kırmanc Kar u gure: Malıma İngılızki Edres: Taxa mebusevleri, zuzağê şerefli… Têlefon:0534…587 e-poste:aysel…@gmail.com |
- Kupa cêrêne bıwane. Welat, qom, kar u gure be edres’a bia têkişte. Namanê oblikun (çewtun) be raştun bınuse.
Iraq, Tırkiya be Suriye ra ciranê (emberyanê) jûbinanê. Ni hirê welatan de Erebi, Tırki, Kırdaşi, Zazay, Sûryani, Ezidi, Elevi, Sünni estê. Hirêmêna welatan de eskeri, poleşi, malımi, doxtori, şofori, mıhendisi, telebey, cıtkari, karkeri, nustoği, gardiyani, şûaney… estê. Taê xo hêgan de, taê xo fabrikan de, taê xo xanêcanweşiyan de, taê xo mekteban de, taê xo otobosan de- taxsiyan de,.. her go jû hetê de gurinê. Edresê taêne (tayine) dewa, yê taêne wareo, yê taêne ki sûkê…
Mekteb: Meketebi bi a:Okullar açıldı (Yalın-Yalın)
MektebA ro sêr ke (Yönelme-oblik)
MektebUN de wanene (Kalma-oblik)
MektebAN ra veciyay (Ayrılma-oblik)
MektebU vinena (Belirtme-oblik)
Welat:
Qom: Kar u Gure: Edres: Namêyê obliki (çewti): Namêyê raşti:
|
- Ni anketê cêri pırr kerê.
name to: serrê to: welatê to: kara (karê) to:
Çend serrio na kare (ni kari) kenê/kenay?:
Kara (Karê) xo sero hêza ya hêz niye/niyay?:
Kara (Karê) xo sero ke hêz niyê/niyay, çaye (çıra/qey)?:
Saete çendine de sonê/sonay kare (kar), çendine de vecinê/vecinay?:
Koti de nisenê/nisenay ro?:
Çend serrio naca de nisenê/nisenay ro?:
Kıtabun wendene ra hêz kenê/kenay?:
Senê kıtabun wanenê/wanenay?:
Azebê/Azeba ya zeweciyaeyê/zeweciyaeyay?:
Eke zeweciyaeyê/zeweciyaeyay, domanê to estê?:
Eke domanê sıma (şıma) estê, çend serreyê?:
- Mesajê interneti, kartpostale, e-poste bınuse. Ninan de; name, namê kêy (çêy), serri, cısn, halo medeni, kar u gure, edres, qom, sporê ke cı ra hez kenê u têlefonê sıma tey bıbo.
Mesajê interneti | kartpostale | e-poste |
|
Kar u Gure
- Henio ya heni niyo?
Cayanê thalan/vengan pırr kere
Caanê thalu pırr kere.
O | Meletico? | Heya | Meletico | Nê | Meletic | niyo |
O | Meletiye rao? | Heya | Meletiye rao | Nê | Meletiye ra | niyo |
A | Amerikanıca? | Heya | Anerikanıca | Nê | Amerikanıc | niya |
A | Amerika rawa? | Heya | Amerika rawa | Nê | Amerika ra | niya |
O | Hewzo? | Heya | Hewzo | Nê | Hewz | niyo |
A | Çeqera? | Heya | Çeqera | Nê | Çeqer | niya |
Şıma | Zazaê? | Heya | Zazayme | Nê | Zaza | nime |
Sıma | Olvozê | Heya | Olvozime | Nê | Olvoz | nime |
İnay | Zerreşênê? | Heya | Zerreşênê | Nê | Zerreşên | niyê |
- Karta kamiye
KARTA KAMİYE
Name : ……………………….. Serri : ……………………….. Welat : …………………….. Mılet : ………………………..
|
lacekê do Zazao: Bir erkek zaza çocuğu (Qesey kerdene de: Laceko de zazao)
embazê/olvozê da xo esta: Bir kız arkadaşı var (Qesey kerdene de: embaza/olvoza da xo esta)
Jü kıtab bıde mı: Bir kitap ver – Kıtabê bıde mı: Kitabın birini ver. (Belgisiz)
Kıtabi bıde mı: Kitabı bana ver
Yi/İ/Ê kıtabi bıde mı: Gösterme haliyle (uzak) (o)
No kıtab yê mı niyo. Mı no kıtab nêwaşti bi!
Ni kıtabi bıde mı (No-Ni/Nê)(nezdi-yakın)
Na qeleme bıde mı (nezdi-yakın)
A qeleme bıde mı (dûr-uzak)
Ni qelemUN bıde mı. (oblik-çewt)
Yi/İ/Ê qelemi yê mı niye. (yalın-raşt)
Kıtabê mı: Benim kitabım
Kıtabê Hekat: Öykü kitabı
Kıtabê Ali: Ali’nin kitabı
No kıtab: Bu kitap Na qeleme: Bu kalem
Her yeno: Eşek geliyor (neyri-eril)
Here yena: eşek geliyor) (maykek-dişil)
Herê yeno: Eşeğin biri geliyor.(neyri-eril)
Herê yena: Eşeğin biri geliyor (maykek-dişil)
- Heykata (Hêkata) Heyderi bıwanerê
Heyder lacekê do Zazao. Yê Dêsımio. Nıka Estemol de weşiya xo rameno. Naca de qursê Zazaki vêneno. Na derse de embazê da xo esta. Namê ae Elifa. A sûka Mersini rawa. Be (Ba) xo ki Yorıga.
Cûabanê ni persun bıderê
- Namê embaza Heyderi çıko?
…………………………………………………………
- Heyder yê kotio (kamcayo)?
…………………………………………………………..
- Heyder koti de weşiya xo rameno?
………………………………………………………….
- Embaza Heyderi koti (kamca) rawa?
………………………………………………………….
- Heyder sono qursê çıki?
…………………………………………………………
DERSA 12yinê
Dehka: Çık ra hez kenê,çıki sero hêze?
Kupa Goşdariye 1
HESEN
Ma be xêr di, namê mı Heseno. Nıka sano. Saete 8a. Ma kê (çê) derime. Piyê mı, maa (mawa/maya) mı, waa (wawa/waya) mı, ez, pêro odke derime. TV de gos nanime xeberun ser. Piyê mı xeberan ra ber theba (thaba) seyr nêkeno. Filmanê Brezilya ra qe/qet hez nêkeno. Sodır kê (çê) ra vecino, san de yeno. Jû şirketê de gurino (gırweyeno). Waxtê xo ke bi, sono fetelino. Mawa mı, tekstil de gurina. Eke ame kê, nafa ki kê de gurina. Dunıke ra zaf hez kena. Qaila ma rê nan-namet bıvêno/bıpoyco. Waxtê xo ke bi, ma rê fanila munena. Hewn ra zêde hez nêkena. Waa mı hona domana. Sona (Şına) mektebê sıftêni (verêni). A qaila sero park de embazanê xo de kay kero. Waxtê xo ke bi, resım vırazena. Pilan (Pilun) de mobet kerdene ra hez nêkena. Ez ki sonun lise. Dersê mı rındê. Ez qailun baskete kay keri. Waxtê mı ke bi, sonun azne kenun. Ez ki golgun niştene ra hez nêkenun.
Kupa Goşdariye 2
Gos kupe ser nerê. Hergo reng ebe(pê) çık’a amo têdus vacerê.
Rengi
Goni sûra. Adır sûro. Tırrami sûra. Asın ke sana tırrami beno sûr. Sûr koti ra yeno, daêna beno areste. Sûr germo, keleco…
Asmên kheweo/khoyo. Çırpozi ke bi têra, khewe/kho kenê. Moreka khewiye kenê hermê domanan ra. Çıra moreka khewiye? Khewe rowo (ruho), roweno (royeno/royino)…
Tici çeqera. Asmi çeqera. Çiçegê (Vılikê) payizi çeqerê. Çeqer, sûr be khewiya rengê qeyimê. Rengê bini ninun ra aferine (benê pede/veciyenê).
Şia be sıpê’a saa (sayiya) tırincanê tici aferinê. İyê ke tırinci lınê, ancenê xo; i benê şia. İyê ke tırinci qe (qet) nêancenê xo, ê sıpêyê.
Texte şiao. Ğızalık şiao. Lêl şiao. Sewe şiawa. Howt qatê bınê herdi şiao.
Kırec sıpêo. Sıt sıpêo. Leçege sıpêa. Sodır/Şewr sıpêo. Howt qatê serê herdi sıpêo.
Sanıkanê/Istanıkanê ma de vesno sıpê, vesno şia esto. Howt qatê bınê herdi, howt qatê serê herdi esto.
Sıpê, roştia. Şia zulametia…
Zobi kamci rengi estê? Sıma kamcinun zanenê?
sıpê – sia – kesk – sur – khewe/kho – çeqer – çeqel – zerd – mor – boz – bor – qır – gewr – leymın – khew – hewz – kheweo tari- gewez
Sur: Kırmızı
Khewe: Mavi
Çeqer: Sarı
Şia/Siya: Siyah
Sıpê: Beyaz
Hewz/Kesk: Yeşil
Pembê: Pembe
Qer/Mor: Mor
Zerd: Turuncu
Gewr: gri
Surazk/Qehveyi: Kahverengi
——————————————————–
Ğız: Açık kahverengi (Heso ğız)
Boz: Sarışın (Mısto boz)
Bor: Kumral (Ela bore)
Khez: Açık sarışın (Sarışın-Kumral arası) (Ana bore)
Sis: Beyaz tenli (Yado sis)
Qumık: Esmer (Besa qumıke)
Siske: Gelincik
Çaqe: Mavi gözlü
Hez kon – Has kon
KERD – ENE
Bı KE
K-EN-U
K-EN-A
K-EN-O
K- EN-İME
K-EN-Ê
Başlamak: sıfte kerdene – de guretene – dest cı kerdene – cı kütene
ĞERB (ROC KORO Şİ – rocawa) – ŞERQ (VERAROC – rocakowt) – ZIME – VEROC
Masanın üzerindeki bardak: bardağê sere xonça – suşiyê sere xonça – istıkano ke sere xonça dero – bardağa ser de masi – suseo ke sere xonça de – suseyê serê xonça
Kar u Gure
- Kupa Heseni bıwanerê. Cûabanê raştun weçinerê.
Mawa/Maya Heseni …
- tekstil de gurina b) memura dewleta
Piyê Heseni …
- memurê dewleto b) şirketê de gurino
Hesen qailo … kay kero
- tope b) baskete
Waa Heseni mektebê … dera.
- wertên b) sıftên
- Qeseyê ke zerrê qutiyan de, pê inana mobetê bicêrê de (degêrên).
Hez keno/a | Hez nêkeno/a | Wextê xo ke bi, be cı xecelino/a | |
Piyê Heseni | Xeberan ra | Filmanê Brezilya ra | Feteliyaene |
Mawa Heseni | Nan-namet diyene ra | Zaf hewn ra şiyaene ra | Fanila munıtene |
Hesen | Baskete kay kerdene be azne kerdene ra | Golgu niştene ra | Azne kerdene |
Waa Heseni | Park ra | Pilan de mobet ra | Resım vıraştene |
…
…
…
…
Fêlê ke be “çiyêa” nêcerine, bê alığe: (Geçişsiz – Düzensiz Fiiller)
AMAENE – ŞİYAENE (Waxto nıkaên)
Yena/Yeno – Sona/Sono
Nêna/Nêno – Nêsona/Nêsono
Ez | yenun – sonun (şonun) | çê (kê) |
Tı | yenay – sonay (şonay) | çê (kê) |
Tı | yenê – sonê (şonê) | çê (kê) |
A | yena – sona(şona) | çê (kê) |
O | yeno – sono (şono) | çê (kê) |
Ma | yenime – sonime (şonime) | çê (kê) |
Sıma | yenê – sonê (şonê) | çê (kê) |
Ê/İ/Yi/İnay | yenê – sonê (şonê) | çê (kê) |
Ez | nênun – nêsonun | çê (kê) |
Tı | nênay – nêsonay | çê (kê) |
Tı | nênê – nêsonê | çê (kê) |
A | nêna – nêsona | çê (kê) |
O | nêno – nêsono | çê (kê) |
Ma | nênime – nêsonime | çê (kê) |
Sıma | nênê –nêsonê | çê (kê) |
Ê/İ/Yi/İnay | nênê – nêsonê | çê (kê) |
Dersa 13inê
QUME BE DEDALİYA (Kumru ile Dedali)
Ewro, derse de felanê intransitivun vinenê. Gune, waxtê nıkaên be waxte viyardoği sero qesey bo. Telebey zêdire “Kafê Muzır” de roniştaeyê.
Dedali: Ez sonu. Tı ki mexeceliye, lınge rew be. Xemse mepiye. A naca de manena. Hesen xo ra qelpo. Kam çı zaneno, o key yeno?
Qume: Heya, ez ki yenu. Xocey a roce notê ma wendi. İ notun gore Xemse sınıf de menda. Ez nêmanenu. Notê mı berciyê.
Dedali: Zobi kam maneno?
Qume: No maneno, a manena!
Dedali: Ez?
Qume: Tı? Nê, tı nêmanenê. Kam mend, kam vêrd? To rê çı. Tı xo ro nia de! Hate ra vanê lerce bıke, hatê bin ra vıre vıra toê/toyê. Urce!
Vinenê: görecekler, işleyecekler
Qesey bo: konuşulsun
Roniştaeyê: oturmaktalar
Ez sonu/sona: Ben gidiyorum
Lınge rew be: erken gel
Xemse mepiye: Xemseyi bekleme (pitene/pawıtene)
A manena: O kalıyor (dişil)
O key yeno: O ne zaman gelir? (eril)
Ez ki yenu: Ben de geliyorum.
Notê ma wendi: Notlarımızı okudu.
Xemse sınıf de menda: Xemse sınıfta kalmış.
Ez nêmanenu/nêmanena: Ben kalmıyorum.
Notê mı berciyê: Benim notlarım yüksektir. (c:a-e-o-ı-u; c:ê-i-ü) (cünıge:şemsiye)
Zobi kam maneno?: Başka kimler kalıyor?
No maneno, a manena: Bu kalıyor (eril), o kalıyor (dişil)
Nê, tı nêmanenê: Hayır, sen kalmıyorsun (eril)
Kam mend, kam vêrd?: Kim kaldı, kim geçti?
Lerce bıke: Acele et (lerc gurêto:yüksek ateşli titremeli hastalığa yakalanma hali)(Herd lerceno:yer sallanıyor, zelzele oluyor)
Hesen xo ra qelpo: Hasan zaten tembeldir. (xılemal: girişimci olmayan, xo ra nediyaê: üşengeç, sıst: gevşek)
FÊLANÊ İNTRANSİTİVAN DE WAXTO NIKAÊN BE WAXTO VİYARDOĞ RA TAÊ MİSALİ
Mendene (İntransitiv, geçişsiz)
Waxto nıkaên be hira ke ama antene, ma qesa “emri” ra kunime rae.
BI mane.
Verbestê emri “BI” ercenime. “mane” cênime. Besteyê waxtê nıkaeni be besteyê şexsi (keşi) besnenime pa (pı ra). Çıko ke, “emır” de peyê qesa de vengê “e” esto. Besteyê “nıkaên” ki ebe (eve) vengê “e” cêrino de (-en). Cok rao ke, vengê “e” o ke peyê “emır” dero, o veng gıneno war ro.
Nia:
- waxto nıkaên-waxto hira
Mane –en – u = man – en –u man – en – a/an/u/un
Waxto nıkaen besteyê şexsiyo jüyên
Ez man-en- u
Tı man-en-ê (Hetê veroci de yeno antene. Zıme de ebe/eve “a” ancino)
Tı man-en-ay
O man-en-o
A man-en-a
Ma man-en-ime
Sıma man-en-ê
İ/Ê man-en-ê
- waxto ravêrdeo vênıte (di’li/görüldük geçmiş zaman)
Waxtê vêrdoğ de bınge fêli cêrino, mester ercine. Besteyê şexsi beşino pa.
Mendene = mend – ene
Ez mend-u
Tı mend-ê
Tı mend-ay
O mend
A mend-e
Ma mend-ime
Sıma mend-i
İ/Ê mend-i
- waxto revêrdeo pêheşiyaê (miş’li/duyulduk geçmiş zaman)
Zonê ma de “ez, tı, ma” de fêlanê intertransitiv de no waxt nêno antene.
O mend-o
A mend-a
Sıma mend-ê
İ/Ê mend-ê
Waxto nıkaên (Şimdiki-Geniş Zaman)
Merd – ene
BI mır Ez mır – en – a/an/u/un
Bı mıre Ez mır – en – a
Ez mır – en – u
Ez mırenu/a
Tı mırena/ê
Tı mırena/ay
O mıreno
A mırena
Ma mırenime
S(Ş)ıma mırenê
İ / Ê mırenê
Waxto ravêrdeo vênıte(di’li/ Görüldük geçmiş zaman)
Ez merdu/a
Tu / Tı merda/ê
Tı merda/ay
O merd
A merde
Ma merdime
Ş(S)ıma merdi
İ / Ê merdi
Waxto ravêrdeo pêheşiyaê (miş’li/Duyulduk geçmiş zaman)
(…)
(…)
O merdo
A merda
(…)
Ş(S)ıma merdê
Ê/İ merdê
Dersa 14inê
QUME BE DEDALİYA (Kumru ile Dedali)2
Qume, çê/kê ra veciye, şiye mekteb. Sıfte vêrde ra kantin. Sêr kerd Dedali hao aca de.
Şiye leyê ey;
Qume: Ma be xêr di, Dedali. Sodırê to xêr bo.
Dedali: Xêr be sılamêt. Sodırê to ki xêr bo. Xêr amay, be ronişe.
Qume, sandali ant, nişte ro.
Qume: O çıko hêni. Tı vana to bazar no ro! No serê xonça no çıko, nia?
Dedali: Mı kıtabi kerdi a(ya/ra) ke tey felanê transitivinu bıvêni. Çıko ke, nêdi.
Qume: Fınde (Vınde)! Gereko (Gune) deftera mı de bıbiyene.
Dedali: Ez vaci, to deftera xo nêkerda çantkê xo!
Qume: Nê, nê. Nawa kerda cı.
Dedali: Reyê a(ya/ra) ke!
Qume deftera xo kerde a(ya/ra), perri dem day. Pı ro nia da;
Qume: Sêr ke. Naê naca nuşiyê. Nıka waxtê ma çino. Şime dersxane.
Heta xoce bêro, ma aca de taê çım ercenime cı. Urce!
Dedali: Ezo kıtabanê xo kenu çantkê xo, yenu. Ma, nafa ki tı niştay ro.
O çıko hêni, se kenay?
Qume: Ez ki, deftera xo kenu çantkê xo!..
Ber a ke
Ber ra ke
Ber ya ke
Sêr kerd: Baktı
Be, ronişe: Gel, otur.
nişte ro: oturdu (dişil)
kerdi a/ra: açtım
Çıko ke, nêdi: Ancak, görmedim
deftera mı de bıbiyene: defterim de olaydı
deftera xo nêkerda çantıkê xo: defterini çantana koymamışsın (nesne dişil/nêkerdA)
defterê xo nêkerdo çantıkê xo: defterini çantana koymamışsın (nesne eril/ nêkerdO)
Nawa kerda cı: Budur, koymuşum (nesne dişil/konulan şey/ kerdA)
Nawo kerdo cı: Budur, koymuşum (nesne dişil/konulan şey/ kerdO)
Reyê a/ra ke: Bir aç (bi yol aç/hele bir aç)
deftera xo kerde a/ra: defterini açtı (açılan nesne dişil) defterE + xo= deftarA xo kerdE …
defterê xo kerd a/ra:
perri dem day: sayfalarını çevirdi (çevirilen nesne çoğul – yalın)
perrUN dem dano: sayfaları çeviriyor. (çevirilen nesne çoğul – oblik)
Pı ro nia da: o şeye baktı (ona/onlara baktı)/inceledi
Sêr ke (nia de/bowne): bak
Naê naca nuşiyê: İşte (budur) burada yazılmışlar (nesne çoğul)
Heta xoce bêro: Hoca gelene kadar
taê çım ercenime cı: biraz göz atarız
kıtabanê xo kenu çantıkê xo: kitaplarımı çantama koyuyorum
kıtabanê xo kena çantıkê xo: kitaplarını çantasına koydu (3. Tekil dişil kişi)
yenu: geliyorum
yena: geliyor (dişil)
tı niştay ro (tı ronişta): sen oturdun (dişil)
O çıko hêni, se kenay?: O nedir öyle, ne yapıyorsun? (dişil)
Ez ki, deftera xo kenane çantkê xo: Ben de defterimi çantama koyuyorum.
Niştê ro: sen oturmuşsun (n)
niştay ro: sen oturmuşsun (m)
nişta ro: o oturmuş (m)
nişto ro: o oturmuş (n)
hên – hayn
hên (huni) nêbeno: öyle olmaz
hayn fındeto qaytê mı keno: öylece durmuş bana bakıyor.
hayn ha, to zaf rınd kerdo: Öyle ha, aferin ; çok iyi etmişsin.
Fêlê transitivi
KERDENE (KERD – ENE)
- waxto nıkaên
BI ke / BI k- BI k k – en – u(a/an/un/une)
Ke – en – une
Besteyê waxti Besteyê şexsi
Ez – k – en – une
Ez ken-u (ken-a / ken – an/ ken-ane / ken-un / ken-une: ni varyanti fek be fek estê)
Tı k-en-ê (ê-i)
Tı k-en-ay
O k-en-o
A k-en-a
Ma k-en-ime
S(Ş)ıma k-en-ê
İ/Ê k-en-ê
- Waxto ravêrdeo vênıte: Fêlanê transitivun de mester ercino. Besteyê şexsi nêbeşino pa.
