Derneğimiz tarafından online (interaktiv) yürütülmekte olan Zazaca dersler

0
4.798 views

 

 

 

Terefê Komelê ma ra derse ke online (interaktiv) amê daene, i/ê dersu pelga Zaza-Der de (www.zazader.org) bare kenime. Sıma ke wazene ni dersun ro nia derê linkê dersun pelganê maê sosyal medya de (twitter be facebook) bare kenime. /

Derneğimiz tarafından online (interaktiv) yürütülmekte olan Zazaca dersler bundan böyle Zaza-Der web sayfasında sergilenecektir. Dersleri takip etmek isteyenler için ders linki Zaza-Der’in sosyal medya sayfalarından paylaşılacaktır.

Dersa sıftene                                                                     

 Nas Kerdene – Şınasnaene

Hemed: Ma be xêr di

Ğezale: Xêr be sılamet. Xêr ama/Xêr amê (Xêr amay – Xêr amê)

Hemed: Xêr miyan de be

Ğezale: Bê, ronişe. Namê towo xêr. (Namê to çıko/çı çiyo)

Hemed: Namê mı Hemedo. Namê to çıko? (Yê to çıko/çıçiyo?)

Ğezale: Namê mı Ğezala

Hemed: Namê ae çıko?

Ğezale: Namê ae Şükrana.

Hemed: Namê ey çıko?

Ğezale: Namê ey İbrayimo.

Hemed: Çıtona-Senêna-Çutıriya (Çıtonay-Senênay-Çutıriyay)? Hal dem senêno? Halê to senêno? Hal demê to senêno?

Ğezale: Tı wes be. Ez rındu. Tı çıtona- senêna- çutıriya   (çıtonê, senênê, çutıriyê)

Hemed: Ez ki rındu-n (rında-n/rındane)(Hol/Hewl). Wes u war be.

Sıfata kişi eki eklenerek “biyene-iyi olmak” ek fiilinin çekimi

Ez rındu/rında

Tı rınday – Tı rındê

A rında  – O rındo

Ma rindime

Sıma (Şıma) rındê

İ/Ê rındê

Ez : ben   tı: sen     o (yo): o         A (ya): o

ma: biz    şıma (sıma): siz   i/ê: onlar

Ke: ki       Ki (zi): de /dahi

Lacek: oğlan      Keyneke (Çêneke): kız

Cêniye: kadın   Cüamêrd: erkek

mordem/mormek/merık/merdım: adam

İsan: insan

çı/çık/çi/çıçi: ne

Çıton/çıtewr/çıturi/senên: nasıl

Rınd/hol/hewl: iyi

Hal: durum

Dem: vakit

Wes/weş: hoş, güzel, sağ

Xêr (xeyr): hayır, iyilik

di: gördük

Sılamet: selamet

Name: isim     namey: isimler

Namê to: senin ismin

Namê ae: onun ismi (dişil)

Namê ey: onun ismi (eril)

Heq razi bo: Allah sağ olsun

Wes u war be: sağol

Berxudar be: berhudar olasın

Kam: kim

Nê: yok, hayır

Heya (eya): evet

Mı di: ben gördüm

To di: sen gördün

Ae di: o gördü (dişil)

Ey di: o gördü (eril)

Ma di: biz gördük

Ş(S)ıma di: siz gördünüz

İnun di: onlar gördü

 

Görmek: Vênıtene, diyaene

Mı di                         Ae di                İnu-n di (inan-n di)

To di                         Ma di

Ey di                         Sıma di

Dersa 2yinê                                                                       

DEHKA:

Kotiraê – Kotira(w/y)ay – Kamci ca raê – Kamci ca ra(w/y)ay

Yê Kotiê – Yê Kotiay – Yê kamci ca raê – Yê kamci ca raway

Nıka ez İbrayim ra bıperşêri (pers keri). İbrayim kami wazeno ey/ae ra bıperso. Hên şime.

Xoce: İbrayim tı koti raê? Koti de cıviyenê (Weşiya xo ramenê)? Eke wanenê ya ki guriyenê kamci ca de wanenê/guriyenê (gırweyenê)?

Şimdiki ve geniş zaman çekimlenirken emir kipi alınır. Emir kipi takısı olan “bı” atılır, kalan kısma sırasıyla şimdiki zaman eki ve şahıs eki ulanır.

Bı – guriye        guriye + en + u/a (-n)

Guriyenu/a

İbrayim: Ez Sivereg raya. Estembol de weşiya xo ramena. Beşiktaş de gırweyena.

İbrayim: Okan tı kotiraê? Tı koti de weşiya xo ramenê? Tı ke wanenê ya ki gırweyenê, koti de wanenê ya ki gırweyenê?

Okan: Ez Erzıngan rau. Na lınge weşiya xo Söke de ramenu. Ez, Eskişehir de wanenu.

Okan:Oze tı kotiraway? Tı koti de weşiya xo ramenay? Tı koti de guriyenay?

Oze: Ez Çolıg rau. Estembol de weşiya xo ramenu. Ez, Beşiktaş de guriyenu.

Ez rayberiya telebanê dugelun kenu.

Oze: Şükran tı kotiraway? Tı koti de weşiya xo ramenay? Tı koti de guriyenay?

Şükrane: Ez Dêsım rau. Ez Estemol de weşiya xo ramenu. Ez nêguriyenu. Teqawutu.

Şükrane: Devrim ma be xêr di. To ra taê çi pers keri. Devrim tı kotiraê? Tı koti de weşiya xo ramenê? Tı guriyenê ya wanenê? Koti de guriyenê ya ki wanenê?

Devrim: Xêr be sılamet. Bıperse. Ez Dêsım rau. Ez weşiya xo İzmir de ramenu. Ez nêguriyenu, ez wanenu. Ez Qeyseriye de zonê Urışi wanenu.

Devrim: Ma be xêr di kek Ercan. Mı ke to ra pers kerd, tı cuabê mı bıde. Tı kotiraê? Weşiya xo koti de ramenê? Hên aseno ke, tı nêwanenê. Tı koti de guriyenê? Nıka cuabê mı bıde.

Ercan: Xêr be sılamet bao, xêri miyan de be. Beno, çıman ser, vace. Ez, Adıyaman raya. Ez, weşiya xo Estembol de ramena. Raşta, ez nêwanena, ez karkera.

Ercan: Bıra Ahmed xêr ama, şanê to weş bo. Bıra Ahmed tı kotirayê? Bıra Ahmed tı wendekarê ya zi tı karkerê? Wextê to senê ravêreno?

Hemed: Xêr miyan de be. Şanê to ki weş bo. Ez Dêsim rau. Ez wendekar ki niyu, karker ki niyu; ez muhendisu. Wextê mı, compitur sero vêreno.

Hemed: Ercan tı kotiraê?  Tı koti de weşiya xo ramenê?  Tı wendekarê ya ki karkerê?

Ercan: Ez Adıyaman raya. Ez Estembol de cıviyena, taxa Gazi de weşiya xo ramena. Ez wendekar niya, ez karkera.

Tı wendekar u nuserê (nustekarê/nustoğê) ya ki karkerê?

Dinlemek istiyorum: Wazenu ke gos bıdi (goşdariye bıki/bıkeri)

Dersa 3yinê                                                                          

1)PÊ ÇINAY RA SONAY/SONÊ GURÊ (GIRWE)

2)BE/PÊ ÇIKA SONAY/SONÊ GURÊ (GIRWE)

NE İLE İŞE GİDİYORSUN?

Cemre: Tı pê çı şonê mekteb, Devrim?: Devrim, sen ne ile işe gidiyorsun?

Devrim: Ez peya sonu mekteb. Ez be lıngana sonu mekteb: Ben yayan işe gidiyorum.