KERDENE = KERD – ENE
Mı kerd
To kerd
Ey kerd
Ma kerd
Sıma kerd
İnu/inun/ina/inan/inê kerd (ni varyanti fek be fek estê)
- Waxto ravêrdeo pêheşiyaê: (Nesnenin eril, dişil ve çoğulluğuna göre ek alır)
neyr | maykek | zafên |
Mı gure kerd-o
|
Mı kare kerd-a
|
Mı kerd-ê
|
To xêr kerd-o
|
To lıçıka dare kerd-a
|
To kerd-ê
|
Ey kerd-o
|
Ey qurbane vıla kerd-a
|
Ey kerd-ê
|
Ae kerd-o | Ae wenca b(p)are kerd-a
Bare-Pare |
Ae kerd-ê
|
Ma çê bar kerd-o
Bar- |
Ma kerd-a
|
Ma kerd-ê
|
Sıma kerd-o
|
Sıma kerd-a
|
Sıma kerd-ê
|
İnê kerd-o
|
İnê kerd-a
|
İnê kerd-ê
|
To kıtab çhır kerdO. To xete çhır kerdA. To kıtabi/xeti çhır kerdÊ.
Ae lex kerdO. Ae yareniye kerdA. Ae zuri kerdÊ.
Dare fitene: asmak
Darde kerdene: asmak (Pırocıne darde ke. Xonça darde ke.)
Wedardaene: kaldırmak (ortadan yok etmek)
Odardaene: kaldırmak (yükseltmek)
Uşt ra: kalktı
Weşt ra: kalktı
Urce: kalk
Raweze: kalk
Raweştene
Rauştene
Waştene
BI waze (Buaze)
Ez kûn ra – Ez kûnu ra rakûtene/rakewtene
Ez çêber kon ra (Ez çêber kenu ra)
A (YA/RA) KERDENE (transitiv-geçişli)
- Waxto nıkaên
Felê ke “ra, ro, a” cêne ni fêlun de dı formi estê. Formê Zımey, formê veroci.
Ez k-en- u ra Ez ra k-en-a/an
-un/-a
Formê zımey | Formê veroci |
Ez … k-en – u ra | Ez … ra k-en – a |
Tı … k-en –a ra | Tı … ra k-en-ê |
Tı … k-en-ay ra | Tı … ra k-en-a |
O … k-en-o ra | O … ra k-en-o |
A … k-en-a ra | A … ra k-en-a |
Ma … k-en-ime ra | Ma … ra k-en-ê/ime |
Sıma … k-en-ê ra | Şıma … ra k-en-ê |
İ/Ê … k-en-ê ra | Ê … ra k-en-ê |
- Waxto ravêrdeo vênıte
A (YA/RA) KERDENE = A (YA/RA) KERD – ENE
Formê zımey | Formê veroci |
Mı … kerd ra/ya | Mı … ra kerd |
To … kerd ra/ya | To … ra kerd |
Ey … kerd ra/ya | Ey … ra kerd |
Ae … kerd ra/ya | Ay … ra kerd |
Ma … kerd ra/ya | Ma … ra kerd |
Sıma … kerd ra/ya | Şıma … ra kerd |
İnu-İna (İnun/İnê) … kerd ra/ya | İna/İnan … ra kerd |
- Waxto ravêrdeo pêheşiyaê
Mı kerd-o ra/ya/a Mı rakerdo
To kerd-o ra/ya/a
Ae kerd-o ra/ya/a Ay rakerdo
Ey kerd-o ra/ya/a
Ma kerd-o ra/ya/a
Sıma kerd-o ra/ya/a
İnu/İna kerd-o ra/ya/a İna rakerdo
Naca de ki;
Neyr: kerdo ra maykek: kerda ra zafên: kerdê ra
Sıma kêber kerdO ra/ya. Sıma cıle kerdA ra. Sıma kêberi kerdÊ ra/ya
Sıma cıli kerdÊ ra
KAR U GURE
WERDENE (transitiv), BERBAENE / BERMAENE (İntransitiv) ne fêlun be ni/nê wextanê cêrenana bıancerê.
- Waxto nıkaên
- Waxto ravêrdeo vênıte
- Waxto ravêrdeo pêheşiyaê
Dersa 15inê
- Mulxıtê xo ra jûyê be mawa nas kerdene derê. Pê çık’a qail benê, pê çık’a(çınay) qail nêbenê qale inun ki bıkerê (bıkerên). Na ca ro bınuserê (bınusên).
Namê waa mı Nazgula. Vişt u heşt serriya. Spor ra zaf haz kena. Her roce sporê fıtnışi kena. Kıtabu ra zaf haz kena. Boyna kıtab wanena. Pisıngu ra zaf haz kena. Dı pisıngê xo estê. Merkezanê exsetey de exsete kerdene ra haz nêkena. Wazena caunê arestiyun de exsete bıkero. Namê maa mı Mexpulawa. Hawta u heşt serriya. Her roc rew urcena ra sona caunê arestiyun de qasê saete feteline. Ena çê ara xo kena. TV de filmê Hindu sêr kena. Mosa ra qe hez nêkena. Goştê kerge be goştê pes ra hez kena. Domananê xo miyan de çül zaf mı ra hez kena. Çıke, çül qıcê xo eza. İzmir de nişena ro. Taqawuta. Namê çêneka mı Arina. Arine hirê u nêm serriya. Qeşi kerdene ra zaf hez kena. Fırsend küt dest, dana bıraê xo ro. Her roc vana; “be mı rê çadıre vıraze”. Newe newe bisıklete ramena. Wazena ke her roce şêro teber, bisiklete nişêro. Eke thaba yê vırazena ya ki thabayê de xecelina, qarısê cı ke biya, zaf xuli bena. Her roce hewn ra ravêr wazena cı rê sanıke qesey kerê. Wazena ke zuqara qalê neweşiya korona bıkerime.
|
- Çıton (çıtewr) gureto pıra? Vace, bınuse.
1.Pantori ê zımıstaniye, nınga xo de cızlaveti estê. Qaputê xo esto. Ê zımıstaniyo. İşliga xo esta. Sero kulık esto. Puçi kerde pay. Kınc kolê zımıstani de xo ra.
Kıncê xo yê payijiye. Çizmê xo gewre. Gorey (Galkey) kerdê pay. Panturê kılmi gurete pıra. Paltoyê mılu gureto pıra. İşliga xo esta. Kulıkê da gırse na xo ser.
- Kıncê zımıstaniyê. Jü paltoyê xo est. Sarey sero fotore esta.
Kıncê zımıstani u payizi kerde pay. Fotor, atqiye be pardosi kerde pay.
- Zê mamurê dewlete gureto pıra. Ceket, panturê xo estê. İşligê sero gıravet gıredo. Lınge ra kunderey estê.
Kıncê usari u amnani kerde pay. İşlige, gravat, caket, pantori, qayış be kundure…
- Kıncê cenıke yê amnaniyê. Tişort be taytê xo estê. Postalê spori kerde pay.
1.Türbana xo esta. Jü ki fanila xo esta. Kıncê usari ya ki amnaniye.
2.Kofi no sarê xo ser. Puşiye gıre da, leçega sıpêya eşta puşiye ser. Puşiye sero xo ra arda dormê vıle xo ra gıreda.
3.Eteg kerdo pay. İşlıge da xo ra.
4.Kıncê zımıstani kerde pay. Sera kılaye esta. Atqiye pılosna dev riyê xo ra. Dest de lapıki estê. Qaput do xo ra.
- WENDENE
- Kupe bıwane, cûabê persun bıde.
Ali be Xece ra wairê (wahêrê) mulxıtê dê gırşiyê. Yê inun, qerê-qurê xo zafo (deyra kulfetê xo esto). Dı keyni (çêni), hirê laci estê. Hurendiya mal u dawari banê inan ra nezdiya. Ni cau(n) rê “axure, gorre, koz” vanê. Ali u Xece be domananê xo’a ebe zerreweşiya omrê xo ramenê. İ/Ê wazenê ke omrê (emrê) xowo ke esto, na dewe de bıramê (raviyarnerê). İ, dewa xo ra zaf hez kenê.
Cûabanê ni(nê) persun bıderê.
- Kulfetê Ali be Xeca çend tenêyê? 3. Çend keynê (çênê) Ali be Xeca estê?
- Çend domanê Ali be Xeca estê? 4. Mulxıtê Ali çûl zêde çı wazeno?
- Kupa cêrêne bıwane.
USAR
Usar lacekê Newriza be Saaniyo. O telebe (şagırdê) mektebê sıftenio(verênio). Porê xo şia u dergo. Por ra goşi nêasenê. Sureta xo gılora. Fek u pırnıkê xo qıckekê. Çenıka xo khodık u derga. Çım u buri qeytano. Mawa Usari lesê (bejne) ra derga. Porê xo derg u zerdo. Sureta xo gılor u khezıka. A memura dewleta. Piyê Usari lesê ra dûşê (dûştê) Newriza rao. Porê xo şia u kılmo. Sureta (Sılota) xo derga. Mulxıtê kê (çê) Usari jûbin sero zaf hezê.
- NUSTENE
- Kupa corêne gore kamci kes kamci sıkıl’a yeno têhet, bıvêne; bia têvırare.
Newriza: Porê xo şia u dergo. Sureta xo gılora. (Usar)
Usar : Porê xo şia u kılmo. Sureta xo derga. (Saan)
Saan : Porê xo derg u zerdo. Sureta xo gılor u khezıka. (Newriza)
- Niyê ke na cêr resım de se kenê. Seba inun çeku çekuyê bınuserê.
Kursiyerlerinize resme bakarak resimde yer alan kişiler hakkında cümleler yazmalarını isteyiniz. Yazacakları cümlelerde kişilerin o anda neler yaptıkları ve genel tanımlarının bulunmasında yarar vardır. Kursiyerlerinizin yazdıkları cümleleri sınıf içerisinde okumalarını sağlayınız.
|
1. Hesen teber ra, nişto ro, gitar cıneno.
2. Qılancıka Beleke derse dana domanun. Dik sılêman derse de hewna şiyo. 3. Perızate dersa xo nusena. Qelema xo şikina. Xoce qeleme dano Perızate.
|
Ali be Xece ra wairê(wahêrê) mulxıtê dê gırşiyê: Ali ile Hatice geniş aileye sahipler
Yê inun, qerê-qurê xo zafo (deyra kulfetê xo esto): Onların külfeti hayli kalabalıktır
Dı keyni (çêni), hirê laci estê: İki kız, üç erkek çocukları var
Hurendiya mal u dawari banê inan ra nezdiya: Mal ve davarı kattıkları yeri evlerine yakındır
Ni caun rê “axure, gorre, koz” vanê: Buralara (bu gibi yerlere), “ahır, ağıl, koz” denir
Ali u Xece be domananê xo’a ebe zerreweşiya omrê xo ramenê: Ali ve Hatice çocuklarıyla mutlu bir yaşam sürerler
İ/Ê wazenê ke omrê xowo ke esto, na dewe de bıramê: Onlar, kalan ömürlerini bu köyde sürdürmek isterler
İ, dewa xo ra zaf hez kenê: Onlar köyünü çok severler
Usar lacekê Newriza be Saaniyo. : Usar, Newriza ile Şahin’in oğludur.
O telebe (şagırdê) mektebê sıftenio(verênio). : O birinci sınıf öğrencisidir.
Porê xo şia u dergo. : Saçı, siyah ve uzundur.
Por ra goşi nêasenê. : Saçlarından kulakları görünüyor.
Sureta xo gılora. : Suratı yuvarlaktır.
Fek u pırnıka xo qıckekê.: Ağzı ve burnu küçüktür.
Çenıka xo khodık u derga. : Çenesi kaşık biçimindedir.
Çım u buri qeytano. : Kaşı ve gözü sürmelidir.
Mawa Usari lesê (bejne) ra derga. : Usar’ın annesi boyca uzundur.
Porê xo derg u zerdo. : Saçı uzun ve kızıldır.
Sureta xo gılor u khezıka. : Suratı (yüzü) yuvarlakça ve sarışındır.
A memura dewleta. : O, devlet memurudur.
Piyê Usari lesê ra dûşê Newriza rao. : Usar’ın babası boyca Newriza gibidir.
Porê xo şia u kılmo. : Saçı siyah ve kısadır.
Sureta xo derga. : Yüzü uzuncadır.
Mulxıtê kê (çê) Usari jûbin sero zaf hezê. : Usarlar’ın ailesi birbirlerine oldukça düşkündür (birbirlerini çok severler).
KAR U GURE
Çêkuyanê corênun, kamcini “çêkuyê namey”ê; kamcini “çêkuê fêli”yê inun qor kerê.
ÇÊKUYÊ NAMEY | ÇÊKUYÊ FÊLİ |
Çêkuyanê corênun de, fêlanê transitivun be intransitivun bıvênerê, ebe waxtanê cêrenan ra bıancerê.
- Waxto nıkaên
- Waxto ravêrdeo vênıte
- Waxto ravêrdeo pêheşiyaê
Bınê ni rengan ro, namanê ni rengun bınuserê.
|
Dersa 16inê
DEHKA: TAÊ HEYWANİ
- GOŞDARİYE KERDENE
Kupa Goşdariye 1
- Gos kılame(deyre) ser nerê(nên). Sıma ki tey vacerê(vacên).
Qaqıbo qaqıbo qaqıbo
Ezo şiyun diyarê dewe lao dewe
Kutkun kerdo hewe hewe
Heq piştıkê kutkun caro nêkero newe
Nêverda çımanê sari kuyo hewnê sewe
Qaqıbo qaqıbo zaranco khewe, Qaqıbo qaqıbo zaranco khewe
- QESEY KERDENE
- Dewe ra jû mal-dawarê da kêyi(çêyi) sero qesey bıkerê. Emma, a male name mekerê. Wa, embazê sıma namê a male bızanerê.
Kursiyerlerinizin konuşma becerilerini geliştirebilmeleri için bir hayvanı tanıtmaları istenmektedir. Bu çalışmayı oyun haline getirerek daha çok zevk almalarını sağlayabilirsiniz. Bir öğrenci bir hayvanı ismini söylemeksizin tanıtır. Diğer kursiyerler de o hayvanın ismini bulmaya çalışırlar. Çalışmanın farklı hayvanlar için yapılmasını sağlayınız.
|
- WENDENE
- Çêkuyun bıwanê. Ververê çêkuyanê cêrênan ro, iyê ke raştê (R) iyê ke ğeletê (Ğ) bınuserê.
Bu bölümde 3. tekil şahıs için olumlu-olumsuz ile soru cümleleri şiirsel bir dille yazılmıştır. Fiilerin sonundaki “a-o” seslerine ve sıfatlara dikkat çekiniz. Aradaki uyumu kavramalarını sağlayınız. Erillik ve dişilik durumunun 3. tekil şahısta nasıl açığa çıktığını anlamalarını sağlayınız.
O Her zırreno O ga qorreno
A guke (golık) qortena A lûye waqena
O xone munkeno (newkeno) O merre çiwtneno
A golge kırkırina (hirrena) A bıze qirena
A manga borrena A kesa kufena
O verg zurreno O hes zırreno
A zarance qebırnena A beqe (qırêncle) weqena
A qılancıke qiştnena A miye qirrena
O mar kufeno
No hes wazeno, hemgên (hingimên) boro (bıwero).
Na lûye wazena, kergun boro (bıwero).
No mar wazeno, sıt bısımo.
G; i-ê-ü = C
Hemgên: hemCên
Manga= Mangi= ManCi
K; i-ê-ü= Ç
VereKi: VereÇi
Kê: Çê, Keyneke: Kêneke= Çêneke
Pexıl: Cimri
Destêteng: Ekonomisi bozuk, eli sıkı
Destêhira: cömert, ekonomisi yerinde, eli açık
Çıllek: pis boğaz, aç gözlü, boğazına düşkün
Xanedan:Varlıklı, bol bol paylaşan
Xızan: Yoksul, olup da paylaşmayan
Çımêteng: Aç gözlü
Çımêhira: Tok gözlü
Zerrêteng: Alıngan
Zerrêhira: Hoşgörülü
Adır kut pês: Etekleri tutuştu
Kutık şiya arabani de gınovarro vato şiya doçkê mına.(Köpek kağnının gölgesinde uzanmış, bu benim kuyruğumun gölgesidir, diyor): Böbürlenme
Raşt- Ğelet
- Mar wazeno bınê kemere kuyo ( R ) 3. Awres (Arwêş) wazeno dar u ber bıtaso ( R )
- Merrê qailo pendir boro/bıwero ( R ) 4. Lûye çûl zêde kergun ra hez kena ( R )
- Çêkuyun bıwanerê. Kamci çêkuye kamci heywanatê salıxo ma dana, amorê çêkuye bıneniya resmê heywanati ro bınuserê.
Bu bölümde resimleri verilen hayvanlarla ilgili tanımlamalar sunulmuştur. Tanımlamalarda hayvanların çıkardığı sesler de belirtilmiştir. Hayvanların seslerini ipucu olarak değerlendirerek hangi hayvan olduğunu bulabileceklerdir. Öğrencilerinizden cümleleri okumalarını, hayvanı tahmin etmelerini ve ilgili hayvan resmi altına numarasını yazmalarını isteyiniz.
Kerge manga ostor bıze
( 3 ) ( 1 ) ( 2 ) ( 4 )
- Ez naxırê dewıci ra malê da gırsun. Sıtê mı zafo. Ez gukê xo dıma “bortnenun”. Vanun, “mooo!”. Ez vasê tezey ra zaf hez (has) kenun.
- Yê mı thocê (dımê) dê mıno gırs esto. Ez heywanê do qewetınun. Weştene ra zaf hez kenun. Ez hirrenun. Vanun, “hirrrrrrr!”.
- Ez heywanê da qıckekun. Domani hakanê mı ra hez kenê. Yê mı dı lıngê mı estê. Ez boyna qurtnenun. Vanun, “qurt qurt”
- Yê mı, çımê mınê şiaê gırşi estê. Ez qirrenun. Vanun, “Me e e! Me e e!”. Thoçê de mıno kılm esto. Seba astıranê sıma ki mı de xeylê mûye esta
Astır: Kıldan dokunan kilim (siyah-beyaz)
Cacım: Renkli kilim
Weştene: koşmak
Vazdaene: kaçmak
Waştene: istemek
Gındır biyaene: Yuvarlanmak
Gevijdaene: Hayvanın yerde debelenmesi
Sılond: Caê wele
KAR U GURE
Ni fêlanê WAŞTENE, VATENE, QİRRAENE ni waxte ke cêr nuşiyê, ebe ninan ra bıancerê.
Transitiv: Waştene, vatene
İntransitiv: Qirraene, bortnaene, qurtnaene, hirrnaene
- Waxto nıkaên
- Waxto ravêrdeo vênıte
- Waxto ravêrdeo pêheşiyaê
Hir zıqeno
Astor fırreno : Tehdit sesi (nefeslenme)
Fırdaene
Gazi(Gaji) eştene : At cinsinin ısırma hali
Dersa 17inê
Dehka: Karakterê Sanıkanê Ma
- Resman ro sêr ke. Çekuya bıni bıwane.
xonça mı çar lıngiya, xonça to tek lıngiya, qeleme bariya, dare kılma,
çar çengêya gılora derga pencıkına
- Karakterê figuranê sanıkun bıwanerê.
Bengiboz, ostorê pasayo
Wayire (Waherê) sırrio.
Zaf ki baqılo.
Sarrê teberi ra hez nêkeno.
Wayiranê xo ra zaf hez keno.
Qailo ke wayiranê xo rê xızmete bıkero.
Divdiv, lacekê do hewlo.
Zaf baqılo. Zaf ki dêşise zaneno.
O malê xo ra zaf hez keno.
Emma, dêvun ra qe/qet hez nêkeno.
Qailo ke dubarun bıçerexno/bıçarno…
Diko diko, lacê kerge
Bê ma şime, merga derge
Ez çinenu, to thaul ke
Meşo çê de zuran meke
Diko fesesûr zaf zelêmelekaro.
Vengê dê xowo jil/zil esto.
O zaf ki gonegermo.
Kam se vaco, qan beno.
Hende zırçeno; vace, hende.
Nıskun ra zaf hez keno.
Qailo, zerrewes zerrewes bıqiro.
Keçelek, lacekê do bomo.
Zaf ki xo ra nêdiyayêo.
Theyr u thur, mar u mılaun ra hez keno.
Kar u gure ra hez nêkeno.
Qailo ke boyna roniso, ramerrediyo
Laco Qıc, zaf baqılo, zaf ki sefkano.
Heme kare (kar) dest ra yena(yeno).
Mazluman ra hez keno.
Zalıman ra qarino (qehriyeno).
Qailo, carê heme keşi de bırreso.
Phıtwezir, xoneyê do baqılo.
Lûye de biyo bıra, ae ra zaf hez keno.
Hem gırs hem ki çhêro.
Kêun(Çêun) ke bar kerd, şi ware; Phıtwezir vêsan (weyşan) mend.
Hende vace hende sefkano.
Çend heşi, çend kesegani (xozi) kerdê têser u têbın ra.
WAXTO AMEOĞ (Gelecek Zaman)
Formê waxtê waştene de ancino. Subje ra dıma, partikelê “do” beşino pa. (İstek kipi formunda çekimlenir. Özneden sonra, “do” edatı eklenir.)
WANDENENE
Ez bı wani: Ben okuyayım
Ez DO bı wani: Ben okuyacağım
Ez do bı wani
Tı do bı wane
O do bı wano
A do bı wano
Ma do bı wanime
Sıma do bı wanê
İ/Ê de bı wanê
ŞİYAENE
Ez do şêri (sêri)
Tı do şêrê
O do şêro
A do şêro
Ma do şêrime
Sıma do şêrê
İ/Ê de şêrê
KAR U GURE
Karakterê figuranê sanıkun gore çekuyanê thalun temam kerê
- DİVDİV dêvun ra qet hez nêkeno.
-
- KEÇELEK lacekê do xo ra nêdiyayêo (xılemalo).
- Yê DİKO FOSESUR vengê dê xowo zil esto.
- PHITWEZİR çend heşi, çend kesegani kerdê têser u têbın ra.
- BENGİBOZ ostorê do wayirê sırrio.
- LACO QIC zaf baqılo, zaf ki sefkano.
Kupe bıwanê. Tabloy pırr kerê.
Hez keno | Hez nêkeno(qarino) | |
Keçelek | ||
Divdiv | ||
Phıtwezir | ||
Laco Qıc | ||
Bengiboz | ||
Diko Fesesûr |
Fêlanê WERDENE (transitiv) be MENDENE (İntransitiv) ebe ni/nê wextanê cêrenana bıancerê.
- Waxto nıkaên
- Waxto ravêrdeo vênıte
- Waxto ravêrdeo pêheşiyaê
- Waxto ameoğ
Ali saun (saan/sayan) weno: Ali elmaları yer (yiyor).
Lacê mordemi sono mekteb: Adamın oğlu okula gidiyor.
Lacê mordemê sono mekteb: Adamın birinin oğlu, okula gidiyor.
Ali saê weno: Ali elmanın birini yer.
Ali sae weno: Ali elma yiyor.
Ez Hesenİ vinenu: Ben Hasan’ı görüyorum.
Mı Hesen- di: Ben Hasan’ı gördüm.
Ez wazenu ke, na mayne be ostorİ bı herni (herineri/herini). (HERİNAENE)
Yê mı : Benim ki
Yê to: Senin ki
Yê ey: Onun ki
Yê ae: Onun ki
Yê ma: Bizim ki
Yê şıma. Sizin ki
Yê inun/inan: Onların ki
Xo be xo: kendi kendine
Xo be xo rê: kendi kendilerine
Be (Ba) xo: kendi
Xo rê: kendime/kendimize
Çül kıc (peyên): en küçük
Nuxuri: ilk çocuk
Pizzo sıftên (verên): ilk çocuk
Dersa 18-19ine
Dehka: Zazaki de Fêmanteyê Cısni (Zazaca’da Cinsiyet Algısı)
Zazaki de, naman (namun) pêroyine be zênaman de fêmantiya nêri (neyr) û maki (maykeki) esta. No elaqe, sıfet (çıtewrık) û zênamey cısn de namun ser sono. Kerdeni (fêli), ni elaqey de pabesteyanê cısniya anceyenê (ancinê).
(Zazacada bütün isimlerde ve zamirlerde cinsiyet algısı vardır. Bu bağlamda sıfatlar ve zamirler da isimin cinsiyetiyle uyumlu olurlar. Fiiller ismin cinsiyetine göre cinsiyet çekim eki alırlar.)
- Nameyê Xasi (Xaseki). İsan, senê (senên) cısn dero, i/ê cısni gore namê xaseki gêno (cêno).
(Özel İsimler. Insan temsil ettiği cinse göre özel isim alır.)
Zaza Kurd Tırk Ingılız Frenk
Maykeke (Dişil) Zêrine Dilan Gülcan Mary Michele
Neyri (Eril) Ferat Azad Ercan David Lui
- Nameyê Cısnê bêgani. Zazaki de nameyê cısnê bêgani, ya neyriyê, ya ki maykekiyê.
(Cins isimler. Zazacada her cins isim doğal olarak dişil ya da erildir.)
Maykeke (Dişil) Neyri (Eril)
Si (kemere) (Taş) Na/A kemera Dês (Duvar) No/O dêso
Awe (Su) Na/A awa Zengel(n) (Kazma) No/O Zengelo
Xonça (masa) Na/A xonçawa Huyê (kürek) No/O huyewo
Qeleme (kalem) Na/A qelema Kıtab (kitap) No/O kıtabo
Dare (ağaç) Na/A dara Bırr (orman) No/O bırro
Çogane (asa) Na/A çogana Koli (odunlar) Ni/İ koliyê
Moreke (boncuk) Na/A moreka Moreki (boncuklar) Ni/İ morekê
- Heywananê der u dori de fêmanteyê cısni. Heywananê der u dori de ferqê cısni, vêşêri (zêderi), çıtewrıkanê (sıfetanê) ‘neyri’ û ‘maykeki’(ya ki ca ca theyran dı,‘maykeki’) ya ifade benê. No hal pabesteyê maykekiya (-e) ya ki sıfetanê/zênamanê “na-a”, “no-o” ya daêna rınd arazê benê.
(Yaban hayvanlarında cins algısı.Yaban hayvanlarında cins farkı genellikle(eril) veya (dişil), ya da kuşlarda ayrıca (dişil) sıfatıyla belirlenir. Bu durum dişil eki (-e) ya da ‘na, a’ dişil; ‘no, o’ eril işaret sıfatları/zamirleriyle açığa çıkar.
Mayekeke (Dişil) | Neyri (Eril) | ||||
Lûye
(Tilki) Delê Hese (Ayı) Kırra koy (Karaca) Kesa (Kaplumbağa) |
Lûyê remena
(Tilki kaçıyor) Dele Hese zırrena (Ayı böğürüyor) Kırra koy purr wena (Karaca yaprak yiyor.) Kesa merge de çerena (kaplumbağa çayırda otluyor.) |
/-a/
/-a/
/-a/
/-a/
|
Xoz
Awrêş
Verg
Mar
|
Xoz awe sımeno
(Domuz su içiyor.) Awrêşo sıpê (Beyaz tavşan) Verg bıze fetılneno (Kurt keçiyi kovalıyor.) Mar dar ro sono. (Yılan ağaca tırmanıyor.) |
/-o/
/-o/
/-o/
/-o/
|
- Heywanê keyi (çêyi) cısnê (cısn dê) cı ya name gênê (cênê). (Ev hayvanları cinslerine göre isim alırlar.)
Jûani
(Diller) |
Neyri
(Eril) |
Maykeki (Dişil) | Neyri
(Eril) |
Maykeki (Dişil) | Neyri
(Eril) |
Maykeki (Dişil) |
Zazaki | Dik | kerge | ga | manga | kutık | dele |
Kurdi | Dik | mırişk | ga | çêlek | kuçık | dehl |
Frenki | Coq | poulet | boeuf | vache | chien | chienne |
Ingılızki | rooster | hen | ox | cow | dog | bitch |
Tırki | horoz | tavuk | öküz | inek | köpek | —– |
- Namanê meywe û zerzewati dı fêmanteyê cısni. (Sebze ve meyve de cins algısı.)
Zazaki | Kurdi | Frenki | Ingılızki | Tırki | |||||
N | Piyaz | — | pivaz | N | oignon | — | onion | — | Soğan |
N | Sir/Şir | — | sir | N | ail | — | garlic | — | sarımsak |
M | Zebeşe/qerpuze | — | zebeş | M | pastéque | — | watermelon | — | karpuz |
M | beşila | — | petêx | N | melon | — | melon | — | kavun |
M | şamıke | — | bacana sor | M | tomates | — | tomato | — | domates |
N | bancan | — | bacanareş | M | aubergine | — | egg-plant | — | patlıcan |
N | xeyar | — | xiyar | N | concombre | — | cucumber | — | salatalık |
M | Kû/Kûndıre | — | kulınd | N | citrouille | — | squash | — | kabak |
M | goze | — | gûz | N | noyer | — | walnut | — | ceviz |
M | sae | — | sêv | M | pomme | — | apple | — | elma |
(M) Maykeki (dişil); (N) Neyri (eril), (Z) Zafên (Çoğul) (–) cısno nêbelıkerdê (belinêkerdê) (tanımsız cins.)
- Teyna anceyen da (antena) kerdeni (fêli) ra fêmanteyê cısni.( Sadece fiil çekiminden cins algısı)
Vore (Kar) / Maykeki / (Dişil) | Varıs (Yağmur)/ Nêri (Eril) | ||
Vore varena (Kar yağıyor.) | /-a/ | Varıs vareno (Yağmur yağıyor.) | /-o/ |
Varena (O-dişil-(kar) yağıyor.) | /-a/ | Vareno (O-eril-(yağmur) yağıyor.) | /-o/ |
Zênaman de pêameyena cısni. (Zamirlerde cins uyumu)
Antena zênameyȇ jüaneyê kesê jûyêni de (Tekil birinci kişi zamirinde çekimleme)
‘Maykeki’ ya ki ‘neyri’ biyayena zênameyê kesê jüyêni, fêlê waxtê nıkên be halê subje de pabesteyê fêli be zênamey maykeki /-a/, neyri /-o/ ra beli beno.
(Tekil birinci kişi zamirin eril ya da dişil olması, ismin şimdiki zamanlı eylemin veya durumun öznesi olması halinde zamirin ve fiilin aldığı dişil cins çekim eki /-a/ ile eril cins çekim eki /-o/ dan anlaşılır.)
- Ebe fêliya anetne de (Fiille çekildiğinde.)
- Ebe haliya antene de (Durumla çekildiğinde.)
Jûani/Zoni
(Diller) |
Waxto nıkaêno desınde – kerdeni
(Yaşandık şimdiki zaman- eylem) |
Waxto nıkaêno desınde –hal u hekati
(Yaşandık şimdiki zaman- durum.) |
||||
M | N | N.b. | M | N | N.b. | |
Zazaki | Eza sonu | Ezo sonu | Eza | Ezo | ||
Kurdi | Ez dıçım | Ezım | ||||
Frenki | Je vais | C’est moi | ||||
İngılızki | I go | It’s me | ||||
Tırki | Benim gidiyorum | Benim |
Teyna Zazaki dı cısn beliyo.(Bu dillerden sadece Zazacada cins bellidir.)
Zênameyê jüaneyê kesê dıdeniya ke anciya (Tekil ikinci kişi zamiriyle çekildiğinde)
- Waxtê nıkaênê desınde ke ebe hal’a (Yaşandık şimdiki zaman; durumla çekildiğinde.)
Zazaki | Kurdi | Frenki | İngilizki | Tırki | |
Maykeki (dişil) | Tıya | Tuyȇ | C’est toi | You are | Sensin |
Neyri (eril) | Tıyê | Tuyȇ | C’est toi | You are | Sensin |
Ni Jûanan (zon) de teyna Zazaki de cısn beliyo.(Bu dillerden sadece Zazacada cins bellidir.)
Ebe fêliya ke anciya (Fiil ile çekildiğinde.)
- Waxtê (Demê) nıkaên de kerdarê gurwi (gurey) biyayene de. (Şimdiki zamanda işin öznesi olduğunda.)
- Waxtê (Demê) verȇni (vêrdoği) de kerdarê gurwi (gurey) biyayene de. (Geçmiş zamanda işin öznesi olduğunda.)
Zuwani
(Diller) |
10.Waxto nıakên/hira-kerdene
(Şimdiki zaman-Eylem) |
11.Waxto verȇn (vêrdoğ)- Kerdene
(Geçmiş Zaman-Eylem) |
||||
M | N | N.b. | M | N | N.b. | |
Zazaki | Tı şına/sona | Tı şınȇ/sonê | Tı şiya | Tı şiyȇ | ||
Kurdi | Tu dıçe | Tu çûyî | ||||
Frenki | Tu vas | Tu es allée | Tu es allé. | |||
Ingılızki | You go | You went | ||||
Tırki | Sen gidersin | Sen gittin |
M-Maykeki (dişil) N-Neyri (dişil) N.b.-Nêbeli (belirsiz.)
Zazaki dı cısn beliyo; Frenki dı teyna nûstene de cıns beli beno.
Zazacada cins bellidir. Fransızca’da sadece yazımda cins belli olur.)
Zênameyê jüaneyê kesê hirêyeni de pêameyena cısni. (Tekil üçüncü kişi zamirinde cins uyumu.)
- 12. Zênamê Kerdarê Sujeo (kerdoğ). (Zamir işin/nesnenin öznesidir.)
- Zênamê Kerdeo raştêndeo. (Zamir doğrudan nesnedir.)
- Zênamê Kerdeo çorşmaneo. (Zamir dolaylı nesnedir.)
Jûani/Zoni (Diller) |
12. Zêname kerdoğo
(Zamir öznedir) |
Zename kerdeyo. (Zamir nesnedir.) | |||||||
13. Kerdeo raştênde.
( Doğrudan nesne.) |
14. Kerdeo çorşmane. (Dolaylı nesne.) | ||||||||
M | N | N.b | M | N | N.b. | M | N | N.b. | |
Zazaki | a | o | a | o | Ay/ae | ey | |||
Kurdi | ew | ew | wȇ | wȋ | |||||
Frenki | elle | il | elle | il | lui | ||||
Ingılızki | she | he | her | him | her | him | |||
Tırki | o | onu/ ona | onu / ona |
M-Maykeki (dişil) N-Neyri (dişil) N.b.-Nêbeli (belirsiz.)
Teyna Zazaki û İngılızki de halanê pêroine de zênameyê kesan maykeki û neyri de pê ra abıriyenê (jûbin ra bırine ra). Frenki de kerdeo raştên de, Kurdi dı kerdeo çorşmane biyayena zênami de neyri û maykekı de ferq aseno.
(Sadece Zazaca da ve İngilizcede kişi zamirlerinde tüm durumlarda dişil-eril ayırdı varken, Fransızca’da doğrudan nesne durumunda, Kürtçe’de zamirin dolaylı nesne olduğu yerde dişil ve eril ayırdı görülür.)
Çıtewrıkanê (sıfetanê) nışandayeni dı pȇ ameyen. (İşaret Sıfatlarıyla cinsiyet uyumu.)
- Çıtewrıkanê (Sıfetanê) nışandayê nezdi. 16. Çıtewrıkanê (Sıfetanê) nışandayê dûriya.
Cısn | Zazaki | Kurdi | Frenki | Ingılızki | Tırki | |
15-Nezdi. (Yakın) | M | No cüamêrd | Ev mêr
Ev jin |
Cet homme | This boy | Bu adam |
N | Na cêniye | Cette femme | This girl | Bu kadın | ||
16- Dȗri. (Uzak) | M | O cüamêrd | Ew mêr
Ew jin |
Cet homme
Cette femme |
That boy | Şu/ o adam |
N | A cêniye | That girl | Şu/ o kadın |
Teyna Zazaki be Frenki de çıtewrıkê nışandari cısni ser abıriyenê (bırine ra).
(Sadece Zazaca ve Fransızca’da işaret sıfatları cinsiyete göre ayrılırlar.)
- Waxtê (Demê) hiray de kerdoğ be çıtewrıkan dı pȇ amayena cısni.
(Geniş zamanda özne ile sıfatlarda cins uyumu)
Waxto hira. (Geniş zaman.) | |||
Zuwani | Kerdar maykeki (özne dişil) | Kerdar neyri. (özne eril) | Nêbeli (Belirsiz) |
Zazaki | A şirina | O şirino | |
Kurdi | Ew şîrîne | ||
Frenki | Elle est douce. | Il est doux | |
Ingılızki | She is sweet | He is sweet | |
Tırki | (O tatlıdır) |
- Waxtê (Demê) verêni (vêrdoğ) de kerdar (kerdoğ) be çıtewrıkan (sıfet) de pȇ amayena cısni. (Çêkuya namey)
(Basit geçmiş zamanda özne ile sıfatlarda cins uyumu)
Demewo verêno Saxi. (Basit Geçmiş Zaman.) | |||
Zuwani | Kerdar maykeki (özne dişil) | Kerdar neyri. (özne eril) | Nêbeli (Belirsiz) |
Zazaki | A, şirin biye | O, şirin bi | |
Kurdi | Ew şîrîn bû | ||
Frenki | Elle etait douce | Il etait doux | |
Ingılızki | She was sweet | He was sweet | |
Tırki | O tatlıydı |
Teyna Zazaki û Fırenki dı name be çıtewrıkiya cısn dı yenê pê.
(Sadece Zazaca ve Fransızca’da isim ve sıfat uyumludurlar.)
Kerdenan (Fêlan) de pȇ ameyena cısni. (Fiillerde cins uyumu.)
Zêname ya ki çıtewrıko nışandar be kerdariya (kerdoğiya). (Zamir ya da işaret sıfat ve özne ile.)
- Waxtê hiray de pê ameyena cısni. (Geniş zamanda cins uyumu.)
Waxto hira
(Geniş zaman) |
Kerdar (Kerdoğ) (özne) | ||
Maykeki (dişil) | Neyri (eril) | Nêbeli (belirsiz) | |
Zazaki | A remena | O remeno | |
Kurdi | Ew reviya | ||
Frenki | İl/ Elle s’échappe | ||
Ingılızki | He/ She escapes | ||
Tırki | (O kaçar) |
- Waxtê vêrdoğê zanoği de pê ameyena cısni. (Di’li geçmiş zamanda cins uyumu.)
Waxtê vêrdoğê zanoği (Di’li geçmiş zaman) | Kerdar (özne) | ||
Maykeki (dişil) | Neyri (eril) | Nêbeli (belirsiz) | |
Zazaki | A reme | O rema | |
Kurdi | Ew reviyan | ||
Frenki | Elle s’est échappée | Il s’est échappe | |
Ingılızki | He/ She escaped | ||
Tırki | (O kaçtı) |
Teyna Zazaki be Frenki de kerden (fêl) be zênamewo nışandariya cısn de yenȇ pȇ.
(Sadece Zazaca ile Fransızcada işaret zamiri fiil ile cins uyumludur.)
Teyna pêeşiyane de fêmantiya cısni:
(Kesê ke nêasê, veng xo fiyo, Zazaki de cısnê xo çıko zanino. Jüyê pey çêberi ra veng xo fiyo, ma hona çêber a nêkerdo; besteyê antene ra, cısnê xo neyri ya ki maykekiyo Zazaki de zanino.)
(Sadece duyumdan cins algılama. Kişinin görünmediği durumda bile sesten ismin cinsiyeti çıkarmak Zazacaya özgü bir durumdur. Kapının arkasında biri var, kim olduğunu bilmiyoruz; alınan sesten durum cins çekim ekine göre kişinin kim olduğunu Zazaca’da anlayabiliriz.)
Hal (durum)
21. Demewo (Waxtê) Hiray de. (Geniş zamanda.) | |||
Hal. (Durum) | Maykeki (Dişil) | Neyri (Eril) | Nêbeli (Belirsiz) |
Zazaki | Eza | Ezo | |
Kurdi | Ezım | ||
Frenki | C’est moi | ||
İngılızki | Me (It’s me) | ||
Tırki | Benim |
Luwayen (kerden): eylem
22. Demewo (Waxtê) Hiray de. (Geniş zamanda.) | |||
Hal. (Durum) | Maykeki (Dişil) | Neyri (Eril) | Nêbeli (Belirsiz) |
Zazaki | Berb(v-m)ena | Berb(v-m)eno | |
Kurdi | Dıgırî | ||
Frenki | Elle crie/ İl crie | ||
İngılızki | She cries/ He cries | ||
Tırki | Ağlıyor/Ağlar |
23. Waxtê (Demê) Vêrdoğê Zaney de (Görüldük/Bilindik Geçmiş zamanda.) | |||
Luwayen (eylem) | Maykeki (Dişil) | Neyri (Eril) | Nêbeli (Belirsiz) |
Zazaki | Berb(m)ê | Berb(m)a | |
Kurdi | Wê dıgırîn / Ew dıgırîn | ||
Frenki | Elle a crié/ İl a crié | ||
İngılızki | She cried/ He cried | ||
Tırki | Ağladı |
/-ê/ peycıdarıka (pabesteya) antena cısn dê maki; /-a/ peycıdarıka (pabesteya) antena cısn dê neyriya.
(/-ê/ dişil cins çekim eki; /-a/ eril cins çekim ekidir.)
- Teyna aşnawıten (peheşiyaene) ra cısnê keşi vetene.
(Kesê ke jüyê rê telefon bıkero, anceyen da (antena) kerdeni ra Zazaki de isan şeno (şikino) cısn veco.)
(Sadece duyumdan kişinin cinsiyetini çıkarsama. Biri telefonda konuşurken fiil çekiminden telefonun diğer ucundaki kişinin hangi cins olduğu Zazacada anlaşılabilir.)
Zuwan | Maykeki (Dişil) | Neyri(Eril) | Nêbeli (Belirsiz) |
Zazaki | Sekena weşa? | Sekenê weşê? | |
Kurdi | Çawayȋ başȋ | ||
Frenki | (Tu) va bien? | ||
İngılızki | How are (you)? | ||
Tırki | Nasılsın, iyi misin? |
- Ebe meslegiya ke veng daiya, cısnê ey/ae teyna Zazaki be Frenki de esto.
(Mesleğiyle anons edilen birinin cinsini çıkarsama sadece Zazacada ve Fransızcada vardır.)
Zuwan | Maykeki (Dişil) | Neyri (Eril) | Nêbeli (Belirsiz) |
Zazaki | Tıxtora yena | Tıxtoro yeno | |
Kurdi | Tıxtor tê | ||
Frenki | La doctoresse vient | Le docteur vient | |
İngılızki | The doctor is coming. | ||
Tırki | Doktor geliyor. |
Xeberdayen da (xeberdaena) kesê ra, qalê xeberdari(e) ra isan şikino cısnê qal biyaeyon veceno. (Birinin bir olayı anlatımından olayda adları geçen diğer kişilerin cinslerini çıkarılabilinir.)
- Cısnê isani vetene. (İnsanın cinsini çıkarsama.)
Zuwan | Maykeki (Dişil) | Neyri (Eril) | Nêbeli (Belirsiz) |
Zazaki | Şofêre reme teb(v)er | Şofêr rema teb(v)er | |
Kurdi | Şıfêr revi derve | ||
Frenki | La conductrice est sortie | Le conducteur est sorti | |
İngılızki | The driver ran out | ||
Tırki | Şöför dışarı kaçtı. |
- Cısnê heywani vetene. (Hayvan cinsiyetini çıkarsama.)