Wae Şükran, tı be çıka sonay mekteb: Şükran bacı, sen ne ile okula gidiyorsun?

Şükran: Ez be dolmuşa sonu mekteb: Ben dolmuş ile okula gidiyorum.

Okan, tı be çıka sonê mekteb?: Okan, sen ne ile okula gidiyorsun?

Okan: Ez be trena, be lıngana, be tramvaya, be otobosa sonu mekteb.: Ben, trenle, yayan, tramvayla, otobüs ile okula gidiyorum.

Cemre: Enke (Nıka)mekteb esto, ya çino?: Şimdi, okul var mı, yok mu?

Devrim: Na lınge mektebê ma çino.: Şu anlık okul yok.

Wae Şükran, Okan çık ra sono mekteb?: Şükran bacı, Okan ne ile okula gidiyor?

Şükran: Okan be otobosa, be trena, be lıngana… hem u çiya sono mekteb.: Okan, otobüs ile, tren ile, yayan … her şey ile okula gidiyor!

Okan: İbrayim tı çı ra sonê kar?: İbrahim, sen ne ile işe gidiyorsun?

İbrayim: Ez otoboza şına (sonu) kar.: Ben otobüs ile işe gidiyorum.

Cemre, tı çiçiya şınê mekteb ya ki kar?: Cemre, sen ne ile okula gidiyorsun?

Cemre: Mektebê m’ çino, ez key de guriyenu.: Okulum yok, ben evde(n) çalışıyorum.

İbrayim: Tı keye de seni gırweyenê? (Tı key de senê guriyenê? Tı çê ra çıton gurina? Tı çê ra çıtur gurina? Tı, çê de çıtur gurinê? Tı çê ra çıton gurinay?): Sen, evde(n) nasıl çalışıyorsun?

Qayt ke, bowne, sêr ke, nia de, seyr ke: bak, izle, seyret

Çaye, çı ra, qey, çı rê, çiçi : ne, ney, niye

Kalekê mı: yanlarım

Vêlıkê mı: böbreklerim

Waştene (Ez wazon/wazenu- bıwaze):istemek

Vatene (Ez von- vace): söylemek

Vace: De, söyle

Mı rê va (vat) ke: bana dedi ki

ra: çıkma durumu

rê: yönelme durumu

Rew ra vat: erkenden söyledi

Hirê rey/dolmi/fıni ey rê vat: Üç defa ona söyledim (“ey”, eril kişi)

Zamire kişi eki ekleyerek “olmak” fiilinin çekimi

Ez + u (-n),  Ez + a (-n) [ezu/ezun, eza/ezan] : benim

Tı/Ti+yê, Tı/Ti+ya(-y) : sensin

Aya, Oyo; Yaya, Yoyo; Awa,Owo : odur

Ma+ime (mayme, maym, maye) : biziz

S(Ş)ıma+ê (şımaye) : sizsiniz

İ/Ê+yê     Yi/Yê+ yê : onlardır

İ/Yi/Ê/Yê/İnay : onlar

 

Sıfata kişi eki eklenerek “olmak” fiilinin olumsuz çekimi

Olumlu Olumsuz
Ez rınd-a/u Ez rınd ni-y-a/u

 

Tı rınd-ê, Tı rınd-ay

 

Tı rınd ni-y-ê, Tı rınd ni-y-ay
A rınd-a

 

A rınd ni-y-a
O rınd-o

 

O rınd ni-y-o
Ma rınd-ime Ma rınd ni+me

 

Şıma rınd-ê Sıma rınd ni-y-ê

 

İ/Ê rınd-ê İ/Ê rınd ni-y-ê

 

 

Not: Dişil için onun sağlığı iyi değil derken, “A rınde niya” deriz. İyi bir değil (kötü kişilik bağlamında) dersek, eril için de dişil için de “rınd” kullanırız.

O rınd niyo/A rınd niya

Urce mı rê awe/awke bia: Kalk bana su getir.

Çı sanenay  rü/ri; Çı sanenê rü/ri:  Ne, yüzüne vuruyorsun?!

Ucamino, ar keno, sermayeno: utanıyor

Sewa sıma xêr bo!… : Geceniz hayırlı (uğurlu) olsun

Heşte de dı rey/fıni/dolımi bıbo ki, ancia ke jübin diyaene zaf rında. Wes u war be. Rınd ke sıma estê: Haftada iki defa da olsa birbirimizi görmek çok güzel. Sağ olun. İyi ki varsınız.

Dersa 4inê                                                               

Serri:  Yaş (lar)

Çend: kaç

  • Tı çend serreyê/serriyay? (serriya)
  • Tı çend serri derê/deray?

(dera)

  • Serrê to çendê?
  • Serrê to bi çend?

Usên, tı çend serreyê?: Hüseyin sen kaç yaşındasın

Ez hirus u heşt serreya: Ben otuz sekiz yaşındayım (Gımgım)

Lılek, tı çend serri deray?: Lılek, sen kaç yaşındasın?

Ez, phancas u hirê serri deru: Ben 53 yaşındayım. (Ovacık)

İbrayim, serrê to bi çendê?: İbrahim, yaşın kaç oldu?

Ez vişt u çar serreya: Ben 24 yaşındayım (Siverek)

Ercan bıra, serrê to çendê?: Ercan kardeş, senin yaşın kaç?

Serrê mı hiru su heştê: Yaşım, 38 (Alduş)

Wakıle Türkan, tı çend serriyay?: Türkan bacı, sen kaç yaşındasın?

Ez phancas u hirê serri derane: Ben, 53 yaşındayım (Erzurum)

Bıra Hemed, tı çend serri derê?: Ahmet kardeş, sen kaç yaşındasın?

Ez, hirıs serrey deru: Ben, 30 yaşındayım (Dêsi-İzmir)

Usên, Hemed çend serri dero?: Hüseyin, Ahmet kaç yaşında?

Hemed, hirıs serreyo: Ahmet, 30 yaşındadır. (Gımgım)

İbrayim, serrê Ercani çendê?: İbrahim, Ercan’ın yaşı kaç?

Serrê Ercani hirıs u heştê: Ercan’ın yaşı 38’dir. (Siverek)

Ercan, serrê Xoci bi çend?: Ercan, Hoca’nın yaşı kaç oldu?

Serrê Xoci biyê seşt u çahar: Xocan’ın yaşı 64 olmuş.

Türkan, serrê Usêni çendê?: Türkan, Hüseyin’in yaşı kaç?

Serrê Usêni hirus u heştê: Hüseyin’in yaşı 38

Lılek, İbrayim çend serreyo?: Lılek, İbrahim kaç yaşındadır?

İbrayim, vişt u çar serreyo: İbrahim, 24 yaşındadır (Ovacık)

Türkan, Lıleke çend serreya?: Türkan, Lılek kaç yaşındadır?

Lıleke, phancas u hirê serreya: Lılek, 53 yaşındadır (Erzurum)

Ercan, piyê to çend serreyo?: Ercan, baban kaç yaşındadır?

Piyê mı serranê Xocey dero (deyo): Babam, xocanın yaşındadır(Alduş)

İbrayim, maya to çend serreya?: İbrahim, annen kaç yaşındadır?

Maya mı serran dê Lıleke deya: Annem, Lılek’ın yaşındadır(Siverek)

Usên, vıstewrê to çend serreyo?: Hüseyin, kaynın (kayın baban) kaç yaşındadır?

Vıstewrê mı seşta u hirê serreyo: Kaynım, 63 yaşındadır. (Gımgım)

Özgür bi çend asmey?: Özgür kaç aylık oldu?

Özgür des u çar aşmeyo: Özgür, 14 aylıktır (Gımgım)

Lılek, mawa to çend serri dera?: Lılek, senin annen kaç yaşındadır?

Mawa mı, hawta u hirê serri dera: Annem, 73 yaşındadır. (Ovacık)

İbrayim, tı çend serriyo Estemol derê?: İbrahim, sen kaç yıldır İstanbul’dasın?

Ez, phanç serriyo Estemol deya: Ben, 5 yıldır İstanbul’dayım. (Siverek)

Ercan tı çend serriyo karkerê?: Ercan, sen kaç yıldır işçisin?

Ez, vist serriyo ke karkera: Ben, 20 yıldır işçiyim (Alduş)

Türkan, sıma çend serriyo İzmir derê?: Türkan, siz kaç yıldır İzmir’desiniz?

Ma, phancas u ju serriyo İzmir derime: (Biz 51 yıldır İzmir’deyiz.(Erzurum)

Usên, tı çend serriyo Qeyseriye derê?: Hüseyin, sen kaç yıldır Kayseri’desin?

Ez asmeo ke Qeysereiye dera. Mı ra ke persena, biyo des serri…: Ben bir aydır ki Kayseri’deyim. Bana sorarsan, on yıl oldu… (Gımgım)

Hemed bıra, sıma çend serriyo İzmir derê?: Ahmet kardeş, siz kaç yıldır İzmir’desiniz?

Ma, phancas u çar serriyo İzmir derime: Biz 54 yıldır İzmir’deyiz (Dêsim)

Lılek, tı çend serriyo veciya qurbetiye?: Lılek, sen gurbete çıkalı kaç yıl oldu?

Ez çewres u heşt serriyo veciyu qurbetiye: Ben, gurbete çıkalı 48 yıl oldu. (Ovacık)

İbrayim, Okan çend serriyo waneno?: İbrahim, Okan kaç yıldır okuyor?

Okan des u heşt serriyo waneno: Okan 18 yıldır okuyor.(Siverek)

Ercan, lacê to çend serreyo?: Ercan, oğlun kaç yaşındadır?

Lacê mı çardez serreyo: Oğlum, 14 yaşındadır (Alduş)

Dersa 5inê                          

 

Şahis Zamirlerinde yalın ve bükümlü durum: (Zemiranê Şexsiyun de halo raşt be çewt)

 

Halo raşt Tırki çêkuye cümle Tırki Halo çewt
Ez Ben Mı, tı diyay.

(m)

Ben, seni gördüm. (d) Beni, bana, bende, benden
Tı/Tu Sen To, ez diyu.

 

Sen, beni gördün. Sani, sana, sende, senden To
A/Ya O Ae, o di.

Aye o di.

Aye yo di.

O, onu gördü. Ondu, ona, onda, ondan Ae – cı
O/Yo O Ey, a diye.

Ey a di.

Ey ya di.

O, onu gördü. ondan Ey – cı
Ma Biz Ma, i/ê di.

Ma, yê di.

Biz, onları gördük. Bizi, bize, bizde, bizden Ma
Sıma Siz Şıma, ma di-me Siz, bizi gördünüz. Sizi, size, sizde, sizden Sıma
İ/Ê/Yi/Yê/İnay onlar İnun, a/ya diye.

İna/İnu, a di.

 

Onlar, onu gördü. Onları, onlara, onlarda, onlardan İnu-n

İna-n

 

Mı: beni

Mı rê: bana

Mı de: bende

Mı ra/Mı ro: benden

(yönelme, kalma ve çıkma halleri “rê, ra, ro, de” ile çekimlenir.)

Not: Cümleyi, Türkçe’ye çevirisi üzerinden değerlendirmek yanlış olur. Dil mantığı ile çelişir.

Ör: Mı, tı diyay. Cümlesinin Türkçe’ye birebir çevirisi; “Beni, sen gördüm” olur. Halbuysa, burada ifade, “Sen, benim tarafımdan görüldün” dür.

Cümleye soruları Zazaca sormak gerekir.

Mı, tı diyay. (“kami” tı diyay? ) (‘mı’) – (Mı, “kam” di?) ( ‘tı’)

i/ê vanê: Onlar söylüyor. (KAM vano?) (i/ê)

inun vat: Onlar söyledi. (KAMİ vat?) (inun)

i/ê sımenê: Onlar içiyor. (KAM sımeno?) (i/ê)

inun sımıt: Onlar içti. (KAMİ sımıt? (inun)

cı rê vace: kendisine (ona) söyle. (KAMİ rê vace?) (ey/ae (cı) rê)

 

Persê “kam” rê, cüab: halo raşto (“Kim” sorusunun cevabı, yalın haldir)

Persê “kami” rê cüab: halo çewto (“Kimi” sorusunun cevabı, bükümlü haldir)

 

Taêna areze kime:

Tı, mı vinenay? (Tı, “kami” vinenay? ‘mı’)(“kam” mı vineno? ‘tı’)

Persê “kami” rê; (mı-to-ae-ey-inun/inan) cüab danê.

Persê “kam” rê; (ez-tı-a-o-i/ê) cüab danê.

(ma-sıma) hurdêmenu persan rê ki cüab  dane.

 

Namu-n (Naman/Nomeyun) de halo çewt ‘zafeni’ sero esto:

 

 

Zafeno raşt Zafeno çewt çêkuye cümle
aşiri Aşirun/aşiran Aşiri, amey têare.( Têri – tê leye – pêser)

 

Aşiretler bir araya geldi
Aşirun anê têare.

Aşiran anê teri.

Aşiretleri bir araya getiriyorlar.
Aşirun, qesa xo kerdê jü. Aşiretler, söz birliği yaptılar.
kıtabi Kıtabun/kıtaban Kıtabi berdê mekteb. Kitapları okula götürmüş.
Kıtabun, bena koyti/koti?

Kıtabun serê bena?

Kitapları nereye götürüyorsun?
Kıtabi, haê xonça seroyê. Kitaplar –odur- masanın üzerindedir.
Muri/mıroy Muriyun/mıroyan/mıroyun Muri/Mıroy werdi Armutları yedi.
Muriyun/mıroyan bore Armutları ye.
Muri/mıroy rışiyay Armutlar döküldü.
Muriyun/muriyon are de Armutları topla

 

Burada da görüleceği üzere, Türkçe karşılığı olan cümlelerden bazen yalın ve bükümlü ayrıştırıla bilinirken, bazen ayrıştırılamıyor. O sebepledir ki yukarıda dediğimiz gibi, Zaza dilinin kendi mantığından hareketle, Zazaca cümlelere, Zazaca “kim-kimi” sorularını yöneltmeliyiz.

 

Aşiri amey têare. (KAM amo têare? AŞİRİ) Halo raşt.

Aşirun anê têare. (KAMİ anê têare? AŞİRUN) Halo çewt.

Aşirun qesa xo kerdê jü. (KAMİ qesa xo kerdê jü? AŞİRUN) Halo çewt.

Kıtabi berdê mekteb. (ÇI berdo mekteb? KITABİ) Halo raşt

Kıtabun bena koyti/koti? (ÇIKİ bena koyti/koti? KITABUN) Halo çewt

Kıtabi haê xonça seroyê. (ÇI xonça serowo?KITABİ) Halo raşt

Muri werdi. (ÇI werdi? MURİ) Halo raşt

Muriyun bore. (ÇIKİ bore?MURİYUN) Halo çewt

Muri rışiyay. (ÇI rışiya? MURİ) Halo raşt

Muriyun are de. (ÇIKİ are de? MURİYUN)

Dersa 6inê                                                        

 DEHKA: Embazê mı (olvozê mı) 

  1. Heyder be embaza xo’a

Heyder lacekê do Zazao. Yê Dêsımiyo (Dêsim rao).  Nıka,  Estemol de weşiya xo rameno. Naca de qursê Zazaki vêneno.  Na derse de embazê da xo esta. Namê ae(aye-dae) Elifa. A sûka Mersini rawa. Be xo ki Yorıga.