Zuwani
(Diller) |
Waxtê vêrdoğê zaney de (Görüldük/Bilindik geçmiş zamanda) | ||
Maykeki (Dişil) | Neyri (Eril) | Nêbeli (Belirsiz) | |
Zazaki | (Golık) remaye/Guke reme | (Golık) remaya/Guk rema | |
Kurdi | Golik reviye | ||
Frenki | La veaus s’est échappée | Le veaus s’est échappé | |
İngılızki | The calf escaped | ||
Tırki | Buzağı kaçtı. |
- Dûri ra vinayen (vênitene/diyaene) de vaten da (vatena) keşi ra cısn veten:
Biri konuşurken uzaktan cins çıkarsama:
Zuwani. (Diller) | Demeyo Verêno Saxi dı. (Basit geçmiş zamanda) | ||
Maykeki (Dişil) | Neyri (Eril) | Nêbeli (Belirsiz) | |
Zazaki. | A yê maw(y)a | O yê maw(y)o | |
Kurdi | Ew ê me ye. | ||
Frenki | Elle est á nous. | Il est á nous. | |
İngılızki | It is ours | ||
Tırki | O bizimdir |
Fêmantena cısni ser pêvero nayen (têver sanaene); Zazaki, Kurdi, Frenki, İngılızki, Tırki
(Cins algısında karşılaştırma; Zazaca, Kürtçe Fransızca, İngilizce, Türkçe
Akerdek (Açıklama) | Z | K | F | İ | T | |
1 | Nameyê Xasi, cısni ser naman dê (namanê) cıya beli benê.
(Özel isimler cinse göre verilen isimlerle belirlenirler |
● | ● | |||
2. | Zazaki de nameyê cısnê bêgani, ya neyriyê, ya ki maykekiyê. (Zazacada cansız cins isimler doğal algıda dişil veya erildirler | ● | ● | |||
3 | Heywanê der u dori famê sıfteni de maykek ya ki neyr benê:
(Yaban hayvanları ilk algıda eril ya da dişildirler.) |
● | ||||
4 | Heywanê keyi cısni ser namey gênê: (Ev hayvanları cinse göre ad alırlar.) | ● | ● | |||
5 | Meywe û Zerzewati de fêmanteyê cısni .(Sebze ve meyvede cins algısı | ● | ● | |||
6 | Anceyena kerdeni ra fêmanteyê cısni.(Fiil çekiminden cins algılama .) | ● | ||||
Zênaman de pê ameyena cısni. (Zamirlerde cins uyumu.) | ||||||
7 | Luwayen/Kerden, kesê zênameyê jüyeniya.(Eylem, birinci tekil kişi zamiriyle) | ● | ||||
8 | Waxto hira, ebe haliya anciyaene de. (Geniş zamanda hal ile çekimde) | ● | ||||
Zênameyê kesê zênamewo dıdıniya anciyaene de. (İkinci tekil kişiyle çekimde.) | ||||||
9 | Ebe hala anciyaene de. (Durumla çekildiğinde) | ● | ||||
Luwayena/kerdena anciyaene de. (Eylemle çekildiğinde.) | ||||||
10 | Waxtê nıkaên de kerdarê gurwi (gurey) kesê dıdıne biyayene de (Şimdiki zamanda ikinci tekil kişiyle işin yapanı olma.) | ● | ||||
11 | Waxtê verȇni (vêrdoği) de kerdarê gurwi (gurey) kesê dıdıne biyayene de. (Geçmiş zamanda ikinci tekil kişiyle işin yapanı olma.) | ● | ● | |||
Zênameyê jewkesê hirêyeni de pê ameyena cısni. (Üçüncü tekil kişi zamiriyle cins uyumu ) | ||||||
12 | Zêname Kerdoğê kerdeno. (Zamir işin öznesidir.) | ● | ● | ● | ||
13 | Zêname Kerdewo rastendeyo. (Zamir doğrudan nesnedir.) | ● | ● | ● | ||
14 | Zêname Kerdewo çorşmaneyo. (Zamir dolaylı nesnedir.) | ● | ● | ● | ||
Çıtewrıkanê nışandari dı pȇ ameyena cısni. (İşaret sıfatıyla cins uyumu.) | ||||||
15 | Çıtewrıkê nışandari dê nezdiya. (Yakın işaret sıfatıyla.) | ● | ● | |||
16 | Çıtewrıkê nışandari dê dûriya. (Uzak işaret sıfatıyla.) | ● | ● | |||
17 | Waxtê hiray de kerdoğ be çıtewrıkan dı pȇ amayena cısni.
(Geniş zamanda özne ile sıfatlarda cins uyumu) |
● | ● | ● |
|
|
18 | Waxtê verêni (vêrdoğ) de kerdar (kerdoğ) be çıtewrıkan de pȇ amayena cısni. (Basit geçmiş zamanda özne ile sıfatlarda cins uyumu) | ● | ● | ● | ||
Kerdenan dı pȇ ameyena cısni. (Fiillerde cins uyumu.) | ||||||
19 | Waxtê hiray de pê ameyena cısni. (Geniş zamanda cins uyumu.) | ● | ||||
20 | Waxtê vêrdoğê zanoği de pê ameyena cısni. (Di’li geçmiş zamanda cins uyumu.) | ● | ● | |||
21 | Teyna pêeşiyane de fêmantiya cısni (Sadece duyumdan cins algılama.) | ● | ||||
Tenya kerdeni gurwynayen ra cısnê kerdari veten. (Sadece fiil kullanımından, öznenin cinsini belirleme.) | ||||||
22 | Waxtê Hiray de. (Geniş zamanda.) | ● | ||||
23 | Waxtê Vêrdoğê Zanoği de (Di’li Geçmiş zamanda.) | ● | ||||
24 | Teyna peheşiyaene ra, telefon kerdene de, cısnê kışta bini veten.
(Telefon edenden sadece duyarak kişinin cinsiyetini çıkarsama.) |
● | ||||
25 | Mesleg ra cısn veten. (Meslekten cinsi çıkarsama.) | ● | ● | |||
26 | Cısnê isani vetene. (İnsanın cinsini çıkarsama.) | ● | ● | |||
27 | Cısnê heywani vetene. (Hayvan cinsiyetini çıkarsama.) | ● | ● | |||
28 | Dûri ra vinayen (vênitene/diyaene) de vaten da (vatena) keşi ra cısn veten:
Biri konuşurken uzaktan cins çıkarsama: |
● | ● | |||
Çend pê ra nezdı yenê, dûri künê | 28 | 1 | 16 | 5 | – |
Z-Zazaca K-Kürtçe F-Fransızca E-İngilizce T-Türkçe
Merdımi/mordemİ kıtab wend.
Mordem kıtab waneno.
EzO wanenu.
EzA wanenu.
Hesen ama. (Hasan geldi)
Hesenİ di. (Gören Hasan): Özne bükümlü
Ey, Hesen di. (HasanI gördü): Özne bükümlü
Ae/Ay/Aye, kıtab gurêt.
Ae, kıtabê gurêt.
Ey, qeleme gurête.
Ey, qelemê gurête.
Hesenİ qeleme gurête.
Ali qelemUN gêno (cêno): bükümlü
Aliy kıtabi wendi.
Aliy kıtab wend.
Ali kıtabU(un-a-an) waneno.
Merre pendir weno.
Merrey pendir werd.
Merre pendirUN weno: bükümlü
Nesne alan fiillerde;
Şimdiki zamanda nesne, geçmiş zamanda özne bükümlü olur.
Şimdiki zamanda özne, geçmiş zamnda nesne yalın olur.
Senê (senên)/Çı qeleme?: belirsiz
Kamci qeleme?: belirli
Kıtab bi vindi.
Kıtab, çül (tewr) embazê (olvozê) do rındo.
Kıtab, çül olvozê do rındo.
Gulistanê, çül embazê da rındeka.
İ/Ê, embazê de rındekê.
Darxaçık: kapı sürgüsü (ağaçtan)
Darxaçıkê çêberi şikiya. (belirli)
Darxıçıkê çêberê şikiya. (belirsiz)
Darxaçık ke nêbo, çêber thabayerê nêbeno.
Ez sonu(şına) mekteb.
Ez sonu mektebun(an).
Ez şiyu mekteb.
O şi mekteb.
A şiye mekteb.
A mekteb ra ame.
A mektabun ra ame.
A mektebun ra yena.
Dersa 20inê
Dehka: Malê Çêyi (Keyi) sero qesey kerdene
- Kupe bıwane. Zê (zey) a kupe jû kupe ki sıma bınuserê.
MANGA
Manga wenca ra zaf hez kena. Çar lıngê xo estê. Doçê(boçê/dımê) xo dergo. Doçê xo ke nata-bota sanena ra, isan cı ra dûri remeno. Çermê xo qalındo. Çermê ae ra çarıxi vırazinê. Sıtê xo zafo. Domani qailê sıtê ae bısımê.
BIZE (Ercan-Alduş)
Ez bıza ra zaf hez kena. Şüaneyina cı çetına. Ê kemera ra, jil (kas) ra zaf hez kenê. Ê bêvelg thaba nêwenê. Şıtê cı domana rê zaf rındo. Çerme cı tenıko. Çermê ina ra meskê doy vırajine. Rewke vırajina. Tey thoraq danê arê. Poçe cı kılma. Usari leyirê (bızekê) cı zaf xasekê. Vanê bıze şeytana (cazuya) ameley (guvanê) cı nêbena.
MAYNE (Lıleke-Vacuğe)
Ez golgan ra zaf hez kon. A ri ra na kupe de ezo qalê mayne bıkeri. Mayne, heywanê da gırsa. Zaf ki rındeka. Gıjiyê (Porrê) xo esto. Doçê xo dergo, zê poriyo. Çar lıngê xo estê. Dı serran de reyê kurrık ana. Wenca tejiye ra zaf hez kena.
PİSINGE (Aysel-Mamikiye)
Pisıngi xo serê. Çiyê waştena to nê, çiyê waştena inu zaf qıymetına. Sıt ra, goşt ra, masu ra zaf has kenê. Theyru cênê pê, tey key kenê. Gegane, xenekıne. Jü dımê xo, çor lıngê xo estê. Dewu de, gereko her çê de bıbê. Çêu merru ra qori kenê. Zımıstan rê thon, dıme, loqaqreyê ke ercine dare ser, inu rê yenê merdene.
KERGE (Usên-Gımgım)
Dı nıngê xo estê. Lazut ra zaf hez kena. Ma rê haka kena. Haka ra cücka vecena. Bostan ra malka, mor mılaun dana are. Bêvenga. Eke haka nêkena, sare bırneme, goştê dae weme. Gegane bena qurte. Eke biye qurte, o waxt taê bena hersıne. Eke cücikê xo bi, cücikanê xo cêna bınê perranê xo. Nêveradana, kesê kusê qaytê cückan bo. Tawlu de, serê tar de fındena, uca kuna ra. Mulxıtê dae Diko…
MİYE (Fadime-Gımgım)
Miye hewanê da zaf mılayıma. Tever ra çerena. Şıt dae cênime. Şıtê dae ra ron, thoraq, pendir vecenime. Pırçê dae ra xali, fanileye vırazenime. Postê dae ra ki awrencê thoraqi vırazenime. Ma rê vareku ana. Taê ke biyê kokım (qurte), bırnenê, goştê dae wenê. Miya verêne ke şiye koti, miyê peyêni têde ae dıma sonê. Zêde ke bi germ, mi sare sanenê jübini, konê kuye (gurnas). Germ de nêşikinê bıçerê.
- Resmanê heywanun ro sêr kerê. İnun zerrê qutiyan de, qlfê be qelfe biarê têarê.
lüye zerance kutık mayne kerge
mase manga pisınge miye hes
Malê kêyi(dewe) | Malê destê isani | Vergê yabani | Malê yabaniyo ke kê (çê) de yeno weyi kerdene |
Manga
Miye Kerge |
Pisınge
Kutık Mayne
|
Lûye
Hes
|
Zerance
Mase |
- Ni çekuyun pırr kerê (temam kerê)
- Merrê pendir ra hez keno. 2. Pisınge masey ra hez kena.
- Bıze qaila velg boro. 4. Mar wazeno ke sıt bısımo.
- Caê thal ro seba heywanun çekuyun bınuserê, tabloy ki pırr kerê.
Yazma çalışmasında, kursiyerleriniz bazı hayvanları tanımlayacaklar ve yazdıklarına göre tabloyu işaretleyeceklerdir.
Cevaplar şöyle de olabilir (Cûabi nia ki benê): (öneri niteliğindedir)
Kutık (espe) çar lıngio. Azne ra hez keno. Hewn ra hez nêkeno.
Pısinge, çar lıngiya. Azne ra hez nêkena. Hewn ra hez kena.
Manga, çar lıngiya. Sıt dana. Azne ra hez nêkena.
Ordege, dı lıngiya. Azne ra hez kena. Sıt nêdana.
Kerge, dı lıngiya. Azne ra hez nêkena. Sıt nêdana.
Çar lıngiyê | Dı lıngiyê | Sıt danê | Azne ra hez kenê | Hewn ra hez kenê | |
kutıki | √ | X | √ | √ | X |
pisıngi | √ | X | √ | X | √ |
mangi | √ | X | √ | √ | √ |
ordegi | X | √ | X | √ | X |
kergi | X | √ | X | X | X |
Kamci……..?
- Cûabanê persun bıderê.
Burada verilen sorular yardımıyla kazanımın gerçekleşmesi hedeflenmiştir. Sorular sorunuz ve öğrencilerinizin cevaplar vermelerine yardımcı olunuz.
- Yê kamci heywanun çar lıngê xo estê?
Namun bınuserê: golgi, naxır, malo hurdi, malê destê verê çêyi, vergê yabani
- Yê kamci heywanun dı lıngê xo estê?
Namun bınuserê: İyê ke wairê perranê.
- Cûabun bınuserê.
Kursiyerler bu bölümdeki soruları kendilerine göre cevaplandıracaklardır. Bu soruları sorunuz. Birkaç öğrencinin cevap vermesinden sonra kursiyerlerinizden soruları bireysel olarak cevaplandırıp yazmalarını isteyiniz.
Kursiyerlerinize “kamci…?” soru kelimesi ile sorular sorunuz?
Kamci tarr ra hez kenê/kenay? Gulıke ra ya soy ra?
Fadime: soy
Lıleke: Gılıke
Ayesle: Tarro sur
Ercan: Sıyrıme (marsungi)
Kamci heywan ra hez kenê/kenay? Pisinge ra ya kutıki ra?
Fadime: miye
Lıleke: Golgi
Ayesle: Pisınge
Ercan: Qatıre
Kamci yemıs ra hez kenê/kenay? Sae ra ya muriye ra?
Fadime: Basmecu ra
Lıleke: Rıbesan ra
Aysele: Kêraze
Kamci spor ra hez kenê/kenay? Tope ra ya azne ra?
Fadime: Feteliyayiş ra
Lıleke: Apurriyaişê koun ra
Ayesle: Azne ra
Ercan: Koa ra gerayiş ra
……………………………..
Apurriyaene: Tırmanmak
Honde (Hende) ke / Çıko ke
Dersa 21inê
Dehka: Hewanê Yabani
Namanê ni heywanun cêr ra weçine bın ro bınuse.
Verg Pisınge Miye kerge
Mala (Bıza) koy (Hereke) manga beqe (qılincıle) Zarance/Zerec
Çüçike/mil(r)çıke perperıke Awrês/Arweş
Dik Mase Kesa
Mayne/astore Lûye Hes(ş)
Şêr Kutık Mar Merre
Mılawune/Kımkımok/Marmılawune Meymun(e) Fil
Namanê ni çiyun cêr ra weçine bın ro bınuse.
Xonça İskeme/Kurşi Kıtab Guda Lınga
Deftere Pındılıke Pakone/Pakker Qelemê boaxıni Panturi
Çentık Çarıxi/Postali (Kundurey) Puçi/Puçiki Sako/Setre
Lhepık/Lhapık Verçım Fanlü/Fanila/Qazağe İşlıge
Pırên Ber Pençere/Dolab Dılope
Bıros/Xılık locıne nerdıgan loğe
Kupanê cêrênun pê qesanê mınasıban’a temam kerê.
(mektube, semt, wenime, koyti ra, rûne de, mekteb, jû, sonay, koti)
Ez mektube nusenun. Tı sonay koyti? A koti ra yena?
O sono koti? Heyder xortê do semto. Ma nan wenime.
Sıma mekteb ra yenê? İ/Ê axurun rûne de. Na jû qelema.
Namê heywananê ke cêr nuşiyê, her jüyê sıma, be dora qalê de heywanê bıkerê.
Kesa: (Ulaş/Zeranıge) Çê xo peşti dero. Çar lıngê xo estê. Eke terse, ser u lınganê xo ancenê zerrê. Zaf gıran fetelina. Was wena. Pera heywananê hakan rawa. Cısnê mar u mılawun rawa. Ez mabenê kesa be awreş de dı sanıkun zanenu. Jüyê bır de heywanu awreşi r3e vato, tı zaf tersonuıka. Ey vato, eke ez tersonıku, son xo ercon çhem xenekınu. Eke şiyo vırniya çhemi, aca de jü kesa diye. Kesa şiye kotê oyke. Kesa ke şiye kote oyke, vato ez çaye xo bıxenekni. Mı ra ki tersonıki estê. Nezano ke, cısnê kesan ra taê xo, oyke de weşiya xo ramenê. Sanıka bine de awres kesa rê vano, kam ke herbi şi… Na sanıke her kes zaneno…
Perperıke: (Usên/Gımgım) Perperık heywanê do zaf rındek u zaf nazliyo. Nat u dot seş hefti emrê xo esto. Khasê heftey zerrê hak dero. Khasê dı heftey hak ra vecino beno zê malki. Nay ra vanê metamorfoz. Khasê hefte dı heftey ki perrê xo vecinê, beno perperık. Ebe nınganê xo tham keno. Eke tici veciye, perperık vecino tici, ebe perranê xo tici cêno. Gêrmiya heway gereko vist ra zêde bo ke, perperık fırr dero. Ebe gırtıka (trakea) helmê xo cênê. Pera (familya) nıngê xağan raa.
Mase: (Aysele/Mosırvan) masey zerrê awe de weşiya xo ramenê. Awe ra ke amey tever, mırenê. İsani taê masu wenê, taênu nêwenê. Cısnê masu xeyleo. Perrê xoê kılmi estê. Zêdire saiya dımê xoa azne kenê. Maseyê diskuşi estê, inay zerrê okyanusu de weşiya xo ramenê. Renga rengê. Zaf çhêrê…
Mar: (Lıleke/Vacuğe) Pera mar u mılawun raê. Hemu ca de estê. Taê caan de derg u qalındê. Taê caan de kılm u bariyê. Gegane çermê xo vurnenê ra. Newe çerme vecenê. Zêdire caanê thaldan de xo darenê we. Xafılde ke isan de veciyay isan zaf cı ra terseno. Herd ro zaf pêt ğıj benê. Taê cısnu de axu esto. Eke sana kesê, o kes mıreno. Mahlukatê do vırano…
Şêr: (İbrayim/Sewrege) Şêri zêdire qıta Afrika de weşiya xo raemnê. Taê Şêri estê ke hetan hirê sey kilo yenê. Hindistan de ki estê. Şêri kılme, sarê cı gulereko, qıra cı kılma, goşê cı gılore-kılmê. Qelawuno. Pizê cı gırdo. Familya (Pera) pisınga rao. Şêri, zêdire gıja xo ra nas benê. Şêr waxtê xo hewn be sayd ra viyerenê ra. Rocê de vist saete derg benê. Şêri bol waherê anoriyê. Lec ra nêremenê. Tersonık niyê. Qandê werdê xo lec kenê.
Lûye: (Okan/Vacuğe) Lûye yaban de weşiya xo ramena. Hewananê qıçkeku sayd kena. Maben de sona dewu ra kergu sayd kena. Lesa xo pisınge ra gırs, kutik ra qıçkeka. Pırnka xo derg, dıdanê xo thuzê. Heywanê da uza. Lüye zaf cazuya.
Lacek hao sono
Lacek sono
Laceko sono
Cı ra lacek b-en-o. (biyene: olmak)
Cı rê lacek ana.
Cı rê lacek ard.
Cı rê lacek ardo.
Usên çê ra yeno (y-en-o)
Piyaz wes/rınd perey keno.(Soğan iyi para ediyor)
Piyazi rınd perey kenê.
Yalın halde çoğul, şimdiki zamanda geçişli fiilde yok.
Piyazi, zaf perey kenê.
Genım (ğele), emser zaf perey keno.
Dersa 22inê
Dehka: Resmun sero qesey kerdene
Resmanê cêri de nia de, resmun sero qesey bıke, bınuse.
İbrayım(Sewrege): Cênıke ronışta, qeçekê cı vırar de ronışto, sanki qeçeki nêrehate kerda. Ridê cı ra beliyo. Riyê xo çırç kerdo. O wuneno marda xo ra. Gışta xo hewa deya. A cı rê temşêt dana. A cı rê qıseyê haq vana. O zi düşmış beno (fıkıriyeno/borzal keno).
Aysele (Mosırvan): Baxçê mektebi de malım maanê domanu de qesey keno. Doman ki dormê inu derê. Domanu daopêro. Malım, taê herediyo. Maê domanu gos danê malımi. Malım, nasihat (ogıt) dano cı.
Usên (Gımgım): Jü çêneke be jü pisınga estê. Çêneke wayıra pisınga. Pisınge neweşa. Wayıra pisınge, pisınge arda baytar. Wayıra pisınge taê murijiyaeya. Tersena ke pisınga xo rê çiyê beno. Pisınge taê xurta. Beno ke, pisınge doman’a nêweşa (awra).
Hole (Zeranıge): Jü telebeye be malımiya dersxane derê. Çêneke kurşi de rıniştayiya. Malım kişta xonça de pauno. Malım çêneke rê çiyê vano, nêzon, se vano! Tı vana, persê de malımi çêneke rê esto. Çêneke gos nana malımi ser.
Ercan(Alduş): Keynek şiya bezırgan (dukanê kırtasiye) al-ver (exsete) bıkero. A awnena çı esto, çı çiniyo. Çiyo ke hesabê cı bêro, a do bıgêro. Hadrılığê mekteb de xo bıvêno.
Be “na/no/ni(nê)” ra temam kerê.
- No xılıko (sitilo/satıl/bıros)
2.Na loğa
- Nê verçımê
- Ni postalê
- Na kerga
- No argoşo (awrêşo)
- Ni lepıkê
- Na xonçawa
- Ni panturê
- No merreyo
Nezdi – Dûr
Na, No, Ni (Nê) – A, O, İ(ê)
çikonek (sıfet) | zêname |
Na qeleme bic(g)ê | Nae (Naye) bigê (Jüyeno nezdi) |
Ni qelemun bigê | Ninun (Ninan) bigê (Zafêno nezdi) |
Ni kıtabi bigê | Ney bigê (Jüyeno nezdi) |
Ni kıtabun bigê | Ninan bigê (Zafêno nezdi) |
A qeleme bigê | Ae (Aye) bigê |
İ (ê) kıtabi bigê | Ey bigê |
İ (Ê) qelemun bigê | İnun bigê |
İ (Ê) kıtabun bigê | İnun bigê |
Ni corenun be sifetêa biarê têare
Xılık/Bıros + gırs = Bıroso gırs
Loğe + gılor = Loğa gılore
Verçımi + khan (khahan) = werçimê khani
Postali + newe = postalê newey
Kerge + qurt = Kerga qurte
Awreş + şirin = Awreşo şirin
Lepıki + sur = Lepıkê suri
Xonça + çenge = Xonçaw(y)a çengeyine
Panturi (dori) + derg = Dorê dergi
Merre + kor = Merreo kor
Mısto Mısto Dolık sısto
Keyna pey ra tavısto
Dersa 23yinê
Dehka: Banê Ma
Bano çardaxın Çımê banê çardaxıni
Apartman Çımê daireyê dê apartmani
Çımê roniştene (salone) Çımê kar u gurey
Kupa Goşdariye 1
Ma apartman de nisenime ro. Apartmanê ma des qatiyo. Hergo qat de çar dairey, hergo daire de pêro pêsero new çımey estê. Hirê odki, jû salone. Dunıke, mabênê salone be odka pile dera. Dı balkonê xo, dı ki banyoy estê. Jû ki helaê alaturka… Ni çımun pêroine rê, koridor ra vêrino ra. Dairê ma de qoltıği, sêpay, sêpaê TV, TV, sandali, refê kıtabun, sandıqe, PC, xonça, defteri, qelemi, kıtabi, qutiya kes-peşi, divani, cıl u cor, refê qap-qacaxi, makinê fıraqun, makinê kınc u koli, dolabê cıl u cori, dolabê kınc u koli be refê postalun estê. Taê cıra ki zerrê baxçey de banê dı qatıni de, banê çardaxin de nisenê ro. Banê inan de, qatê bıney de be garajê taxsiye’a phanç çımey estê. Çardaxe, dunıke, antre, nerdıgan, hela be salona. Qatê serên de çardaxe, antre, hela-banyo be hirê odki estê. Banê inun daêna reeto.
name | name | Pabesteyê namun |
Tusk | Sılêman / Xanım | Tuşkê Sılêmani / Xanıme
Tuska Sılêmani / Xanıme |
Lacek | Embiryan | Lacekê Embiryani |
Kıtab | Çêneke | Kıtabê Çêneke |
Sıt | Manga | Şıtê Manga |
Dü | Locıne | Düyê Locıne |
Porr | Cênıke | Porrê Cênıke |
Ko | Zêle | Koê Zêle |
Bıra | Çêneke | Bıraê Çêneke |
Hega | Zeranıge | Hegaê Zeranıge |
İştiri | Bıze | İştiriyê Bıze |
Wereza | Cênıke | Werezaê Cênıke |
Qeleme | Lacek | Qelema Laceki |
Milçıke | Ko | Milçıka Koi |
Pırnıke | Xal | Pırnıka Xali |
Bıra-y | Çêneke | Bırayê Çêneke |
Ko-y | Dêsım | Koyê Dêsımi |
Ma-y | Domani | Mayê Domanun |
Hega-y | Zeranıge | Hegayê Zeranıge |
Qelem-i | Xoce | Qelemê Xoci |
Çê-y | Embiryani | Çêyê Embiryanun |
İştiri-y | Bızi | İştiriyê Bızan (Bızun) |
çêber | baxçe | çê | Evin bahçe kapısı
Çêberê baxçeyê çêyi Çêberê baxçê de kêyi |
pelge | leye | dare | Ağacın dalının yaprağı
Pelga leya dare |
xoce | mekteb | dewe | Köyün okulunun öğretmeni
Xoceyê mekteb de dewe |
kıtab | derse | zazaki | Zazaca ders kitabı
Kıtabê dersa Zazaki |
lac | Hesen | pil | Hasan’ın büyük oğlu
Lacê Heseniyo pil Lacê Hesenê Pil |
lac | Hesen | pil | Büyük Hasan’ın oğlu
Lacê Hesenê pili |
lac | mı | pil | Benim büyük oğlum
Lacê mıno pil |
xal | ma | qıc | Bizim küçük dayımız
Xalê mao qıc |
çêna | to | qıc | Senin küçük kızın
Çêna toa qıce |
veyvıke | çê | pil | Evin büyük gelini
Veyvıka çêya pile |
veyvıke | kê | pil | Büyük evin gelini
Veyvıka kêyê pili |
Hasan’ın büyük oğlu – Lacê Eyo (Heseni-y-o) pil
Dayımın küçük kızı – Keyneka xal de mına qıce – Çêneka xalê mına qıce
Haydar’ın küçük kızı – Çêyneka Eya (Heyderi-y-a) qıce
Dersa 24inê
Kupa Goşdariye 1
Ma apartman de nisenime ro. Apartmanê ma des qatiyo. Hergo qat de çar dairey, hergo daire de pêro pêsero new çımey estê. Hirê odki, jû salone. Dunıke, mabênê salone be odka pile dera. Dı balkonê xo, dı ki banyoy estê. Jû ki helaê alaturka… Ni çımun pêroine rê, koridor ra vêrino ra. Dairê ma de qoltıği, sêpay, sêpaê TV, TV, sandali, refê kıtabun, sandıqe, PC, xonça, defteri, qelemi, kıtabi, qutiya kes-peşi, divani, cıl u cor, refê qap-qacaxi, makinê fıraqun, makinê kınc u koli, dolabê cıl u cori, dolabê kınc u koli be refê postalun estê. Taê cıra ki zerrê baxçey de banê dı qatıni de, banê çardaxin de nisenê ro. Banê inan de, qatê bıney de be garajê taxsiye’a phanç çımey estê. Çardaxe, dunıke, antre, nerdıgan, hela be salona. Qatê serên de çardaxe, antre, hela-banyo be hirê odki estê. Banê inun daêna reeto.
- Çiyê ke kupe de vêrdê, na cêr namê xo nusiyaeyê, i/ê kamci çımey de benê vacerê.
Qoltığ, sêpa, TV, PC, sandali, refê kıtabun, refê qab-qacaxi, refê postalun, dolabê cıl u cori, dolabê kınc u koli, makinê fıraqun, makinê kınc u koli, sêpaêTV, sandıqe, xonça, qutiya kes-peşi, defteri, qelemi… |
Kupa Goşdariye 2
- Weşiya xo koti de rameno? Goşdariye bıke, cûabanê persun bıde.
Ez Dêsım-Vacuğe de weşiya xo ramenun. Vacuğe, dorteniyê xo koana çarnayeo. Hetê zımey de koyê Muzıri be Koyê Mırcani, hetê rocawani de Koê Mari, Veroc de Koê Qızılweyrani be Koê Bılgeşi, hetê veraroci de Koê Sultan Babay esto. Koê Muzıri be Koê Sultan babay ziargeyê. Dûsa dewa Ziare de; destê Koê Muzıri ra çımê Muzır Babay (çewres çıme) vecino. Nı çımey ke ziargê ni caunê. Ni çewres çımey serêniya dewa Ziare de benê pêser, benê çhemê do gırs. No çhem deşte miyan ra vêreno ra hetê veraroci ser pêl dano sono. Dewa mı Zeranıga. Zeranıge de mal-dawar(pes) weyi beno. Cıtkarine bena. Levazi, nuki, genım, wenca, pateşi, fik, nanenebi (lazut) ramino. Meywe zêde nêrseno. Mabênê Koê Muzıri be Zeranıge de çayırê(mergê) da gırse esta. Na merge de hem sexıl çereno, hem mılet têfetelino, xorti tope(gude) kay kenê. Dewa mı zaf rındeka. İsan qet nêwazeno ke aca ra sero cae. Aca ra ke bi teber, ğerib maneno!
- Hetê zımê Vacuğe de kamci ko esto?
- Çewres çımê Muzır babay, kamci dûs ra vecinê?
- Dewa Zeranıge de mılet senê karun keno?
- No mordem(merdum) weşiya xo koti de rameno?
Gure: I. Cao ke qalê cı beno, acay harita de bıvêne, etiket pırone.
- Reyna goşdariye bıke, kamci qeşi çıton vaninê; veng çıton beno berc, çıton yeno war, rınd gos ro ser ne.
Koyê Muzıri – Koyê Mırcani – Koê Mari – Koê Qızılweyrani – Koê Bılgeşi – Koê Sultan Babay – Dewa Ziare – Dewê Vacuğe – Dewa Zeranıge
Veyva çê Heseniya pile: Hasanların (Hasan gilin/Hasanların evinin) büyük gelini – Büyük olan gelin
Veyva çê Hesenê Pili: Büyük Hasan’ın gelini – Büyük olan Hasan
Domanê dewa Piribeyliya qıçekeki: Piribeyli köyünün küçük çocukları
Küçük Piribeyli Köyü’nün çocukları: Domanê dewa piribeyliya qıce.
Küçük keçinin boynuzu: İştiriyê bıza qıçkeke
Keçinin küçük boynuzu: İştiriyê bızeo qıc
Hüseyin’in küçük oğlu: Lacê Usêniyo qıçkek (Mı lacê Usêniyo qıc di – Lacê Usêniyo qıci ez diyu)
Küçük Hüseyin’in oğlu: Lacê Usênê qıci
Evin küçük kızı: Çêneka çêyiya qıçkeke
Küçük evin kızı: Çêneka çêyê qıçkeki
Ez kutıkê qırşi vinenu: Ben büyük köpeği görüyorum
Mı kutıko gırs di: Ben büyük köpeği gördüm
Kutıko gırs – Usêno qıc –
Ez dewucun vinenu (Ez dewıca vinena): Ben köylüleri görüyorum
Mı dewıci di:Ben köylüleri gördüm
Ez dewıci vinenu: Ben köylüyü görüyorum
Mı dewıc di: Ben köylüyü gördüm
Ez çêneke vinenu : Ben kızı görüyorum
Mı çêneke diye: Ben kızı gördüm
Ez kesaye vinenu: Ben kaplumbağayı görüyorum
Mı kesa diye: Ben kaplumbağa gördüm
Ez manga bore vinenu
Mı manga bore diye
Ez çêneka qıçkeke vinenu
Mı çêneka qıçkeke diye
Çêneke kıtabi wanena
Çêneke kıtab wend
Çêneke sae wena
Çêneke sae werde
Çêneke saun wena
Çêneke say werdi
Ez Heseni vinenu
Mı Hesen di
Bıza çêneke vaşi wena
Bıza çêneke vas werd
Çêneki saun wenê.
Çênekun say werdi.
Dewi veciyay warun: Köyler yaylalara çıktı.
Dewıci dewun (dewa) ra veciyay.
Dewıci vecine warun
Dewıci dewun ra vecine
Dewıci mekteb ra amay (tekil)
Dewıci mekteban ra amay (çoğul)
Usên roca to çıton vêrde ra?
Ez şodır wuşta ra, mı ara xo kerde. Araba xo şute. Kıncê xo day xo (gureti pı) ra. Nişta araba şiya koê Erciyeşi. Oca ra ki veciya warê Tekiri. Ware de mal, dawar, sexıl, kutıki, pisıngi, çadıri est bi. Dewi veciye wara (warun). Mı wareki gureti vırana xo, cı ra hez kerd.
Ole roca to çıton vêde ra?
Roca mı rınd vêrde ra. Wes u war be. Ez ewro şiyu embazanê xo’a amu têare. Cafa muzey de niştime ro. Ma xeyle mobet kerd. Çay, qewa sımıte. Taê çiyê werdi werd. Pêro pia qafe ra veciyayme (veciyaime). İnay çê xo ser, ez çê xo ser, kütim rae. Mı rae kerde derg, tene feteliyu. Roca to çıton vêrde ra?
Ez – mı
Tı- to
O – ey
A – ae
Ma – ma
Sıma – sıma
İ/Ê – İnun/İne
Dersa 25inê
BANÊ (BONÊ) MI
Ez banê do gırs (ğışın) de nisenun ro (roşena). Banê mı zerrê baxçey dero. Hetê veroci ro be nerdıgan’a vecinê qatê seri, kêber (çêber) ra ke koti zerre, çardaxê da gırse vênenê. Dêsê hetê zımey de locınê da gırse (gırde) vecina (veciyena) sıma ver. Na çardaxe ra hetê veraroci ser dı kêberi benê a(ya/ra) (abenê). Ni kêberan ra vêrenê ra banê kêyi be odke. Banê (Bonê) kêyi (çêyi)hetê zımey de, odke hetê veroc dera. Banê kêyi miyan de dı ustınê gırşi estê. Hirê mağio. Dêsê mabênên (werteyên) de andal esto. Verva dêsê andali ver de sandıqi ronaeyê. Dêsê veraroci (verocê rocakewtene) de dı bacey, ni bacun miyan de locıne esta. kêberê banê kêyi ro hetê zımey ser vêrenê ra (ravêrenê) dunıke. Dunıke de punaxın (ron, thoraq, ardi, pateşi (khartoli), levazi (lobıki), makarna, rız, bulğur…uçb) ronaeyo. Odke de, verê qulba veraroci de maqat esto. Maqati sero keçe rafitaeyo (ravısteo). Hetê pey de balişnê xaliyini qor biyaeyê. Odke de, resmê pi u khalıki dêsê zımey ro darefitaeyê (dardevısteyê/dardekerdeyê/aleqiyayê). Dêsê veroci de hirê bacey estê. Banê kêyi be odke de sobê Erzıngani ronaeyê.
Andal/Kulin: Yüklük (Üst üste dizili yataklar)
Bace: Küçük pencere
Qulbe: Tavandan açılan pencere
Dunıke: Mutfak
Punaxın: Kışlık yiyecek
Maqat:Sedir
- Kupa “BANÊ MI” ra, seba telafuzi ninun reyna bıwane
Zerrê baxçey | Zerrê çardaxe | Dêsê hetê zımey | Locınê da gırse (gırde) | Na (ına) çardaxe |
Sandıqi ronaeyê | Dı bacey | Ni/Nê bacun miyan de
Ni (inê) bocun miyun de |
Locıne esta | Punaxın ronaeyo |
Thoraq | Keçe | Qor biyaeyê | Pi u khalık | Hirê bacey |
Besteyê sıfetun (İzafetê Sıfetun)
|
||
neyr | maykek | zafên |
Dı kêberi benê a (abenê) | Çardaxê da gırse (gırde) esta | Ni kêberan (a/u/un) ra ke vêrda ra (ravêrda) |
Ez banê do gırşi de nisenu ro | Locınê da gırse vecina sıma ver | Dı ustınê gırşi estê |
Hirê mağio | Na çardaxe ra … | Dı bacey … hirê bacey |
Dêsê mabênên de andal esto | çardaxê da gırse vênenê | Balişnê xalıyıni qor biyaeyê |
Besteyê namun
|
||
neyr | maykek | zafên |
Banê mı zerrê baxçey dero | Namê newese çıko? | Resmê pi u khalıki |
Banê kêyi be odka | Deftera Zazaki vecerê | Sobê Erzıngani ronaeyê |
Dêsê andali ver de sandıqı ronaeyê | Decê zerriya belê gırano | Gocegê işlıge qurfiyê |
Kıtabê mı kami gurêto? | Gocega işlıge qurfiya | Kami kıtabê mı gırotê? |
Lacê Arsel Ağay kata şiyo? | Hekata mı nia biye | Lacê Arsel Ağay kata şiyê? |
Telebê mektebi nowo (noyo) yeno
Teleba mektebi nawa yena |
İşlıga Hemedi’a sure bia khan | Hêkatê mı nia bi |
Teleba mektebi nawa yena | İşlıgê Hemediyê suri biye khan | |
Dêsanê andali şüax kerê | ||
Banê ma zerrê baxçey derê | ||
Telebê mektebi naê yenê |
Kıtabê do gırs / Kıtabo de gırs
Çênekê da xaseke / Çêneka de xaseke
Çênekê de xaseki
Lacekê do xırt
Lacekê de xırti
Banê do rındek
Wayirê banê de rındeki
Cılê da rındeke
Wayirê cılê da rındeke
Mıletê do xılemal
Telebe
Teleba
Telebey
Besteyê Emrun
Emir Kipi – Türkçe / 2. tekil şahıs | Zazaca / kişi eki -ê | Emir Kipi – Türkçe / 2. çoğulşahıs | Zazaca / kişi eki -erê |
çek | bı-anc-ê (bı-anc-er) | çekin | bı-anc-erê (bı-anc-erên) (bı-anc-ên) |
kalk | ra-urc-ê/ra-vez-ê | kalkın | ra-urc-erê/ra-vez-erê |
otur | ro-niş-ê | oturun | ro-niş-erê |
sat | bı-ros-ê | satın | bı-ros-erê |
iç | bı-sım-ê | için | bı-sım-erê |
yıka | bı-şüy-ê | yıkayın | bı-şüy-erê |
koş | bı-vez(vaz)-ê | koşun | bı-vez(vaz)-erê |
söyle | vac-ê | söyleyin | vac-erê |
yap | bı-vıraz-ê | yapın | bı-vıraz-erê |
değiş | bı-vuriy-ê (bı-bedeliy-ê) | değişin | bı-vuriy-erê (bı-bedeliy-erên) |
değiştir | bı-vurn-ê (bı-bedeln-ê) | değiştirin | bı-vurn-erê (bı-bedeln-erên) |
iste | bı-waz-ê | isteyin | bı-waz-erê |
oku | bı-wan-ê | okuyun | bı-wan-erê |
bil | bı-zan-ê | bilin | bı-zan-erê |
evlen | bı-zeweci(y)-ê | evlenin | bı-zeweci(y)-erê |
sür | bı-ram-ê | sürün | bı-ram-erê |
götür | ber-ê | götürün | ber-erê |
kes | bı-bırn-ê | kesin | bı-bırn-erê |
ol | bı-b-ê | olun | bı-b-erê |
enstrüman çal | bı-cın-ê | enstrüman çalın | bı-cın-erê |
ver | bı-d-ê | verin | bı-d-erê |
acıt | bı-decn-ê (bı-town-ê) | acıtın | bı-decn-erê (bı-town-erê) |
gör | bı-vin(vên)-ê | görün | bı-vin(vên)-erê |
at | bı-erc-ê | atın | bı-erc-erê |
al | bi-c-ê (bi-g-ê) | alın | bi-c-erê (bi-g-erê) |
çalış | bı-guri(y)-ê | çalışın | bı-guri(y)-erê |
satın al | bı-hêrin-ê (bı-erin-ê) | satın alın | bı-hêrin-erê (bı-erin-erê) |
döv | bı-kuy-ê | dövün | bı-kuy-erê |
say | bı-mor-ê (bı-amor-ê) | sayın | bı-mor-erê (bı-amor-erê) |
kal | bı-man-ê | kalkın | bı-man-erê |
bırak | ca(ra)-verd-ê | bırakın | ca(ra)-verd-erê |
pişir | bı-poc-ê (bı-powc-ê) | pişirin | bı-poc-erê (bı-powc-erê) |
Dersa 22inê
Dehka: Resmun sero qesey kerdene
Resmanê cêri de nia de, resmun sero qesey bıke, bınuse.
İbrayım(Sewrege): Cênıke ronışta, qeçekê cı vırar de ronışto, sanki qeçeki nêrehate kerda. Ridê cı ra beliyo. Riyê xo çırç kerdo. O wuneno marda xo ra. Gışta xo hewa deya. A cı rê temşêt dana. A cı rê qıseyê haq vana. O zi düşmış beno (fıkıriyeno/borzal keno).
Aysele (Mosırvan): Baxçê mektebi de malım maanê domanu de qesey keno. Doman ki dormê inu derê. Domanu daopêro. Malım, taê herediyo. Maê domanu gos danê malımi. Malım, nasihat (ogıt) dano cı.
Usên (Gımgım): Jü çêneke be jü pisınga estê. Çêneke wayıra pisınga. Pisınge neweşa. Wayıra pisınge, pisınge arda baytar. Wayıra pisınge taê murijiyaeya. Tersena ke pisınga xo rê çiyê beno. Pisınge taê xurta. Beno ke, pisınge doman’a nêweşa (awra).
Hole (Zeranıge): Jü telebeye be malımiya dersxane derê. Çêneke kurşi de rıniştayiya. Malım kişta xonça de pauno. Malım çêneke rê çiyê vano, nêzon, se vano! Tı vana, persê de malımi çêneke rê esto. Çêneke gos nana malımi ser.