 

 

 

  • Ma be xêr (xeyr) di, namê mı Elifa.
  • Xêr be sılamet. Yê mı ki Heydero.
  • Sodırê to xêr bo.
  • Sodırê to ki xêr bo, Elif. Çıtonay/Çutıriyay/Senênay? Wesay, rınday?
  • Heq razi bo. Rındun(Rından). Tı senênê?
  • Ez ki rındun (rından). Wes u war be.
  • Ez Mersinıcun. (Mersin raun/rayan) Welatê mı Mersino. Tı yê kotiê/koytiê?
  • Ez yê Dêsımiun. (Ez ki Dêsım raun) Ez lacekê do Desımıcun.

 

 

 

 

 

 

 

  • Elif, no embazê mı, Temelo. No yê Trabzoniyo. Trabzonıco.
  • Sodırê to xêr bo, Temel.
  • Sodırê (nımajê) to ki xêr bo, wakılê.

 

 

  • No Mazlumo.
  • Yê (Ê) koytio/kotio?
  • Yê Meletiyeo. Meletiyıco. Meletiye rao.

 

 

  • Nê/Ni (Ninay) embazê mınê. Yê İzmiriê. İzmir raê.
  • Ma yê İzmirime. Namê mı Emela.
  • Namê (Nomê) mı ki (zi) Halilo/Xelilo.

 

  • (Ni/Nê Azad be Jinaê. Welatê ninun (nina-n/aynun) Hakariyo (Colemergo). Ninay Hakaricê (Colemergıcê). Nê (Inê) Kırdasê/Khurmancê.
    1. Çekuyê ke cêr, verver ro, iye ke raştiê (R), ğeletê (Ğ) pıronerê.

Öğrencilerinizden diyalogları göz önüne alarak, bu soruları “doğru-yanlış” şeklinde işaretlemelerini isteyiniz.

Elife, Mersin rawa/raya. (    )

Temel, Meletiye rao. (   )

Xelil, İzmir rao. (   )

Azad  be Jina, Trabzon raê /rayê. (   )

  1. Resmanê cêrênun ro sêr kerê. Mobetun bıwanerê.

       

  • Xatır be to.
  • Oğır bo.

 

  • Xatır be sıma.
  • Oğır bo.

 

  • Raa (rawa/raya) mı dûriya. Kara mı ki zafa (Karê mı ki zafo/bolo). Ez henda (endi) rawezi (warzena). Xatır be to.
  • Heq kara (karê) to raşt biaro. Oğıro xêr.
    1. Mobetê Bakıl be Seydağay’a bıwanerê. Sıma ki mobetê de henêni bicêrê dê.

Bakıl: Ma be xêr di, khek Seydağa.

Seydağa: Xêr be sılamet, bıra Bakıl.

Bakıl: Senênê, wesê, rındê?

Seydağa: Sukır be Heqi. Ezo rındun. Tı senênê?

Bakıl: Be nawa sukır.

Seydağa: Koyti/koti ra yenê, sonê koyti/koti? [Komca / Kumca ra yene, şınê kumca (sere şonê)?]

Bakıl: Sûke (Şeristan) ra yenun. Sonun dewe. Xatır be to.

Seydağa: Oğır bo (Oğıro xêr).

 

ÖDEV – KAR U GURE

Çiyê ke odka sıma de biyaeyê, inun tabloyê herfan de bıvênerê, herfe be herfe bıgêrê helqa miyan. Ya ki reng be renga boyax kere. (Odanızda olabilecek şeyleri harf tablosunda bulup, işaretleyin)

 

 

 

 

 

 

a

 

b l o c ı n e t d
c

 

ç m n k p r ş th ê
ç

 

e a x a s t c v s
j

 

n y o m a e x b n
ı

 

h‘ z n ç n p z c m
m

 

y j ç ê d w q ı i
k

 

ı t a b a c e l ş
r

 

ğ e q e l e m e l
k

 

x r o r i u û o k
q

 

w i l d s f g h j

 

Qesa kamci amorun nênusiyawa, bınuserê. (Sayıların altını yazı ile tamamlayın)

1

2

3

hirê

4

çar/çehar

5

Ponc/phançşşeş

6

şeş

7

howt

8

heşt

9

new

10

des

11

yewndes/
des u yew/jû

12

dıyez/

desu dı

13

hirês/
des u hirê

14

Çarês/ des u çar

15

Des u phonc

16

şiyês/
des u ses

17

Desu hewt

18

heştês/
des u heşt

19

newês

20

vist

30

hirıs

40

çewres

50

poncas

60

 

70

howtae

80

Heştay/Heştaê

90

neway

100

se

500

Phonçsey

1000

hezar

 

 

Herfê ke cêr, inun raşt kerê. 1 ra heta 10 verver ro be reqeman’a bınuserê (Aşağıdaki harflerin yazımını düzeltin, karşılarına da 1’den 10’a kadar rakamlarla yazın)

sde     10……………                           çra   4……………………

waht   7……………………….             ıd   2………………….

êirh    3……………………                şteh  8……………………

ûj       1 ………………………..        apnc 5………………..

eşş     6………………………..         ewn   9………………….

 

  1. Çekuyun be qesanê mınasıban’a temam kerê. (Cümleleri uygun kelimelerle tamamlayınız)

 

Namê mı  Bakılo                                                Namê mı  Mazlumo.

Ez yê Dêsimio                                                    Ez  yê Meletiyun.

Ez Dêsim raya                                                     Ez Meletiye rau

                             

              Ma  Colemergıcime.                                    O Fransızo.

Welatê ma Colemergo                                   Welatê    ey Fransayo

 

  1. Pê tatiye biarê têkışte. Çekuyun vırazerê. (Ok işaretyle eşleyerek, cümleler kurunuz)

Namê                            yê kotiay?

Sıma                              towo (toyo) xêr?

Namê mı                      Zazaê?

Tı                                   Mazlumo.

  1. Cayanê (caanê) thalun/vengun be qesanê mınasıban’a temam kerê. (Boş yerleri uygun sözcüklerle tamamlayınız)
Demê to be xêr!

Ma be xêr di

Xêrê Heqi to ro bo.

Xêr be sılamet

Xêrê Humay to sero bo.

 

Xêr amey/amay.

Xêri miyan de be.

 

Nastiya (tanişiya) xo jübin dime?

Rınd beno.

 

Tı lacê/keynay kamiyê/kamiyay?

Kamci aşire raê/raway?

Kamci pêre rawa/raya?

Sodırê to xêr/xeyr bo

Sanê to xêr/xeyrıne bo

Sewa to xêr bo

 

Heq qewete bıdo

Weş u war be

 

Tı koti (kamca/kumca/ça) raê/raway?

Tı kamci dewe raê/raway?

Tı yê kotiê/kotiay?

Tı koti rawa?

 

 

 

 

 

Çekuyê nêbiyaey (negativ) (olumsuz cümleler)

 

A Zere niya.                                         O Mazlum niyo.

O Bakıl niyo.

                             

Ê/ İ/Yi Çolemergıci niyê.                                 O Fransız niyo.

 

 

 

 

 

 

 

  1. Hênio ya hên niyo? (Öyle mi, değil mi?)

Cayanê thalan/vengan pırr kere (Boş yerleri tamamlayın)

 

O Meletico Heya Meletic
O Heya Meletiye rao niyo
A Amerikanıca? Heya Amerikanıc
A Heya Amerika rawa niya
O hewzo? Heya hewz
A Heya çeqera niya
Şıma Zazaê? Heya Zazay
Şıma Heya embazime nime
İnay zerreşênê? Heya zerreşêni niyê

 

  1. Karta kamiye (Kimlik kartı)
KARTA KAMİYE

 

Name : ………………………..