Ercan(Alduş): Keynek şiya bezırgan (dukanê kırtasiye) al-ver (exsete) bıkero. A awnena çı esto, çı çiniyo. Çiyo ke hesabê cı bêro, a do bıgêro. Hadrılığê mekteb de xo bıvêno.
Be “na/no/ni(nê)” ra temam kerê.
- No xılıko (sitilo/satıl/bıros)
2.Na loğa
- Nê verçımê
- Ni postalê
- Na kerga
- No argoşo (awrêşo)
- Ni lepıkê
- Na xonçawa
- Ni panturê
- No merreyo
Nezdi – Dûr
Na, No, Ni (Nê) – A, O, İ(ê)
çikonek (sıfet) | zêname |
Na qeleme bic(g)ê | Nae (Naye) bigê (Jüyeno nezdi) |
Ni qelemun bigê | Ninun (Ninan) bigê (Zafêno nezdi) |
Ni kıtabi bigê | Ney bigê (Jüyeno nezdi) |
Ni kıtabun bigê | Ninan bigê (Zafêno nezdi) |
A qeleme bigê | Ae (Aye) bigê |
İ (ê) kıtabi bigê | Ey bigê |
İ (Ê) qelemun bigê | İnun bigê |
İ (Ê) kıtabun bigê | İnun bigê |
Ni corenun be sifetêa biarê têare
Xılık/Bıros + gırs = Bıroso gırs
Loğe + gılor = Loğa gılore
Verçımi + khan (khahan) = werçimê khani
Postali + newe = postalê newey
Kerge + qurt = Kerga qurte
Awreş + şirin = Awreşo şirin
Lepıki + sur = Lepıkê suri
Xonça + çenge = Xonçaw(y)a çengeyine
Panturi (dori) + derg = Dorê dergi
Merre + kor = Merreo kor
Mısto Mısto Dolık sısto
Keyna pey ra tavısto
Dersa 23yinê
Dehka: Banê Ma
Bano çardaxın Çımê banê çardaxıni
Apartman Çımê daireyê dê apartmani
Çımê roniştene (salone) Çımê kar u gurey
Kupa Goşdariye 1
Ma apartman de nisenime ro. Apartmanê ma des qatiyo. Hergo qat de çar dairey, hergo daire de pêro pêsero new çımey estê. Hirê odki, jû salone. Dunıke, mabênê salone be odka pile dera. Dı balkonê xo, dı ki banyoy estê. Jû ki helaê alaturka… Ni çımun pêroine rê, koridor ra vêrino ra. Dairê ma de qoltıği, sêpay, sêpaê TV, TV, sandali, refê kıtabun, sandıqe, PC, xonça, defteri, qelemi, kıtabi, qutiya kes-peşi, divani, cıl u cor, refê qap-qacaxi, makinê fıraqun, makinê kınc u koli, dolabê cıl u cori, dolabê kınc u koli be refê postalun estê. Taê cıra ki zerrê baxçey de banê dı qatıni de, banê çardaxin de nisenê ro. Banê inan de, qatê bıney de be garajê taxsiye’a phanç çımey estê. Çardaxe, dunıke, antre, nerdıgan, hela be salona. Qatê serên de çardaxe, antre, hela-banyo be hirê odki estê. Banê inun daêna reeto.
name | name | Pabesteyê namun |
Tusk | Sılêman / Xanım | Tuşkê Sılêmani / Xanıme
Tuska Sılêmani / Xanıme |
Lacek | Embiryan | Lacekê Embiryani |
Kıtab | Çêneke | Kıtabê Çêneke |
Sıt | Manga | Şıtê Manga |
Dü | Locıne | Düyê Locıne |
Porr | Cênıke | Porrê Cênıke |
Ko | Zêle | Koê Zêle |
Bıra | Çêneke | Bıraê Çêneke |
Hega | Zeranıge | Hegaê Zeranıge |
İştiri | Bıze | İştiriyê Bıze |
Wereza | Cênıke | Werezaê Cênıke |
Qeleme | Lacek | Qelema Laceki |
Milçıke | Ko | Milçıka Koi |
Pırnıke | Xal | Pırnıka Xali |
Bıra-y | Çêneke | Bırayê Çêneke |
Ko-y | Dêsım | Koyê Dêsımi |
Ma-y | Domani | Mayê Domanun |
Hega-y | Zeranıge | Hegayê Zeranıge |
Qelem-i | Xoce | Qelemê Xoci |
Çê-y | Embiryani | Çêyê Embiryanun |
İştiri-y | Bızi | İştiriyê Bızan (Bızun) |
çêber | baxçe | çê | Evin bahçe kapısı
Çêberê baxçeyê çêyi Çêberê baxçê de kêyi |
pelge | leye | dare | Ağacın dalının yaprağı
Pelga leya dare |
xoce | mekteb | dewe | Köyün okulunun öğretmeni
Xoceyê mekteb de dewe |
kıtab | derse | zazaki | Zazaca ders kitabı
Kıtabê dersa Zazaki |
lac | Hesen | pil | Hasan’ın büyük oğlu
Lacê Heseniyo pil Lacê Hesenê Pil |
lac | Hesen | pil | Büyük Hasan’ın oğlu
Lacê Hesenê pili |
lac | mı | pil | Benim büyük oğlum
Lacê mıno pil |
xal | ma | qıc | Bizim küçük dayımız
Xalê mao qıc |
çêna | to | qıc | Senin küçük kızın
Çêna toa qıce |
veyvıke | çê | pil | Evin büyük gelini
Veyvıka çêya pile |
veyvıke | kê | pil | Büyük evin gelini
Veyvıka kêyê pili |
Hasan’ın büyük oğlu – Lacê Eyo (Heseni-y-o) pil
Dayımın küçük kızı – Keyneka xal de mına qıce – Çêneka xalê mına qıce
Haydar’ın küçük kızı – Çêyneka Eya (Heyderi-y-a) qıce
Dersa 24inê
Kupa Goşdariye 1
Ma apartman de nisenime ro. Apartmanê ma des qatiyo. Hergo qat de çar dairey, hergo daire de pêro pêsero new çımey estê. Hirê odki, jû salone. Dunıke, mabênê salone be odka pile dera. Dı balkonê xo, dı ki banyoy estê. Jû ki helaê alaturka… Ni çımun pêroine rê, koridor ra vêrino ra. Dairê ma de qoltıği, sêpay, sêpaê TV, TV, sandali, refê kıtabun, sandıqe, PC, xonça, defteri, qelemi, kıtabi, qutiya kes-peşi, divani, cıl u cor, refê qap-qacaxi, makinê fıraqun, makinê kınc u koli, dolabê cıl u cori, dolabê kınc u koli be refê postalun estê. Taê cıra ki zerrê baxçey de banê dı qatıni de, banê çardaxin de nisenê ro. Banê inan de, qatê bıney de be garajê taxsiye’a phanç çımey estê. Çardaxe, dunıke, antre, nerdıgan, hela be salona. Qatê serên de çardaxe, antre, hela-banyo be hirê odki estê. Banê inun daêna reeto.
- Çiyê ke kupe de vêrdê, na cêr namê xo nusiyaeyê, i/ê kamci çımey de benê vacerê.
Qoltığ, sêpa, TV, PC, sandali, refê kıtabun, refê qab-qacaxi, refê postalun, dolabê cıl u cori, dolabê kınc u koli, makinê fıraqun, makinê kınc u koli, sêpaêTV, sandıqe, xonça, qutiya kes-peşi, defteri, qelemi… |
Kupa Goşdariye 2
- Weşiya xo koti de rameno? Goşdariye bıke, cûabanê persun bıde.
Ez Dêsım-Vacuğe de weşiya xo ramenun. Vacuğe, dorteniyê xo koana çarnayeo. Hetê zımey de koyê Muzıri be Koyê Mırcani, hetê rocawani de Koê Mari, Veroc de Koê Qızılweyrani be Koê Bılgeşi, hetê veraroci de Koê Sultan Babay esto. Koê Muzıri be Koê Sultan babay ziargeyê. Dûsa dewa Ziare de; destê Koê Muzıri ra çımê Muzır Babay (çewres çıme) vecino. Nı çımey ke ziargê ni caunê. Ni çewres çımey serêniya dewa Ziare de benê pêser, benê çhemê do gırs. No çhem deşte miyan ra vêreno ra hetê veraroci ser pêl dano sono. Dewa mı Zeranıga. Zeranıge de mal-dawar(pes) weyi beno. Cıtkarine bena. Levazi, nuki, genım, wenca, pateşi, fik, nanenebi (lazut) ramino. Meywe zêde nêrseno. Mabênê Koê Muzıri be Zeranıge de çayırê(mergê) da gırse esta. Na merge de hem sexıl çereno, hem mılet têfetelino, xorti tope(gude) kay kenê. Dewa mı zaf rındeka. İsan qet nêwazeno ke aca ra sero cae. Aca ra ke bi teber, ğerib maneno!
- Hetê zımê Vacuğe de kamci ko esto?
- Çewres çımê Muzır babay, kamci dûs ra vecinê?
- Dewa Zeranıge de mılet senê karun keno?
- No mordem(merdum) weşiya xo koti de rameno?
Gure: I. Cao ke qalê cı beno, acay harita de bıvêne, etiket pırone.
- Reyna goşdariye bıke, kamci qeşi çıton vaninê; veng çıton beno berc, çıton yeno war, rınd gos ro ser ne.
Koyê Muzıri – Koyê Mırcani – Koê Mari – Koê Qızılweyrani – Koê Bılgeşi – Koê Sultan Babay – Dewa Ziare – Dewê Vacuğe – Dewa Zeranıge
Veyva çê Heseniya pile: Hasanların (Hasan gilin/Hasanların evinin) büyük gelini – Büyük olan gelin
Veyva çê Hesenê Pili: Büyük Hasan’ın gelini – Büyük olan Hasan
Domanê dewa Piribeyliya qıçekeki: Piribeyli köyünün küçük çocukları
Küçük Piribeyli Köyü’nün çocukları: Domanê dewa piribeyliya qıce.
Küçük keçinin boynuzu: İştiriyê bıza qıçkeke
Keçinin küçük boynuzu: İştiriyê bızeo qıc
Hüseyin’in küçük oğlu: Lacê Usêniyo qıçkek (Mı lacê Usêniyo qıc di – Lacê Usêniyo qıci ez diyu)
Küçük Hüseyin’in oğlu: Lacê Usênê qıci
Evin küçük kızı: Çêneka çêyiya qıçkeke
Küçük evin kızı: Çêneka çêyê qıçkeki
Ez kutıkê qırşi vinenu: Ben büyük köpeği görüyorum
Mı kutıko gırs di: Ben büyük köpeği gördüm
Kutıko gırs – Usêno qıc –
Ez dewucun vinenu (Ez dewıca vinena): Ben köylüleri görüyorum
Mı dewıci di:Ben köylüleri gördüm
Ez dewıci vinenu: Ben köylüyü görüyorum
Mı dewıc di: Ben köylüyü gördüm
Ez çêneke vinenu : Ben kızı görüyorum
Mı çêneke diye: Ben kızı gördüm
Ez kesaye vinenu: Ben kaplumbağayı görüyorum
Mı kesa diye: Ben kaplumbağa gördüm
Ez manga bore vinenu
Mı manga bore diye
Ez çêneka qıçkeke vinenu
Mı çêneka qıçkeke diye
Çêneke kıtabi wanena
Çêneke kıtab wend
Çêneke sae wena
Çêneke sae werde
Çêneke saun wena
Çêneke say werdi
Ez Heseni vinenu
Mı Hesen di
Bıza çêneke vaşi wena
Bıza çêneke vas werd
Çêneki saun wenê.
Çênekun say werdi.
Dewi veciyay warun: Köyler yaylalara çıktı.
Dewıci dewun (dewa) ra veciyay.
Dewıci vecine warun
Dewıci dewun ra vecine
Dewıci mekteb ra amay (tekil)
Dewıci mekteban ra amay (çoğul)
Usên roca to çıton vêrde ra?
Ez şodır wuşta ra, mı ara xo kerde. Araba xo şute. Kıncê xo day xo (gureti pı) ra. Nişta araba şiya koê Erciyeşi. Oca ra ki veciya warê Tekiri. Ware de mal, dawar, sexıl, kutıki, pisıngi, çadıri est bi. Dewi veciye wara (warun). Mı wareki gureti vırana xo, cı ra hez kerd.
Ole roca to çıton vêde ra?
Roca mı rınd vêrde ra. Wes u war be. Ez ewro şiyu embazanê xo’a amu têare. Cafa muzey de niştime ro. Ma xeyle mobet kerd. Çay, qewa sımıte. Taê çiyê werdi werd. Pêro pia qafe ra veciyayme (veciyaime). İnay çê xo ser, ez çê xo ser, kütim rae. Mı rae kerde derg, tene feteliyu. Roca to çıton vêrde ra?
Ez – mı
Tı- to
O – ey
A – ae
Ma – ma
Sıma – sıma
İ/Ê – İnun/İne
Dersa 25inê
BANÊ (BONÊ) MI
Ez banê do gırs (ğışın) de nisenun ro (roşena). Banê mı zerrê baxçey dero. Hetê veroci ro be nerdıgan’a vecinê qatê seri, kêber (çêber) ra ke koti zerre, çardaxê da gırse vênenê. Dêsê hetê zımey de locınê da gırse (gırde) vecina (veciyena) sıma ver. Na çardaxe ra hetê veraroci ser dı kêberi benê a(ya/ra) (abenê). Ni kêberan ra vêrenê ra banê kêyi be odke. Banê (Bonê) kêyi (çêyi)hetê zımey de, odke hetê veroc dera. Banê kêyi miyan de dı ustınê gırşi estê. Hirê mağio. Dêsê mabênên (werteyên) de andal esto. Verva dêsê andali ver de sandıqi ronaeyê. Dêsê veraroci (verocê rocakewtene) de dı bacey, ni bacun miyan de locıne esta. kêberê banê kêyi ro hetê zımey ser vêrenê ra (ravêrenê) dunıke. Dunıke de punaxın (ron, thoraq, ardi, pateşi (khartoli), levazi (lobıki), makarna, rız, bulğur…uçb) ronaeyo. Odke de, verê qulba veraroci de maqat esto. Maqati sero keçe rafitaeyo (ravısteo). Hetê pey de balişnê xaliyini qor biyaeyê. Odke de, resmê pi u khalıki dêsê zımey ro darefitaeyê (dardevısteyê/dardekerdeyê/aleqiyayê). Dêsê veroci de hirê bacey estê. Banê kêyi be odke de sobê Erzıngani ronaeyê.
Andal/Kulin: Yüklük (Üst üste dizili yataklar)
Bace: Küçük pencere
Qulbe: Tavandan açılan pencere
Dunıke: Mutfak
Punaxın: Kışlık yiyecek
Maqat:Sedir
- Kupa “BANÊ MI” ra, seba telafuzi ninun reyna bıwane
Zerrê baxçey | Zerrê çardaxe | Dêsê hetê zımey | Locınê da gırse (gırde) | Na (ına) çardaxe |
Sandıqi ronaeyê | Dı bacey | Ni/Nê bacun miyan de
Ni (inê) bocun miyun de |
Locıne esta | Punaxın ronaeyo |
Thoraq | Keçe | Qor biyaeyê | Pi u khalık | Hirê bacey |
Besteyê sıfetun (İzafetê Sıfetun)
|
||
neyr | maykek | zafên |
Dı kêberi benê a (abenê) | Çardaxê da gırse (gırde) esta | Ni kêberan (a/u/un) ra ke vêrda ra (ravêrda) |
Ez banê do gırşi de nisenu ro | Locınê da gırse vecina sıma ver | Dı ustınê gırşi estê |
Hirê mağio | Na çardaxe ra … | Dı bacey … hirê bacey |
Dêsê mabênên de andal esto | çardaxê da gırse vênenê | Balişnê xalıyıni qor biyaeyê |
Besteyê namun
|
||
neyr | maykek | zafên |
Banê mı zerrê baxçey dero | Namê newese çıko? | Resmê pi u khalıki |
Banê kêyi be odka | Deftera Zazaki vecerê | Sobê Erzıngani ronaeyê |
Dêsê andali ver de sandıqı ronaeyê | Decê zerriya belê gırano | Gocegê işlıge qurfiyê |
Kıtabê mı kami gurêto? | Gocega işlıge qurfiya | Kami kıtabê mı gırotê? |
Lacê Arsel Ağay kata şiyo? | Hekata mı nia biye | Lacê Arsel Ağay kata şiyê? |
Telebê mektebi nowo (noyo) yeno
Teleba mektebi nawa yena |
İşlıga Hemedi’a sure bia khan | Hêkatê mı nia bi |
Teleba mektebi nawa yena | İşlıgê Hemediyê suri biye khan | |
Dêsanê andali şüax kerê | ||
Banê ma zerrê baxçey derê | ||
Telebê mektebi naê yenê |
Kıtabê do gırs / Kıtabo de gırs
Çênekê da xaseke / Çêneka de xaseke
Çênekê de xaseki
Lacekê do xırt
Lacekê de xırti
Banê do rındek
Wayirê banê de rındeki
Cılê da rındeke
Wayirê cılê da rındeke
Mıletê do xılemal
Telebe
Teleba
Telebey
Besteyê Emrun
Emir Kipi – Türkçe / 2. tekil şahıs | Zazaca / kişi eki -ê | Emir Kipi – Türkçe / 2. çoğulşahıs | Zazaca / kişi eki -erê |
çek | bı-anc-ê (bı-anc-er) | çekin | bı-anc-erê (bı-anc-erên) (bı-anc-ên) |
kalk | ra-urc-ê/ra-vez-ê | kalkın | ra-urc-erê/ra-vez-erê |
otur | ro-niş-ê | oturun | ro-niş-erê |
sat | bı-ros-ê | satın | bı-ros-erê |
iç | bı-sım-ê | için | bı-sım-erê |
yıka | bı-şüy-ê | yıkayın | bı-şüy-erê |
koş | bı-vez(vaz)-ê | koşun | bı-vez(vaz)-erê |
söyle | vac-ê | söyleyin | vac-erê |
yap | bı-vıraz-ê | yapın | bı-vıraz-erê |
değiş | bı-vuriy-ê (bı-bedeliy-ê) | değişin | bı-vuriy-erê (bı-bedeliy-erên) |
değiştir | bı-vurn-ê (bı-bedeln-ê) | değiştirin | bı-vurn-erê (bı-bedeln-erên) |
iste | bı-waz-ê | isteyin | bı-waz-erê |
oku | bı-wan-ê | okuyun | bı-wan-erê |
bil | bı-zan-ê | bilin | bı-zan-erê |
evlen | bı-zeweci(y)-ê | evlenin | bı-zeweci(y)-erê |
sür | bı-ram-ê | sürün | bı-ram-erê |
götür | ber-ê | götürün | ber-erê |
kes | bı-bırn-ê | kesin | bı-bırn-erê |
ol | bı-b-ê | olun | bı-b-erê |
enstrüman çal | bı-cın-ê | enstrüman çalın | bı-cın-erê |
ver | bı-d-ê | verin | bı-d-erê |
acıt | bı-decn-ê (bı-town-ê) | acıtın | bı-decn-erê (bı-town-erê) |
gör | bı-vin(vên)-ê | görün | bı-vin(vên)-erê |
at | bı-erc-ê | atın | bı-erc-erê |
al | bi-c-ê (bi-g-ê) | alın | bi-c-erê (bi-g-erê) |
çalış | bı-guri(y)-ê | çalışın | bı-guri(y)-erê |
satın al | bı-hêrin-ê (bı-erin-ê) | satın alın | bı-hêrin-erê (bı-erin-erê) |
döv | bı-kuy-ê | dövün | bı-kuy-erê |
say | bı-mor-ê (bı-amor-ê) | sayın | bı-mor-erê (bı-amor-erê) |
kal | bı-man-ê | kalkın | bı-man-erê |
bırak | ca(ra)-verd-ê | bırakın | ca(ra)-verd-erê |
pişir | bı-poc-ê (bı-powc-ê) | pişirin | bı-poc-erê (bı-powc-erê) |
Dersa 26ine
Dehka: Vacuğe
Kupe bıwane, namanê caanê(caunê/cayanê) turistikun bınê resman ro bınuse.
VACUĞE
Vacuğe hetê Ilıci dera. Mamekiye ra 62 km. dûria. Wexto ke Mamekiye ra kûti (kewti) rae, kûnê Gabanê Muzıri heta deşta Vacuğe. No gaban caê do zaf turistiko. Maseyê sûrbelekıni teyna ni çhemanê (royanê) nacay de yenê diyaene. Gabanê Muzıri bo, Gabanê Mırcani bo; hem bara masun, hem bara theyr u thuri, hem ki bara dar u beri de zaf dewletiyê.
Deşta Puluri (Vacuğe) usari pêro pê gul u sosına xemelina. Dorteniyê (dorçermê) xo koana pişteo. Turisti ni koan ro apuriyaene ra zaf hez kenê. Ni koun sero golê cemedıni estê. Turisti ni golun ra çûl zêde sonê Qeregol. Qeregol, koê Kêdage serowo.
……………………………… ……………………………
……………………………… …………………………
Kupa corêne gore, cûabanê ni persun bıde.
Vacuğe, Mamekiye ra çend km. dûria? 62 km
Gabanê Muzıri, koti dero? Mabenê Mamekiye Vacuğe dero.
Qeregol, serê kamci koy dero? Qeregol koê Kêdage serowo.
Çhemê Muzıri de kamci masey estê? Çhemê Muzıri de Maseyê sûrbelekıni estê.
Ni bestê (izafetê) namanê ke cêr nuşiyaê, be inan’a “Vacuğe” ser newede qal biarê, ra.
VACUĞE (Ercan-Alduş)
Koê Muzıri Vacuğe dero. Uca de Ovacığe deştê da hera esta. Sosınana xemeliyaya. Ro de cı de, mase surbelekıni estê. Golê da kho esta. Dorçerme de cı ra dar u beri estê. Turisti uca ra zaf hez kenê. Tı ke veciyay koy ser, gabanê cı esto. Tiya Vacuğe, Mamekiye dera (deya).
Ayesele- Dêsım (Mosırban)
Koyê Muzıri vacuğe derê. Koê Bılgeş Babay verva koê Muzıri dero. Hatê veraroce Vacuğe de Koê Sultun Babay, hetê roc ko ro şiyaene de Koê Mari esto. Deşta Zeranıge çımê Muzır Babay ra nejdiya. Dewa Zeranıge zaf rındeka. Aca de malımê de ma esto.
Koê Muzıri | Koê Bılgeş Babay | Koê Mari | Deşta Puluri | Deşta Zeranıge | Çımê Muzır Babay |
Çımê Yel Babay | Koê Sultan Babay | Erê Sabi | Gola Yeşil Evliyay | Koê Xoroz Babay | Koê Mırcani |
Olida – Zeranıge
Dormê deşta Puliri (Vacuğe) koun ra piştaeyo. Vacuğe ra ke veciya hetê roc ko ro şiyaene ser de sona Çımê Muzır Babay. Na rae sero, hetê zımey de Koê Muzıri, hetê veraroci de Koê Sultan Babay, hetê veroci de Koê Bılgeş Babay estê. Koê Muzıri pêro kemer kuço. Kas u jilo. Hona kowo de newiyo. Koê Muzıri de fosilê cundeyê dengıji estê. Vacuğe vêri pêro gol biya. A ri ra, cı rê Gola Vacuğe vanê. Eke tı şiya serê Koê Muzır Babay, aca ra vinena ke, çhemê Muzır Babay ta dana xo, hên sono. Çhemê Muzıri heta Kêdage ververê Koê Muzıri ro sono. Aca ra tepiya deşte keno lete sono reseno çhemê Mırcani. Pia sonê benê Fırati miyan ra.
Ni qesu zonê ma de bınuserê
neyr | maykek | |
Bu çepiçtir | No tışko | Na tışka |
Bu siyah çepiçtir
Bu çepiç siyahtır |
No tusko şiao
No tusk şiao |
Na tuska şiawa
Na tuske şiawa |
Bu Süleyman’ın çepiçidir | No tuskê Sılêmaniyo | Na tuska Sılêmaniya |
Bu benim çepiçimdir | No tuşkê mıno | Na tuşka mına |
Bu bizim çepiçimizdir | No tışkê mayo | Na tışka maya |
Çepiç, siyahtır | Tışk siyayo | Tışke siyaya |
Çepiçler siyahtır | Tuşki şiayê | Tuşki şiayê |
Siyah çepiçleri getirin | Tuskanê (Tuskunê) şiayu(n) biarê | Tuskanê şiayu(n) biarê |
Komşunun çepiçidir (çepiç, eril – dişil) | Tuşkê ciraniyo | Tuşka ciraniya |
Komşunun çepiçidir (komşu ve çepiç eril – dişil) | Tuşkê embıryaniyo /cirani. (çepiç ve komşu eril)
Tuşka embıryaniyo /cirani. (çepiç dişil, komşu eril) |
Tuşkê embıryaneya /cirane. (çepiç eril, komşu dişil)
Tuşka embıryaneya /cirane. (çepiç dişil, komşu dişil) |
Komşuların çepiçleridir | Tışkê embıryananê (embıryanunê) | Tışkê embıryananê |
Komşunun çepiçi (komşu ve çepiç, eril – dişil) | Tuşkê embıryani /cirani. (çepiç ve komşu eril)
Tuşka embıryani /cirani. (çepiç dişil, komşu eril) |
Tuşkê embıryane /cirane. (çepiç eril, komşu dişil)
Tuşka embıryane /cirane. (çepiç dişil, komşu dişil) |
O, siyah çepiçi getirdi (çepiç, eril – dişil; getiren eril) | Ey, tusko siya ard | Ey, tuska siyaye arde |
O, siyah çepiçi getirdi (getiren – dişil, çepiç eril-dişil) | Ae, tusko şia ard | Ae, tuska şiaye arde |
O, siyah çepiçleri getirdi (getiren eril-dişil) | Ey, tışkê siyay (şiay) ardê | Ae, tışkê siyay ardê |
Taê çekuyanê emırun naca ro bınuse.
Kardi bia.
Levazun tevdê.
Ma rê yow deyr bıwanê.
Rakuwê.
Cılu wedarê.
Rusnaene/erşawutene: göndermek
Bı rusnê/Bı rışnê – Bı erşawê (Berşawê)
Çê pak kerê. Çê arederê.
Rızi miyan ra kemerun weçinerê.
Mı xo vir ra mekerên.
Keye ra meveciyerê.
Teb(v)er meveciyerê.
Gındırıka siya, vıradê dünya. (siyah topu dünyaya bırakmışlar/karanlık çöktü)
Desa 27inê
Dehka: Zênamey
- Zênameyê şexsi (keşi) / Kişi zamirleri
yalın | oblik | ||
Zazaki | Tırki | Zazaki | Tırki |
Ez | Ben | Mı | Ben-beni-bana-bende-benden |
Tı | Sen | To | Sen-seni -sana-sende-senden |
A (maykek) | O | Ae/Aye | O-onu- ona-onda-ondan |
O (neyr) | O | Ey | O-onu- ona-onda-ondan |
Ma | Biz | Ma | Biz-bizi-bize-bizde-bizden |
Sıma/Şıma | Siz | Sıma/Şıma | Siz-sizi-size-sizde-sizden |
İ/Ê | Onlar | İnê/İnun/İnan/İna/İnu | Onlar-onları-onlara-onlarda-onlardan |
Cümlenin yüklemi geçişsiz bir fiil ise yalın, diğer durumlarda oblik haldeki şahıs zamirleri kullanılır. (Şimdiki ve geniş zamanda fiil geçişli ise özne yalın kullanılır. Nesne bükümlenir. Eril tekil nesne ek almaz, dişil tekil nesne –e eki, çoğul nesneler –an, -un eki alır. Ör: Ez nan- wenu/ Ez sa-e wenu/ Ez sa-un wenu)
Tabloy de caê ke thaliye, sıma pır kere.
Ez wenu | – | ||||||
Tı yenê | |||||||
Tı wanena | |||||||
A bıramo | |||||||
O bışiyene | |||||||
Ma şêrime | – | ||||||
Sıma şiyê | |||||||
İ/Ê şi | |||||||
Ben yiyorum | Sen geliyorsun | Sen okuyorsun | O sürsün | O gitseydi | Biz gidelim | Siz gitmişsiniz | Onlar gitti |
Dilek kiplerinin hikayesi ile haber kiplerinin geçmiş zamanlarında yüklemi geçişli bir fiil olursa NESNE durumunda kullanılan zamirler yalın haldedir. Özne olarak kullanıldıklarında ise OBLİK halini alırlar (Geçmiş zaman kullanımında fiil geçişli ise; özne bükümlenir, nesne yalındır. Özne ve nesne aynı anda bükümlenmez.)
Tabloy de caê ke thaliye, sıma pır kere.
Mı do, TI bıberdêne | |||||||
To, MA dai(y)me wendene | |||||||
To, EZ key rusnu? | |||||||
Mı ke, A bıdiyene | |||||||
Ey, SIMA rê na vate | |||||||
Ma, Ê/İ kerdi teber | |||||||
Sıma, O werd | |||||||
İnun, EZ ardu | |||||||
Ben SENİ götürecektim | Sen, BİZİ okuttun | Sen, BENİ ne zaman gönderdin? | Ben (ki), ONU görseydim | O, SİZE bunu söyledi | Biz, ONLARI kovduk | Siz, ONU yediniz | Onlar, BENİ getirdi |
Oblik gruptaki zamirler, tüm dilek kipleri ile şimdiki (geniş) ve gelecek zamanlarda yüklem geçişli bir fiil ise NESNE durumuna geçerler. (Yüklem geçişli bir fiil ise; tüm dilek kipleri ile şimdiki ve gelecek zaman formlarında nesne bükümlenir, özne yalındır)
Tabloy de caê ke thaliye, sıma pır kere.
Ez, TO benu | |||||||
Tı do AE bıvêne | |||||||
Tı, key sona leyê EY | |||||||
A ke, AE wendene dero | |||||||
O gos dano MI | |||||||
Ma, gune leyê İNUN de roniştene | |||||||
Sımaê sonê leyê İNUN | |||||||
İ/Ê, ŞIMA rê se vanê? | |||||||
Ben, seni götürürüm | Sen onu göreceksin | Sen, ne zaman ONUN yanına gideceksin? | O (ki), ONU okutsa | O, beni dinliyor | Biz onların yanında oturmalıydık | Siz onların yanına gidiyorsunuz | Onlar, size ne söylüyor? |
- Zênameyê salıxdaene /İşaret zamirleri
Yalın | Oblik | ||||
nezdi | dûr | tırki | nezdi | dûr | tırki |
Na | Bu | Naye | Bunu | ||
No | Bu | Ney | Bunu | ||
Ni/Nê | Bunlar | Ninan | Bunları | ||
A | O | Ae (Aye) | Onu | ||
O | O | Ey | Onu | ||
İ/Ê | Onlar | İnan | Onları |
İşaret zamirlerinin cümle içerisinde özne ve nesne görevli kullanımları:
Wexto nıkaên be hira: Şimdiki ve geniş zaman
No, sono.
Na, sona.
|
Bu gidiyor. (eril)
Bu gidiyor. (dişil) |
No, inun ano.
Na, inun ana.
|
Bu, onları getiriyor |
Ni/Nê sonê | Bunlar gidiyor. |
Ni/Nê, ninun benê | Bunlar, bunları götürüyor. |
O sono.
A sona. |
O gidiyor. (eril)
O gidiyor. (dişil) |
O, ney beno. | O, bunu götürüyor. (eril-eril) |
A, naye bena. | O, bunu götürüyor. (dişil-dişil) |
İ/Ê sonê. | Onlar gidiyor. |
İ/Ê, ey anê. | Onlar, onu getiriyor. (eril) |
Waxto vêrdoğo zanoğ/diyoğ: Di’li geçmiş zaman
No şi | Bu gitti (eril) |
Na şiye | Bu gitti (dişil) |
Ni/Nê şi | Bunlar gitti |
O şi | O gitti |
A şiye | O gitti |
İ/Ê şi | Onlar gitti |
Ney, no ard | Ey, no ard | Naye, no ard | Aye, no ard | Ninun, no ard | İnun, no ard |
Ney, na arde | Ey, na arde | Naye, na arde | Aye, na arde | Ninun, na arde | İnun, na arde |
Ney, ni (nê) ardi | Ey, ni (nê) ardi | Naye, ni (nê) ardi | Aye, ni (nê) ardi | Ninun, ni ardi | İnun, ni ardi |
Ney o berd | Ey o berd | Naye, o berd | Aye, o berd | Ninun, o berd | İnun, o berd |
Ney, a berde | Ey, a berde | Naye, a berde | Aye, a berde | Ninun, a berde | İnun, a berde |
Ney, i (ê) berdi | Ey, i (ê) berdi | Naye i (ê) berdi | Aye i (ê) berdi | Ninun, i (ê) berdi | İnun, i (ê) berdi |
(Özne bükümlü, nesne yalın)
Waxto vêrdoğo pêheşiyaê: Mişli geçmiş zaman
No şiyo | Bu gitmiş |
Na şiya | Bu gitmiş |
Nê/Ni şiyê | Bunlar gitmiş |
O şiyo | O gitmiş |
A şiya | O gitmiş |
Ê/İ şiyê | Onlar gitmiş |
(Yüklem, şimdiki zamanın kişi ekini alır)
Ney, no ardo | Ey, no ardo | Naye, no ardo | Aye, no ardo | Ninun, no ardo | İnun, no ardo |
Ney, na arda | Ey, na arda | Naye, na arda | Aye, na arda | Ninun, na arda | İnun, na arda |
Ney, ni (nê) ardê | Ey, ni (nê) ardê | Naye, ni (nê) ardê | Aye, ni (nê) ardê | Ninun, ni ardê | İnun, ni ardê |
Ney, o berdo | Ey o berdo | Naye, o berdo | Aye, o berdo | Ninun, o berdo | İnun, o berdo |
Ney, a berda | Ey, a berda | Naye, a berda | Aye, a berda | Ninun, a berda | İnun, a berda |
Ney, i (ê) berdê | Ey, i (ê) berdê | Naye i (ê) berdê | Aye i (ê) berdê | Ninun, i (ê) berdê | İnun, i (ê) berdê |
(Özne bükümlü, nesne yalın, yüklem nesneye göre çekimlenir)
Waxto vêrdoğo pêheşiyayeo zanoğ: Miş’li geçmiş zamanın hikayesi
No şibi | Bu gitmişti | ||||
Na şibi | Bu gitmişti | ||||
Nê/Ni şibi | Bunlar gitmişti | ||||
O şibi | O gitmişti | ||||
A şibi | O gitmişti | ||||
Ê/İ şibi | Onlar gitmişti | ||||
Ney, no ardibi | Ey, no ardibi | Naye, no ardibi | Aye, no ardibi | Ninun, no ardibi | İnun, no ardibi |
Ney, na ardibi | Ey, na ardibi | Naye, na ardibi | Aye, na ardibi | Ninun, na ardibi | İnun, na ardibi |
Ney, ni (nê) ardibiy | Ey, ni (nê) ardibiy | Naye, ni (nê) ardibiy | Aye, ni (nê) ardibiy | Ninun, ni ardibiy | İnun, ni ardibiy |
Ney, o berdibi | Ey o berdibi | Naye, o berdibi | Aye, o berdibi | Ninun, o berdibi | İnun, o berdibi |
Ney, a berdibi | Ey, a berdibi | Naye, a berdibi | Aye, a berdibi | Ninun, a berdibi | İnun, a berdibi |
Ney, i (ê) berdibiy | Ey, i (ê) berdibiy | Naye i (ê) berdibiy | Aye i (ê) berdibiy | Ninun, i (ê) berdibiy | İnun, i (ê) berdibiy |
Waxto ameoğ: Gelecek zaman
No do şêro | Bu gidecek |
Na do şêro | Bu gidecek |
Nê/Ni dê şêrê | Bunlar gidecek |
O do şêro | O gidecek |
A do şêro | O gidecek |
Ê/İ dê şêrê | Onlar gidecek |
No do aye bıbero | Bu, onu götürecek |
Na do ey bıbero | Bu, onu götürecek |
Nê/Ni dê inun bıberê | Bunlar, onları götürecek |
O do aye biaro | O, onu getirecek |
A do ey biaro | O, onu getirecek |
Ê/İ dê inun biarê | Onlar, onu getirecek |
Waxto ameoğo zanoğ: Gelecek zamanın hikayesi
No do bışiyêne | Bu gidecekti |
Na do bışiyêne | Bu gidecekti |
Nê/Ni dê bışiyêne | Bunlar gidecekti |
O do bışiyêne | O gidecekti |
A do bışiyêne | O gidecekti |
Ê/İ dê bışiyêne | Onlar gidecekti |
Ney do no biardêne | Ey do no biardêne | Naye do no biardêne | Aye do no biardêne | Ninun do no biardêne | İnun do no biardêne |
Ney do na biardêne | Ey do na biardêne | Naye, na arda biardêne | Aye do na biardêne | Ninun do na biardêne | İnun do na biardêne |
Ney do ni (nê) biardêne | Ey do ni (nê) biardêne | Naye do ni (nê) biardêne | Aye do ni (nê) biardêne | Ninundo ni biardêne | İnun do ni biardêne |
Ney do o bıberdêne | Ey do o bıberdêne | Naye do o bıberdêne | Aye do o bıberdêne | Ninun do o bıberdêne | İnun do o bıberdêne |
Ney do a bıberdêne | Ey do a bıberdêne | Naye do a bıberdêne | Aye do a bıberdêne | Ninun do a bıberdêne | İnun do a bıberdêne |
Ney do i (ê) bıberdêne | Ey do i (ê) bıberdêne | Naye do i (ê) bıberdêne | Aye do i (ê) bıberdêne | Ninun do i (ê) bıberdêne | İnun do i (ê) bıberdêne |
Waxto nıkaêno-hirao zanoğ: Şimdiki- Geniş zamanın hikayesi
No şiyêne | Bu gidiyordu |
Na şiyêne | Bu gidiyordu |
Nê/Ni şiyêne | Bunlar gidiyordu |
O şiyêne | O gidiyordu |
A şiyêne | O gidiyordu |
Ê/İ şiyêne | Onlar gidiyordu |
Ney, no ardêne | Ey, no ardêne | Naye, no ardêne | Aye, no ardêne | Ninun, no ardêne | İnun, no ardêne |
Ney, na ardêne | Ey, na ardêne | Naye, na ardêne | Aye, na ardêne | Ninun, na ardêne | İnun, na ardêne |
Ney, ni (nê) ardêne | Ey, ni (nê) ardêne | Naye, ni (nê) ardêne | Aye, ni (nê) ardêne | Ninun, ni ardêne | İnun, ni ardêne |
Ney o berdêne | Ey o berdêne | Naye, o berdêne | Aye, o berdêne | Ninun, o berdêne | İnun, o berdêne |
Ney, a berdêne | Ey, a berdêne | Naye, a berdêne | Aye, a berdêne | Ninun, a berdêne | İnun, a berdêne |
Ney, i (ê) berdêne | Ey, i (ê) berdêne | Naye i (ê) berdêne | Aye i (ê) berdêne | Ninun, i (ê) berdêne | İnun, i (ê) berdêne |
(Bileşik zamanda fiil çekimi özneye göre farklılaşmaz)
Kılmek ra:
Geçişli fiil | Geçişsiz fiil | |
Şimdiki/geniş ve gelecek zaman ile tüm dilek kiplerinde | Özne yalın, nesne oblik | Özne yalın |
Tüm geçmiş zamanlar ve bileşik zamanlar ile dilek kiplerinin hikaye zamanlarında | Nesne oblik, özne yalın
|
Özne yalın |
VECİYAENE
Şimdiki z. | Di’li g.z. | Miş’li g.z. | Gelecek z. | Emir k. |
Ez vecinu | Ez veciyu | – | Ez do bıveci | – |
Tı vecinê | Tı veciyê | – | Tı do bıveciye | bıveciye |
Tı vecinay | Tı veciyay | – | bıveciye | |
A vecina | A veciye | A veciya (veciyawa) | A do bıveciyo | bıveciyo |
O vecino | O veciya | O veciyo (veciyao) | O do bıveciyo | bıveciyo |
Ma vecinime | Ma veciyayme | – | Ma do bıvecime | – |
Sıma vecinê | Sıma veciyay | – | Sıma do bıveciyê | bıveciyê |
İ/Ê vecinê | İ/Ê veciyay | İ/Ê veciyê | İ/Ê de bıveciyê | bıveciyê |
Hewwww, ez ki aca de biyu! Aaaa, ben de oradaydım!
VECİYAENE – ZIME
Hesen vecino serê bani: Hasan damın üstüne çıkıyor.
Xece vecina serê bani: Hatice damın üstüne çıkıyor.
Hesen veciya serê bani: Hasan damın üstüne çıktı.
Xece veciye serê bani: Hatice damın üstüne çıktı
Hesen veciyo serê bani: Hasan damın üstüne çıkmış.
Xece veciya serê bani: Hatice damın üstüne çıkmış.
……………………………………………
VECİYAENE – VEROC
Hesen veciyeno serê bani: Hasan damın üstüne çıkıyor.
Xece veciyena serê bani: Hatice damın üstüne çıkıyor.
Hesen veciya serê bani: Hasan damın üstüne çıktı.
Xece veciye serê bani: Hatice damın üstüne çıktı.
Hesen veciyayo serê bani: Hasan damın üstüne çıkmış.
Xece veciyaya serê bani: Hatice damın üstüne çıkmış.
Dersa 28inê
- Zênameyê Perşi / Soru zamirleri
Kam? Çık/Çıçi? Koti? Kamcin/Kamcine?
Zênameyê perşi, zê zênamanê binun, edatanê halê nameyay ki vacine.
Kami ke, kami rê, kami ra, kami de
- Zênameyê bêbeli / Belgisiz Zamirler
Tayê, tayinê, her kes, pêroine, hemê (hemu) kes, kuli, zafine
Tayê ware ra amay war.
Tayinê bar kerdi, ni caun ra şi.
Her kes xo rê gurino.
Pêroine ekınê xo çinıti.
Hemu kes nae zaneno.
Kuli biyê newes.
Zafine, xo eşt dere u derxanun.
- Zênameyê wayireni / İyelik Zamirleri
Zazaki de zênameyê wayireni hetê zımey de “yê”, caunê binan de “ê” wo!
Yê/Ê
No kıtab, yê/ê mıno. Yê/ê to koti dero (deyo)?
Na qeleme yê/ê toa. Yê/Ê mı se biye?
- Zênameyê XO be CI’ya / Kendi Zamiri ile Kendisi
Zênameyê xo be cı’ya, zê zênamanê binun, edatanê halê nameyay ki vacine.
Xo be XO: kendi kendine
XO Ra: kendinden (çıkma hali)
XO rê: kendine ( “ro” yönelme hali, “rê” için ve yönelme hali)
Mı XO be xo: ben kendi kendime
XO rê vanu: kendime söylüyorum
XO ra vanu: kendimden söylüyorum
XO ra heniyo (uniyo): Zaten (kendiliğinden) öyledir
XO ra vêrdu: kendimden geçtim
Tı XO de nia de (sêr ke)/ Bowne XO ra: Sen kendine bak
Tı xo de niyê/niya: sen kendinde değilsin
So awe XO ro ke: Git kendine banyo yap (ROKERDENE: Yukarıdan aşağıya doğru dökmek)
Ez çı wele herre XO ro keri: Hangi tozu toprağı kendi başımdan aşağı döküneyim? (neye yanayım?)