Serri : ………………………..

Welat : ……………………..

Mılet : ………………………..

 

 

Dersa 7inê                                                                                    

 

Roci, asmi(mengi), amori (morey)                

Rocê heşte: şeme, yewşeme/jüşem (bazar), dışeme (peybazari), sêşeme (sali), çarşeme, phaşeme, yene (seşşeme)

Asmi- Mengi: zemperiye/çelê/çelı, gucige/guze, mart, nisane, gulane, asma amnania verêne (vartıvare-hezirane), asma amnania wertêne (temuze), asma amnania peyêne (thabaqe), asma payizia verêne (eylûle), asma payizia wertene (cıtkare),  asma payizia peyêne (qasım), gağan

Demserri: Zamıstan, Usar/Wasar, Amnan, Payiz

Morey: zu (jû-yew-jew-yow), dı/dıde, hirê, çar (çehar), phanç (ponç), ses/şeş, hawt, heşt, new, des, des u jû (yewdes), des u dı (dıyês), des u hirê (hirês), des u çar (çarês), des u phanç (pancês), des u ses (şiyês), des u howt (howtês), des u heşt (heştês), des u new (newês), vişt, hirıs, çewres, phancas, seşti, hawtae, heştae, newae, se, dı sey, hirê sey, çar sey, phanç sey, hezar/hazar…

Qesanê cêrênun bıwane. Bıdekerne.

Ma be xêr di. Xêr be sılamet. Xatır be to. Oğır bo. Nan bore. Heq raşt biaro. Xızır kederun nêdo. Pir u khal be. Wes u war be. Heq raji bo. Ravêre, ronişe. Heq bercinê xêri bıdo. Zerre u xatırê sıma. Heq kederanê baqiya peyêne nêdo. Sıma wes be. Meymanê heqio. Heq isani bêmeyman nêverdo. Pêro bilgane rındê? Senênay? Senênê? Hal dem senêno? Vêsanê/Veyşanê? Têsanê/Teyşanê? Ara xo bıke. Fıtara xo bıke. Samia xo bore.  Perociya xo bore. To ara xo kerde? To perociya xo kerde (verde)? Sıma verasaniye diyê? To samia xo kerde? Sıma nan di? Qulığê rae di? Koti ra yenê? Sonê koti? Şikinay/Şene na derse salıxo mı danay? İ/Ê kıtabê xo bıde mı, se beno? To dersa xo vıraşte? Mexeceliye, kara/karê xo de sêr ke.

 

 

 

 

 

 

 

 

Jûyên-Zafên

maykek Jûyên zafên neyr jûyên Zafên
qeleme qeleme qelem-i kıtab kıtab kıtab-i
deftere deftere defter-i nerdıgan nerdıgan nerdıgan-i
pisınge pisınge pisıng-i kêber kêber kêber-i
goze goze goz-i malım malım malım-i
çogane çogane çogan-i mekteb mekteb mekteb-i
dewe dewe dew-i doman doman doman-i
bıze bıze bız-i pırd pırd pırd-i
henare henare henar-i ban ban ban-i
dare dare dar-i dar dar dar-i
lûye lûye lû-y kutık kutık kutık-i
mae mae ma-y kurşi kurşi Kurşi
wae wae wa-y hêga hêga hêga-y
sae sae sa-y kê-y
manga manga mange-y xone xone xone-y
kesa kesa kese-y telebe telebe telebe-y
xonça xonça xonçe-y bıra bıra bıra-y

 

Jûyên(maykek-mayki) Zafên(maykek-mayki) Jûyên(neyr/neri) Zafên(neyr/neri)
Qelema mı Qelemê mı Kıtabê mı Kıtabê mı
Deftera mı Defterê mı Nerdıganê mı Nerdıganê mı
Pisınga to Pisıngê to Kêberê/Çêbere (keyberê) to Kêberê to
Goza to Gozê to Malımê to Malımê to
Çogana ey (i-yi) Çoganê ey Mektebê ey Mektebê ey
Dewa ey Dewê ey Domanê ey Domanê ey
Bıza ae (aye) Bızê ae Pırdê ae Pırdê ae
Henara ma Henarê ma Banê ma Banê ma
Dara ma Darê ma Darê ma Darê ma
Lûya ma Lûyê ma Kutıkê ma Kutıkê ma
Maa/Mawa/Maya s/şıma Maê sıma Kurşiê sıma Kurşiyê sıma
Waa/Wawa/Waya sıma Waê sıma Hêgaê sıma Hêgayê sıma
Saa/Sawa/Saya inun (inan) Saê inun Kê/Çê/Keyê inun Keyê/Keyeyê inun
Manga inun Mangê inun Xonê inun Xoneyê inun
Kesa ma Keseyê (kesê) ma Telebê ma Telebeyê ma
Xonça sıma Xonçê sıma Bıraê sıma Bırayê sıma

 

 

 

ÖDEV – KAR U GURE / 2

  1. Resmanê cêrênun be qısanê mınasıban’a temam kerê.
 

 

 

 

 

  1. WENDENE
  2. Heykata Heyderi bıwanerê

Heyder lacekê do Zazao. Yê Dêsımio.  Nıka Estemol de weşiya xo rameno. Naca de qursê Zazaki vêneno.  Na derse de embazê da xo esta. Namê ae Elifa. A sûka Mersini rawa. Be xo ki Yorıga.

Cûabanê ni persun bıderê

  1. Namê embaza Heyderi çıko?

…………………………………………………………

  1. Heyder yê kotio (kamcayo)?

…………………………………………………………..

  1. Heyder koti de weşiya xo rameno?

………………………………………………………….

  1. Embaza Heyderi koti (kamca) rawa?

………………………………………………………….

  1. Heyder sono qursê çıki?

…………………………………………………………

 

  1. Elife, Heyder, Temel, Azadi be Jine ra (Jine’a), Mazlum, Emele be Xelili ra (Xelili’ya) koti raê?

 

 

                

Heyder ………………    Emele be Xelili ra …………        Azadi be Jine ra ……………

                              

 

Temel …………                       Elife ………………          Mazlum ………………

 

 

 

 

 

  1. Xatır waştene

 

  • Xatırê ……………………. (Xatırê …………)
  • Xêr ………………. Oğır ……………….

 

  1. Roci, mengi (asmi), amori (morey)

          

Rocê heşte: ……………………………………………………………………………………..

Mengi (Asmi): ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Amori (Morey): jew (jû), ………………………………………………………………………………………….des, …..……………………………………………………………………………………………se………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………hazar

 

 

Demserri: …………  ………………  …………………..  …………

 

 

 

 

 

  1. Jûyên – Zafên

Cayanê thalun pırr kerê

 

Mayki/Maykek Jûyên Zafên Nêri/Neyri Jûyên Zafên
qeleme qeleme qelem-i kıtab kıtab kıtab-i
deftere nerdıgan
pisınge kêber (keyber)
goze malım
çogane mekteb
dewe doman
bıze pırd
henare ban
dare dar
lûye kutık
mae kurşi
wae hêga
sae Kê (keye)
manga xone
kesa şagırd (telebe)
xonça bıra

 

Jûyên (maykek) Zafên (maykek) Jûyên (neyri) Zafên (neyri)
Qelema mı Kıtabê mı
Defterê mı Nerdıganê mı
Pisınga to Kêberê to
Gozê to Malımê to
Çogana ey Mektebê ey
Dewê ey Domanê ey
Bıza ae Pırdê ae
Henarê ma Banê ma
Dara ma Darê ma
Lüyê ma Kutıkê ma
Maa sıma Kurşiyê sıma
Waê sıma Hegaê sıma
Saa inun Keyê inun
Mangê inun Xonê inun
Kesa ma Şagırdê ma
Xonçê sıma Bıraê sıma

 

Dersa 8ine                                                                    

DESTDARİYE WAŞTENE (YARDIM İSTEMEK)

  1. Cênıke destdariye wazena, cüamêrd manê kar u gurê xo ra qebul nêkeno.
  • Xêrê Heqi dest bıdê mı (Gımgım). Xeyrê Allay dest berzı ney (Sewrege). Xêrê xo dest ercena na valize mı (Erzurum)? Tı şenê mı rê yarmetey bıkerê (Alduş).
  • Qaytê qusırê mı meke, kare mı esto, waxtê mı çino( Erzurum-Gımgım). Qusır mewni karê mı esto (Sewrege). Karê mı esto, nêşena (Alduş).
  • Bıra Xıdır, şikinê (şenê) dest ercenê mı?
  • Qusırê mı de nia mede / Qusır de memane, kare mı zafo.

 

  1. Cênıke destdariye wazena, cüamêrd qebul keno.
  • Xêrê xo dest ercena na valiza mı (Erzurum)? Xeyrê Allay dest berzı ney(Sewrege). Xêrê xo dest bercê mı (Gımgım). Tı, şikina mı ra taê yardım bıkere (Pulemoriye). Tı şenê dest berce na valiza mı (Alduş)?
  • Heya, beno (Erzurum-Gımgım)! Beno, eza yena (Sewrege). Beno. Ganê to weş bo, beno (Alduş).
  • Bıra Xıdır, şikinê dest ercenê mı?
  • Beno wakıle. Fınde (Vınde), ez cênun.

 

  1. Cüamêrd destdariye wazeno, cênıke decê mene xo ra qebul nêkena.
  • Waya delal, tı şenê dest berce na valize mı (Sewrege). Wae tı şikinay destdariye bıdê mı (Erzurum)? Xeyrê xo tı şena mı rê yardım bıkere (Alduş)? Wae xêrê xo dest bıdê mı (Gımgım). Xêrê Heqi dest bıdê mı (Pulemoriye).
  • Qusırê mı mewne, miyaney mı taweno (Sewrege-Alduş). Qaytê qusırê mı meke bıra, miyane mı deceno (Erzurum). Qusır de qayt meke, miyane mı deceno (Gımgım). Qaytê qusırê mı meke, xağê mı decenê(Pulemoriye).
  • Wakılê, no bar zaf gırano. Reyê dest berc cı, se beno?
  • Bıra qusır de memane. Mianê (Menê) mı deceno. Nêşikinun ke!

 

  1. Cüamêrd destdariye wazeno, cênıke qebul kena.
  • To rê zamet, tı şene dest berce ğırara mı (Alduş)? Wae tı ke Heq kena no çuval zaf gırano, şikina destdariye bıdê mı (Erzurum). Way no çuval gırano, tı şena dest berze cı (Sewrege)? Wae xêrê xo dest berce ni barê mı (Gımgım). Hele wae Xızır bo no çuval zaf gırano bıresê mı, qedayê to bicêri (Pulemoriye).
  • Beno, thaba nêbeno (Alduş). Heya bıra beno, vınde. Eke zaf gırano berc meke ez yenu (Erzurum). Ganê to weş bo, eza yena (Sewrege). Heya, beno (Gımgım). Heya bıra, thava nêbeno, suxrê dina heta merdene nêqeydino, ez to rê yardım nêkenu, çı (Pulemoriye)?
  • Wakılê, no bar zaf gırano. Reyê dest berc cı, se beno?
  • Fınde. Dest cı erci.

 

  1. Wae telebea. Khekê xo ra destdariye wazena. Khek ki telebeo, dersa xo mane keno destdariye nêdano cı.
  • Khekê tı şenê bownê nê dersê mı ra (Alduş)? Khekê mı, eza na perşê fam nêkerdane, şikina cüabê na perşê mı rê vace (Erzurum)? Bıra ez na derse ra fam nêkena, tı şenê bownê cı (Sewrege)? Khekê mı, mı heyta fam nêkerd, şikina dest bıdê mı (Gımgım)? Tı şikina mı rê tae yardım bıkere, na derse fam nêkena (Pulemoriye).
  • Nêşena, ê mı derse mı ê to ra zaf veşiyo (Alduş). Mı rê çı, to mekteb de rınd goş bıdene malımê xo, va bımusene (Erzurum). Waya mı qusır mewni, waxtê mı çiniyo (Sewrege). Tı tae teyna cad ke, eke fam nêkerd, a taw dest dan to (Gımgım). Tı ke na derse fam nêkena, ez se bıkeri. Kam ke baqılo dersa xo museno (Pulemoriye).
  • Kheko, na dersa mı zaf çetına. Reyê tey nia de (Reyê qaytê nae bıke), se beno?
  • Wae, qusırde memane. Yê mı ki dersa mı zafa. Wextê mı çino (çiniyo)!

 

 

 

  1. Wae destdariye wazena, khekê xo qebul keno.
  • Bıra xeyrê xo fıne bowne pıra (Alduş). Khekê mı, ita se vano, to rê zamet mı rê vana (Erzurum)? Bıra, mı tia fam nêkerd, tı şene bewne (Sewrege)? Bıra xêrê xo dest bıdê mı ita çı vano (Gımgım)? Tı şikina mı rê tae yardım kena? Ez na derse fam nêkena (Pulemoriye).
  • Beno waya mı, çıman ser (Alduş). Heya waa mına delale, hala jü rae bıwani, waa xo rê vaci (Erzurum). Vaci, waya mı (Gımgım). Verê lınganê to de bımıri, heya; tabi beno (Pulemoriye)!
  • Keko, na dersa mı zaf çetına. Reyê tey nia de, se beno?
  • Fınde. Reyê sêr keri.

 

 

 

  1. Ni/Nê tabloye cêri be qesanê mınasıban’a pırr kerê.
Namê mı

Ercano

İbrayımo

Türkana

Devrımo

Namê to

İbramo?

Tırkana

Cemreo

Xıdıro

Namê ae

Tırkana

Lıleka

Bilgea

Sukrana

Namê ey

Devrımo

Huseyno

İbrayımo

Ercano

Namê ey Usêno Namê ae Dakıla
Rocê da çetına Rınd ke ma Usên nas kerdo
Ez qaynaxkera (Ez karê lehim de gırweyena) Ez malımun (xoceun)
Ez İzmir derane Ez vişt u jü serreyun
Ez kıtab wendene ra hez kena Ez qailun bıgureya

 

  1. Embazanê xo de qesey bıke, bınuse.

 

Hesen: Tı Tırkay?                     Zeycane:  Tı yê Alamanyaê?

Satıye: Heya. Ez Tırkun.           Günter: Heya, ez yê Alamanyaun(Almanyayan).

Hesen: 30 serriyay?                   Zeycane: Çend serreyê?

Satıye: Heya. 30 Serriyun.        Günter: 21 serreyun.

 

KAR U GURE

 

  1. Qesun biarê têare (têkışte), çekuye vırazerê.
1. Sodırê to a) çıko (çıçiyo, çınao)
2. Namê to b) mılet raê/raway
3. Kamci c) serreyê/serriyay
4. Çend d) xêr bo
5. Demê to e) wes u war be
6. Xêr f) senêno
7. Hal – dem g) be sılamet
8. Ez rındun. h) be xêr

 

 

 

  1. Kartvizite, e-poste, mesajê têlefoni,

 

kartvizite e-poste mesajê têlefoni
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  1. Seba (semedê, qandê, qay) qursê Zazaki jû karte pırr kerê.
Name be Namê pêre:

Welatê xo:

Serri:

Mıletê xo:

 

  1. Seba xo na karte pırr kerê.
Name  
Namê pêre  
Serri  
Mıletê xo  
Welatê xo  
Gurê xo  
Caê gurey  
e-poste  
Têlefon  
Edres  

 

  1. Xo be embazanê xo, pê zamiranê “ez, a, o” a nas kerdene derê.

Bu kez öğrencileriniz sözel olarak kendilerini ve arkadaşlarını tanıtacaklar. Kimlik kartlarına yazdıkları bilgileri size ve arkadaşlarına iletmelerine fırsat veriniz. Cümlelerini “ez, o, a” zamirlerini kullanarak ifade etmelerini belirtiniz.