Sarê XO kamci kemr u kuç ro deri: Başımı hangi taşa çalayım
Ey be piyê XO’a (ra) pia sonê: O ile kendi babası birlikte gidiyorlar
Axıri na XO: Sonunda (Nihayetinde) kendine koydu (kabullendi, itiraf etti) (sonunda kendine kabullendi, itiraf etti)
Xo naene: kabullenme, itiraf etme
Çımê mı nêgına CI: Gözüm kendisine dokunmadı (görmedim)
Mı, CI rê vat: Ben kendisine söyledim
Çı beno bıbo, CI ra kerdi teber: Ne olursa olsun, kendisinden dışarı çıkardılar (intikamını aldılar)
CI rê vace: kendisine söyle
CI de: kendisine ver
Cı ra nêwero: Kendisinden yemesin (hayır bulmasın)
Cı santene: kendisine isabet ettirme
Hawa de, milçıke sane cı: havada kuşa isabet ettirdi (vurdu)
Deşti ser de na pa, serê zerri de sana cı: El üstünden ateşledi, kendisine kalbinden isabet ettirdi
Dest da cı: Kendisine el verdi
Destdariye de cı: kendisine yardım etti
Be/Pe cı sa beno: Kendisini severek eğleniyor.
Cı ra küt düri: Kendisinden uzaklaştı
Cı kerdene/Cı ke: Doldurmak/Kendisine doldur (koy)
Cı ra ke: kendisinden kopar (Güneyde küfür içerir)
XO sana CI, evero (everde/verver ro) şi:
Şıdeynaene: kuşanma
Bı ance Xo ser:Üzerine çek
Cacım da XO ra:üzerine örttü
Cacım eşt XO ser: Cacımı üzerine attı (örttü)
Ant XO ser: Üstüne çekti
Do kerd XO ser de: Ayranı kafaya dikti
Do, be rewka kerd XO ser de: Ayaranı tuluğuyla kafaya dikti.
XO sana soba ver: Sobaya dayandı (üşüdüğünden)
XO sana düyari (dêşi) ver: Üşüme ya da korunma anlamında duvara dayanma/yaslanma.
XO ver sane: Kendini ona siper et.
Sana XO ver: Önüne kattı (kovaladı)
XO ver sane, berê: Önüne kat, götür.
XO ra de: Kendine sar (ört)
Porrê XO makine ver sane: Saçlarını makinanın önüne ver
SANAENE: yaslamak, dayamak, katmak,…
XO be CI’ya jü kupe bınuserê
…
DERSA 29İNÊ – ZAZAKİ DE ANTENA TAÊ FELUN | |||||||||||||||||||||||||
HABER KİPLERİ | DİLEK KİPLERİ | ||||||||||||||||||||||||
Simdiki/Geniş Zaman: Özne yalındır. Nesne tekilken yalın, çoğulken bükümlü haldedir. Fiil özneye göre çekimlenir. | Di’li Gecmis Zaman: Geçişli fiillerde özne bükümlü, nesne yalın haldedir, fiil nesneye göre çekimlenir. | Miş’li Geçmiş zaman: geçişli fiillerde özne bükümlü, nesne yalın haldedir. Fiil, nesneye göre çekimlenir. | GEÇİŞSİZ FİİL: Özne yalındır. | GEÇİŞLİ FİİL: Özne yalın. Nesne tekilken yalın, çoğulken bükümlü. Fiil özneye göre çekimlenir. | |||||||||||||||||||||
Geçişsiz fiil | Gecisli Fill | Geçişsiz fiil | Gecisli Fill | Geçişli Fiil | Emir | istek | şart | gereklilik | emir | istek | şart | gereklilik | |||||||||||||
Ozne | yüklem | Nesne Eril | Nesne Dişil | Nesne çoğul | Özne | yüklem | Nesne Eril | Nesne Disil | Nesne çoğul | Özne | Geçişsiz fiil | Nesne Eril | Nesne Disil | Nesne çoğul | Wa ez şêri Xarpêt | Eke ez şêri Xarpêt | Gune ez şêri Xarpêt | Wa ez nan borİ | Eke ez muriye borİ | Gune ez muriyUN borİ | |||||
Ez | Ez | yenu | Ez nan wenU | Ez muriye wenU | Ez muriyUN wenU | Ez | amu | Mı nan werD | Mı muriyE werdE | Mı murİ werdİ | Ez | Mı nan werdO | Mı muriyE werdA | Mı murİ werdÊ | so | Wa tı şêrê Xarpêt | Eke tı şêrê Xarpêt | Gune tı şêrê Xarpêt | borê | Wa tı muriye borE | Eke tı muriyUN borE | Gune tı nan borE | |||
Tı | Tı | yenay/yenê | Tı nan wenaY/wenÊ | Tı muriye wenaY/wenÊ | Tı muriyUN wenaY/wenÊ | Tı | amê/ama | To nan werD | To muriyE werdE | To murİ werdİ | Tı | ameyê/ameya | To nan werdo | To muriyE werdA | To murİ werdÊ | Wa a şêo Xarpêt | Eke a şêro Xarpêt | Gune a şêro Xarpêt | Wa a muriyUN borO | Eke a nan borO | Gune a muriye borO | ||||
A | A | yena | A nan wenA | A muriye wenA | A muriyUN wenA | A | ame | Ae nan werD | Ae muriyE werdE | Ae murİ werdİ | A | ama | Ae nan werdO | Ae muriyE werdA | Ae murİ werdÊ | Wa o şêro Xarpêt | Eke o şêro Xarpêt | Gune o şêro Xarpêt | Wa o nan borO | Eke o muriye borO | Gune o muriyUN borO | ||||
O | O | yeno | O nan wenO | O muriye wenO | O muriyUn wenO | O | ama | Ey nan werD | Ey muriyE werdE | Ey murİ werdİ | O | amo | Ey nan werdO | Ey muriyE werdA | Ey murİ werdÊ | Wa ma şêrime xarpêt | Eke ma şêrime Xarpêt | Gune ma şêrime Xarpêt | Wa ma muriye borİME | Eke ma muriyUN borİME | Gune ma nan borİME | ||||
Ma | Ma | yenime | Ma nan wenİME | Ma muriye wenimE | Ma muriyUN wenİME | Ma | amaime | Ma nan werD | Ma muriyE werdE | Ma murİ werdİ | Ma | ameyme | Ma nan werdo | Ma muriyE werdA | Ma murİ werdÊ | şêrê | Wa sıma şêrê Xarpêt | Eke sıma şêrê Xarpêt | Gune sıma şêrê Xarpêt | borerê | Wa sıma muriyUN borÊ | Eke sıma nan borÊ | Gune sıma muriye borÊ | ||
Sima | Sıma | yenê | Sıma nan wenÊ | Sıma muriye wenÊ | Sıma muriyUN wenÊ | Sima | amay | Sıma nan werD | Sıma muriyE werdE | Sıma murİ werdİ | Sima | amê | Sıma nan werdO | Sıma muriyE werdA | Sıma murİ werdÊ | Wa İ/Ê şêrê Xarpêt | Eke İ/Ê şêrê Xarpêt | Gune İ/Ê şêrê Xarpêt | Wa İ/Ê nan borÊ | Eke İ/Ê muriye borÊ | Gune İ/Ê muriyUN borÊ | ||||
i/ê | İ/Ê | yenê | İ/Ê nan wenÊ | İ/Ê muriye wenÊ | İ/Ê muriyUN wenÊ | i/ê | amay | İnun nan werD | İnun muriyE werdE | İnun murİ werdİ | i/ê | amê | İnun nan werdO | İnun muriyE werdA | İnun murİ werdÊ | Wa Zeyne şêro Xarpêt | Eke Zeyne şêro Xarpêt | Gune Zeyne şêro xarpêt | Zeyne nan bore | Wa Zeyne nan borO | Eke Zeyne muriye borO | Gune Zeyne muriyUN borO | |||
Zeyne | Zeyne | yena | Zeyne nan wenA | Zeyne muriye wenA | Zeyne muriyUN wenA | Zeyne | ame | Zeyne nan werD | Zeyne muriyE werdÊ | Zeyne murİ werdi | Zeyne | ama | Zeyne nan werdo | Zeyne muriyE werdA | Zeyne murİ werdÊ | Wa hesen şêro xarpêt | Eke Hesen şêro Xarpêt | Gune Hesen şêro xarpêt | Hesen nan bore | Wa Hesen nan borO | Eke Hesen muriye borO | Gune Hesen muriyUN borO | |||
Hesen | Hesen | yeno | Hesen nan wenO | Hesen muriye wenO | Hesen muriyUN wenO | Hesen | ama | Hesenİ nan werD | Hesenİ muriyE werdÊHesenİ murİ werdİ | Hesen | amo | Hesenİ nan werdO | Hesenİ muriyE werdA | Hesenİ murİ werdÊ | |||||||||||
NOT: Geçişli fiillerde tüm dilek kiplerinde nesne durumundaki zamir bükümlenir. | |||||||||||||||||||||||||
Gelecek Zaman: Özne yalındır. Nesne tekilken yalın, çoğulken bükümlü haldedir. Fiil özneye göre çekimlenir. | Di’li Geçmiş Zaman | Zeyne, EY bore | Wa tı EY bore | Eke ez AE bori | Gune sıma İNUN borê | ||||||||||||||||||||
geçişsiz fiil | geçişli fiil | Geçişli Fiiller: Nesne isim de olsa, zamir de olsa yalındır | Hesen, AE bore | ||||||||||||||||||||||
özne | yüklem | nesne eril | nesne dişil | nesne çoğul | To, EZ key rusnu? | To, MA dayme wendene | Ey, SIMA zaf qefelnay | Ma, İ/Ê kerdi teber | Sıma, O werd | Domananê inun borerê | |||||||||||||||
Ez | do bêri | Ez do nan borİ | Ez do muriye borİ | Ez do muriyUN borİ | İnun, EZ ardu | Mı, TI berday | Ae, O çhêm ra vêrna ra | Sıma, qey İ/Ê xapıti? | Ey, A çinıte | ||||||||||||||||
Tı | do bêrê | Tı do nan borE | Tı do muriye borE | Tı do muriyUN borE | To, Hesen key rusna? | ||||||||||||||||||||
A | do bêro | A do nan borO | A do muriye borO | A do muriyUN borO | |||||||||||||||||||||
O | do bêro | O do nan borO | O do muriye borO | O do muriyUN borO | |||||||||||||||||||||
Ma | do bêrime | Ma do nan borİME | Ma do muriye borİME | Ma do muriyUN borİME | |||||||||||||||||||||
Sıma | do bêrê | Sıma do nan borÊ | Sıma do muriye borÊ | Sıma do muriyUN borÊ | |||||||||||||||||||||
İ/Ê | de bêrê | İ/Ê de nan borÊ | İ/Ê de muriye borÊ | İ/Ê de muriyUN borÊ | |||||||||||||||||||||
Zeyne | do bêro | Zeyne do nan borO | Zeyne do muriye borO | Zeyne do muriyUN borO | |||||||||||||||||||||
Hesen | do bêro | Hesen do nan borO | Hesen do muriye borO | Hesen do muriyUN borO | |||||||||||||||||||||
NOT: Geçişli fiillerde şimdiki ve gelecek zaman formlarında (tüm dilek kiplerinde de) nesne bükümlenir. | |||||||||||||||||||||||||
Ez, TO benu | Tı do AE bıvêne | Tı, key sonay leyê EY? | O, gos dano MI | Sıma, sonê leyê İNUN | Ma do EY berime | ||||||||||||||||||||
Manga, EY wena | Guk, AE lıno | Werg, TO weno | Hes, İNUN phıskneno | Heli, EY beno | Kerm, AE bırneno | ||||||||||||||||||||
Ez Hesenİ benu | Werg, kutıkİ weno | Hes, bızUN phıskneno | |||||||||||||||||||||||
İşaret zamirlerinin cümle içerisinde özne ve nesne görevli kullanımları | |||||||||||||||||||||||||
Şimdiki/Geniş Zaman | Di’li Geçmiş Zaman: Özne bükümlü, nesne yalın | Miş’li Geçmiş Zaman:Özne bükümlü, nesne yalın | Miş’li Geçmiş Zamanın Hikayesi | Gelecek zaman | Gelecek Zamanın Hikayesi | Şimdiki Zamanın Hikayesi | KILMEK RA / ÖZETLE | ||||||||||||||||||
O sono | O, gidiyor | No şi | Bu gitti (eril) | No şiyo | Bu gitmiş | No şibi | Bu gitmişti | No do şêro | Bu gidecek | No do bışiyêne | Bu gidecekti | No şiyêne | Bu gidiyordu | Geçişli fiil | Geçişsiz fiil | ||||||||||
A sona | O, gidiyor | Na şiye | Bu gitti (dişil) | Na şiya | Bu gitmiş | Na şibi | Bu gitmişti | Na do şêro | Bu gidecek | Na do bışiyêne | Bu gidecekti | Na şiyêne | Bu gidiyordu | Şimdiki/geniş ve gelecek zaman ile tüm dilek kiplerinde | Özne yalın, nesne oblik | Özne yalın | |||||||||
No sono | Bu, gidiyor | Ni/Nê şi | Bunlar gitti | Nê/Ni şiyê | Bunlar gitmiş | Nê/Ni şibi | Bunlar gitmişti | Nê/Ni dê şêrê | Bunlar gidecek | Nê/Ni dê bışiyêne | Bunlar gidecekti | Nê/Ni şiyêne | Bunlar gidiyordu | Tüm geçmiş zamanlar ve bileşik zamanlar ile dilek kiplerinin hikaye zamanlarında | Nesne oblik, özne yalın | Özne yalın | |||||||||
Na sona | Bu, gidiyor | O şi | O gitti | O şiyo | O gitmiş | O şibi | O gitmişti | O do şêro | O gidecek | O do bışiyêne | O gidecekti | O şiyêne | O gidiyordu | ||||||||||||
Ni/Nê sonê | Bunlar, gidiyor | A şiye | O gitti | A şiya | O gitmiş | A şibi | O gitmişti | A do şêro | O gidecek | A do bışiyêne | O gidecekti | A şiyêne | O gidiyordu | ||||||||||||
İ/Ê sonê | Onlar, gidiyor | İ/Ê şi | Onlar gitti | Ê/İ şiyê | Onlar gitmiş | Ê/İ şibi | Onlar gitmişti | Ê/İ dê şêrê | Onlar gidecek | Ê/İ dê bışiyêne | Onlar gidecekti | İ/Ê şiyêne | Onlar gidiyordu | ||||||||||||
O, ney beno | O, bunu götürüyor (e-e) | Ney, no ard | Ney, no ardo | Ney, no ardibi | No do aye bıbero | Bu, onu götürecek | Ney do no biardêne | Ney, no ardêne | |||||||||||||||||
O, naye beno | O, bunu götürüyor (e-d) | Ney, na arde | Ney, na arda | Ney, na ardibi | Na do ey bıbero | Bu, onu götürecek | Ney do na biardêne | Ney, na ardêne | |||||||||||||||||
A, ney bena | O, bunu götürüyor (d-e) | Ney, ni (nê) ardi | Ney, ni (nê) ardê | Ney, ni (nê) ardibiy | Nê/Ni dê inun bıberê | Bunlar, onları götürecek | Ney do ni (nê) biardêne | Ney, ni (nê) ardêne | |||||||||||||||||
A, naye bena | O, bunu götürüyor (d-d) | Ney o berd | Ney, o berdo | Ney, o berdibi | O do aye biaro | O, onu getirecek | Ney do o bıberdêne | Ney o berdêne | |||||||||||||||||
Nİ/Nê ninun benê | Bunlar, onları götürüyor | Ney, a berde | Ney, a berda | Ney, a berdibi | A do ey biaro | O, onu getirecek | Ney do a bıberdêne | Ney, a berdêne | |||||||||||||||||
İ/Ê, ey anê | Onlar, onu getiriyor (e-) | Ney, i (ê) berdi | Ney, i (ê) berdê | Ney, i (ê) berdibiy | Ê/İ dê inun biarê | Onlar, onu getirecek | Ney do i (ê) bıberdêne | Ney, i (ê) berdêne | |||||||||||||||||
İ/Ê, ae anê | Onlar, onu getiriyor (d-) | Ey, no ard | Ey, no ardo | Ey, no ardibi | Ey do naye bicêro | Ey do no biardêne | Ey, no ardêne | ||||||||||||||||||
Ey, na arde | Ey, na arda | Ey, na ardibi | Ey do ney bicêro | Ey do na biardêne | Ey, na ardêne | ||||||||||||||||||||
Ey, ni (nê) ardi | Ey, ni (nê) ardê | Ey, ni (nê) ardibiy | Ey do ninun bicêro | Ey do ni (nê) biardêne | Ey, ni (nê) ardêne | ||||||||||||||||||||
Ey o berd | Ey o berdo | Ey o berdibi | O do naye bicêro | Ey do o bıberdêne | Ey o berdêne | ||||||||||||||||||||
Ey, a berde | Ey, a berda | Ey, a berdibi | A do ney bicêro | Ey do a bıberdêne | Ey, a berdêne | ||||||||||||||||||||
Ey, i (ê) berdi | Ey, i (ê) berdê | Ey, i (ê) berdibiy | İ/ê dê inun bicêrê | Ey do i (ê) bıberdêne | Ey, i (ê) berdêne | ||||||||||||||||||||
Naye, no ard | Naye, no ardo | Naye, no ardibi | O do bêro ney bicêro | Naye do no biardêne | Naye, no ardêne | ||||||||||||||||||||
Naye, na arde | Naye, na arda | Naye, na ardibi | O do bêro naye bicêro | Naye, do na biardêne | Naye, na ardêne | ||||||||||||||||||||
Naye, ni (nê) ardi | Naye, ni (nê) ardê | Naye, ni (nê) ardibiy | O do bêro ninun bicêro | Naye do ni (nê) biardêne | Naye, ni (nê) ardêne | ||||||||||||||||||||
Naye, o berd | Naye, o berdo | Naye, o berdibi | Na do bêro ney bicêro | Naye do o bıberdêne | Naye, o berdêne | ||||||||||||||||||||
Naye, a berde | Naye, a berda | Naye, a berdibi | Na do bêro naye bicêro | Naye do a bıberdêne | Naye, a berdêne | ||||||||||||||||||||
Naye i (ê) berdi | Naye i (ê) berdê | Naye i (ê) berdibiy | Na do bêro ninun bicêro | Naye do i (ê) bıberdêne | Naye i (ê) berdêne | ||||||||||||||||||||
Aye, no ard | Aye, no ardo | Aye, no ardibi | guretene – bigê/bijê/bicê | Aye do no biardêne | Aye, no ardêne | ||||||||||||||||||||
Aye, na arde | Aye, na arda | Aye, na ardibi | Aye do na biardêne | Aye, na ardêne | |||||||||||||||||||||
Aye, ni (nê) ardi | Aye, ni (nê) ardê | Aye, ni (nê) ardibiy | Aye do ni (nê) biardêne | Aye, ni (nê) ardêne | |||||||||||||||||||||
Aye, o berd | Aye, o berdo | Aye, o berdibi | Aye do o bıberdêne | Aye, o berdêne | |||||||||||||||||||||
Aye, a berde | Aye, a berda | Aye, a berdibi | Aye do a bıberdêne | Aye, a berdêne | |||||||||||||||||||||
Aye i (ê) berdi | Aye i (ê) berdê | Aye i (ê) berdibiy | Aye do i (ê) bıberdêne | Aye i (ê) berdêne | |||||||||||||||||||||
Ninun, no ard | Ninun, no ardo | Ninun, no ardibi | Ninan do no biardaye | Ninun do no biardêne | Ninun, no ardêne | ||||||||||||||||||||
Ninun, na arde | Ninun, na arda | Ninun, na ardibi | Ninun do na biardêne | Ninun, na ardêne | |||||||||||||||||||||
Ninun, ni ardi | Ninun, ni ardê | Ninun, ni ardibiy | Ninundo ni biardêne | Ninun, ni ardêne | |||||||||||||||||||||
Ninun, o berd | Ninun, o berdo | Ninun, o berdibi | Nina do o bıberdaye | Ninun do o bıberdêne | Ninun, o berdêne | ||||||||||||||||||||
Ninun, a berde | Ninun, a berda | Ninun, a berdibi | Ninun do a bıberdêne | Ninun, a berdêne | |||||||||||||||||||||
Ninun, i (ê) berdi | Ninun, i (ê) berdê | Ninun, i (ê) berdibiy | Ninun do i (ê) bıberdêne | Ninun, i (ê) berdêne | |||||||||||||||||||||
İnun, no ard | İnun, no ardo | İnun, no ardibi | İnun do no biardêne | İnun, no ardêne | |||||||||||||||||||||
İnun, na arde | İnun, na arda | İnun, na ardibi | İnun do na biardêne | İnun, na ardêne | |||||||||||||||||||||
İnun, ni ardi | İnun, ni ardê | İnun, ni ardibiy | İnun do ni biardêne | İnun, ni ardêne | |||||||||||||||||||||
İnun, o berd | İnun, o berdo | İnun, o berdibi | İnun do o bıberdêne | İnun, o berdêne | |||||||||||||||||||||
İnun, a berde | İnun, a berda | İnun, a berdibi | İnun do a bıberdêne | İnun, a berdêne | |||||||||||||||||||||
İnun, i (ê) berdi | İnun, i (ê) berdê | İnun, i (ê) berdibiy | İnun do i (ê) bıberdêne | İnun, i (ê) berdêne |