 

KARTA KAMİYE

 

Name : …

Serri : ….

Welat: ….

Qom : ZAZA

 

KARTA KAMİYE

 

…………….. : Satı Öztorun

Serri: …

Welat: …

Qom : …

 

KARTA KAMİYE

 

Name :…

…………….. : 21

Welat: ……………………

Qom : …

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DERSA 9ine                                                                                                  

ŞİKİNÊ (ŞENÊ) MA RÊ TAÊ QALÊ XO BIKERÊ

 

  1. Seba qursê Zazaki jû karte pırr kerê.

Name be namê pere (peyer):Devrimê Ercani            Welatê xo:Pulemoriye

Türkana Cemali                                                             Gomê Miri

İbrayimê Heseni                                                            Suk (Sewrege)

Suma Osmani                                                                Yunak

Usênê tornê Rızaê Bari                                                 Gımgım

Ercanê Mahmudê Safi                                                   Alduş

Serri: 21- 53 – 24 – 32       Mıletê xo: Tırkman – Kırmancime – Dımıli – Tırkman – Şarê Ma – Zaza

  1. Embazê xo ra ni persun pers kerê. Ninun gore karte pırr kerê.

Namê to çıko?                                name: Türkane – Sume

Namê pêra to çıko?                        namê pêre: Çê Muradê Thali – Saydıci

Çend serreyê/serriyay?                   serri: Phancas u hirê – hirıs u dı

Kamci mıleti raê/mıleti raway?     mıletê xo: Kırmanc – Tırkman

Yê kotiê/kotiay?                             welatê xo: Gomê Miri – Yunak

Çı kare kenê/kenay?                       kara xo: Teqawit – Malıme

Koti de gurinê/gurinay?                 caê gurê xo: Teqawit – Fatih

e-postê to çıko?                              e-postê xo: ……..hotmail.com

têlefonê /numrê to çıko?                 têlefonê xo: 053…..68

koti de nisenê ro/nisenay ro?          edresê xo: Buca – Samatya

Sıporu kamci ra hez kenê/kenay?          sporê xo: Basketbole – Azne

Kamci kay sero hêzê/hêzay (hecay)?     kayê xo: Voleybole – Kemereke

  1. Kamcinun ra hez kenê/kenay? Kamcinun şikinê/şikinay/şenê kenê/kenay? Bıwane. Zey kupanê cêrênun, kupun bınuse.

 

tope kay kerdene

dansê hip hopi

bisiklete niştene

azne kerdene

reqes kûtene

veştene

iskiyun niştene

golge niştene

teqle eştene

destun sero feteliyaene

feteliyaene (geyraene)

tenise kay kerdene

 

Ez, top kaykerdene ra bol hes kena. Ez ki, destan sero nêşina vındera. (Sewrege)

Ez tope kaykerdene be azne ra zaf hez ken. Ez dansê hip hopi ra qe hez nêken! (Gımgım)

Ez vaştene ra za hes kenane. Hama miyane mı deceno, nêşikinane. Ez feteliyaene ra zaf hes ken. (Çat)

Ez veştene ra heznêkenu, ez dansê hip hopi ra zaf hez kenu, çı hef ke nêşikinu bıkeri.(Yunak)

Ez reqes kütene ra zaf hez kenu. İskiyun niştene ra ki zaf haz kenu, çı hef ke ez besê nêkenu. (Pulemoriye)

Ez reqes kütene ra zaf hez kenu. Teqle eştene ra hez nêkenu. (Alduş)

Ez feteliyaene ra zaf hez kenu. Dansê hip hopi nêşikinu bıkeri.(Vacuğe)

 

 

 

Ez tope kay kerdene ra zaf hez kenun.

Ez ki azne kerdene ra zaf hez kenun.

 

Tı besê kenê/kenay nisena bisiklete? Nê, ez destun sero rınd fetelinun.

 

Mı ke nanê/nanay golge ro, to rê benun mınetdar. Golge yê mı niya. Qusırê mı de nia mede.

 

İskiyanê xo danay mı, ez ki reyê cı nişi, se beno? Besê nêkenê. Nafa ki gınenê war ro, çiyêna yeno to ser. Tı so, ğızağe nişê.

 

Ez ki wazenun ke, qereçure kay keri, mı ki bice kay. Nê bıra, tı imıs nêkena kay kere!

 

 

 

  1. Qursiyeri têver ro qesey bıkerê. Cûabanê xo, form ro halê “heya-nê”y de bınuserê (bınusên).

 

 

 

heya(eya)
Besê kena  hirê kilometrey sonay? S D İ N O T
Şikina azne kenay? T SD İ O N
İmıs kenê basketbole kay kenê? D İ T S N O
Besê kenê tope kay kenê? İ O T SDN
Besê kenê voleybole kay kenê? D İ O T SN
İmıs kenê tenıse kay kenê? İ T SD N O
Şikinê apurinê kasun? TD İ N O S
Şikinê destun ser fındenê? N T SD İ O
Şikinê nisenê iskiyun? D İ N O T S
Besê kenê teqle ercenê? S İ TD N O
Şikinê, nisenê golgun? D İ O T S
İmıs kenê, kûnê reqes? SD N T İ O
Besê kenê, tenise kay kenê? İ O T SD N

 

  1. Çı besê kenê, çı besê nêkenê persanê cêri gore bınuserê.

 

  1. Çı imıs kenê/besê kenê/şıkinê bıkerê?
  2. Çı imıs nêkenê/besê nêkenê/nêşıkinê bıkerê?

İmıs kerdene: çiyê ke çım rê, gos rê wes bêrê (reqes, nustene, kılami vatene, qesey kerdene…)

Beşe kerdene: çiye zenaatkarine (kurşi vıraştene, are saz kerdene, dês munıtene…)

Şikiyaene: kar u gure…

Ez imiş kenane kılamu vaci. Ez beşê kenane robar bıkeri. Ez şikinane şêri bazar. (Çat)

Ez imiş nêkenu kılamu vaci. Ez beşê nekenu robar bıkeri. Ez nêşikinu şêri bazar.(Gımgım)

Ez eşkena voleybole de werceri küte. Ez dımılki qısey kerdene imiş kena. Ez imıs nêkena kılam vaci. (Sewrege)

Ez şikinu adır sanenu pê. Ez beşê nêkenu fistane bıderci. Ez imıs kenu kaê xorone key kenu.(Yunak)

Khalıkê mı zonê ma zaf rındek qeşi keno, ez imıs nêkenu. Ez beşê kenu zaf rındek şir pocenu. Ez şikinu, ko be ko bıfeteli. (Pulemoriye)

Ez imiş kenu sanıkun rındek qesey kenu. Ez beşê kenu karê deştene kenu. Ez şikinu do sanenu ra. (Vacuğe)

 

Wexto nıkaên be wexto hirayên

KERDENE

ez … ke-n-un (kenan-kenune)          ma … ke-n-ime

tı … ke-n-ê/ay                                   sıma … ke-n-ê

o/a … ke-n-o/a                                  ê-i-yi-inay … ke-n-ê

 

Emr: BI ke – BI kerê (BI kerên)

NUSTENE       

ez …nuse-n-un                     ma …nuse-n-ime

tı …nuse-n-ê/ay                   sıma …nuse-n-ê

a/o …nuse-n-a/o                  ê-i-yi-inay …nuse-n-ê

 

Emr: BI nuse BI nuserê (BI nusên)

VİNİTENE

ez …vêne-n-un                       ma …vêne-n-ime

tı …vêne-n-ê/ay                      sıma …vêne-n-ê

a/o…vêne-n-a/o                      ê-i-yi-inay…vêne-n-ê

 

Emr: BI vêne BI vênerê (BI vênên)

Wexto nıkaêno desınde (a saetên)

NUSTENE

ez o/a (-un)…nusenun                       ma ime … nusenime

tı/ti-y ay/ê…nusenê/ay                      şıma ê … nusenê

aw(-y) a/ow(-y) o… nusena/o           inay (İ-Ê)-y- ê … nusenê

Ez o  

hekate

 

roman

 

mektube

nuse-n – un
Tı/Ti (-y) ê/ay nuse-n – ê/ay
A (-w/y) a nuse-n – a
O (-w/y) o nuse-n – o
Ma ime nuse-n – ime
Sıma ê nuse-n – ê
İ/Ê/İnay (-y) ê nuse-n – ê

 

MUSAENE

Tı kamci mıleti raê/mıleti raway?

Ez Zazaun/Zazayan.

 

 

 

KAR U GURE

  1. Seba (semedê, qandê, qay) qursê Zazaki jû karte pırr kerê.
Name be Namê pêre:

Welatê xo:

Serri:

Mıletê xo:

 

  1. Seba xo na karte pırr kerê.
Name  
Namê pêre  
Serri  
Mıletê xo  
Welatê xo  
Gurê xo  
Caê gurey  
e-poste  
Têlefon  
Edres  

 

  1. Kamcinan ra hez kenê/kenay? Kamcinun şikina bıkerê? İnun bınuse.

 

tope kay kerdene

dansê hiphopi

bisiklete nıştene

azne kerdene

reqes kûtene

veştene

iskiyun nıştene

ostor nıştene

teqle eştene

destun sero geyraene

feteliyaene (geyraene)

tenise kay kerdene

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dersa 10inê                                                                                                                

DEHKA: DUGELUN BE WELATAN RA

  1. GOŞDARİYE KERDENE

Kupa Goşdariye 1

Ez Waşington de weşiya xo ramenun. Oca/Uca paytextê Amerikao. Hetê rocakewtena Amerika dero. Sûkê do hewlo. Baxçê xowo botanikê do gırs esto. Mabênê eyaletê Maryland be Virginia dero. Ne eyaletê do xosero, ne ki gırêdaey jû eyaletio. Direkt gırêdaey Dewleta Federalo. Lincoln Memorial be Seraya (Serayiya) Sıpêye naca derê. Ez çûl zêde, merga ke kişta kê/çê mı de, ae ra hez kenun. Qailun, aca de bıfeteli (bıgeyri).

Zê kupa corêne sıma ki cao ke nişenê ro qalê i cay bıkerê.

Ez qeyseriye deru. İta, leye çê ma de parke do qıc esto. Gegane son aca fetelinu. Pe arabawa sonu koê Erciyesşi. Aca vare zaf esta. Mılet aca de nisenı ğıjike. İta kilisa ermeniya esta ez son aca fetelinu. Gunê veren de naca zaf ermeni est biye. İta pastırma be sucuğa zafo, emma ez nêwen. Hewa heyta zaf serdıno, germ niyo. Jü meydanê teyara itay esta. Sukê do gırso. (Gımgım)

Ez İzmir de weşiya xo ramenane. Cao ke ma nişenime ro vanê Buca. İta de her ca ra isani estê. Girit ra, Bulgaristan ra, Kurdi, şarê ma… Naca de maciri zafê.  Cao ke ma nisenime ro, naca ra hema heme nêm saete de son,me merkez. Caê tarixi naca de zaf çine. Hama hirê –çar kilisey estê. Jü ki Buca de caê kokımanê xırıstiyanu esto. Zobi thabayê xo çino. Zaf hewadaro. Rındo. Belediya naca de sitey vıraşte. Zaf rındekê. Bani jübin ra düriye, tey dar ber-parki zafê. (Erzurum)

Ez nıka weşiya xo izmir de ramenu. Ez ke bıwazi sonu Kemeralti, Çeşme, Saat Kulesi, Konak. Eke waxt ama amnana wertene ez sonu dengız. Ni caun de mıletê ma zafo. Khuresu zafê. (Pulemoriye)

Ez Çanakkale-Kalkım de weşiya xo ramon. Heyta ra Koê Qaji nejdiyo. Dormê mı de bırr zafo. Naca de mılet çilegu zaf rameno. Zaf nêfeteliyu. Mıletê heytay nas nêkenu. Banê mı wertê site dero. Werte heytay de 35 ban esto. Hayta de mıleto ke niseno ro, yê haytay niye. Zêdire Bursaraê. Domanê ma hayta ra zaf hez kene. Baxçê xo esto. (Vacuğe)

Ez Beşiktaş de weşiya xo ramena. Cêr nezdi de çarşıya Beşikataşi esta. Nezdi de sahil esto. Çê cao ke ez roneşan Abasağa parki esto. Nıka qandê virüsi mılet zaf nêvecino park. Teber ra kes çiniyo. Eza newe keye de iş nêşina. Mı ra nezdi stadê Beşiktaşi esto. Maçi i ja benê. Newe maçi çiniye, qande virüsi. Ez tew (qe) nêşiya stad. (Sewrege)

Ez weşiya xo Welatê Lüksemburg de ramenu. Lüksemburg welatê do qıckeko. Mabenê Alamanya be Belçika dero. Naca de hemu dugelan ra mılet esto. Mılet zêdire teber ra yeno. Fransa d3, Belçika de, Alamanya de nisenê ro, yene naca de gurinê. Belçika be trena jü saete niya. İ caun de nisenê ro, naca de gurinê. Naca de hemu çiz af vayo. Na serba Korona ez boyna çê deru. Zuzaği mı xo vir ra kerde. Naca de zaf fırıni zafê. Ez vaci frıni Fransa ra guretê. Şiriniyun zaf vırazenê. Naca de hirê zonê resmi estê. Gayrı resmi zafê. Zonê resmi, emıno; Luksemburki, Alamanki jü ki Fransızki… Emma zêdire Fransızki qesey beno. Dewlete ke xete rusne, tey zêdire Fransızki nuşiyaeyo.  (Vacuğe)

 

 

 

  1. QESEY KERDENE
  2. Ni kamê? Kamci mıleti raê? Namun bın ro bınuse. Sero qesey/qısey bıke. Dıma ki karta kamiye pırr ke.
Carlos – Kamala – Heidi – Aiko – Brad

 

 

Aiko                     Heidi                        Brad                             Carlos                  Kamala

 

KARTA KAMİYE

 

Name : Aiko Araki

Serri : 30

Welat: Japonya

Qom : Japon

 

KARTA KAMİYE

 

Name: Kamala Kampe

Serri: 20

Welat: Hindistan

Qom : Hindu

 

KARTA KAMİYE

 

Name :Brad Robinson

Serri: 30

Welat: Britanya

Qom : İngılız

 

 

KARTA KAMİYE

 

Name : Carlos Ramirez

Serri : 10

Welat : Meksika

Qom : Latin

 

KARTA KAMİYE

 

Name : Heidi

Serri : 8

Welat : İsviçre

Qom : Alman

 

KARTA KAMİYA TO

 

Name: Neslihan Özbey

Serri: 35

Welat: Dêsim

Qom : Zaza

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  1. Persê “kamci mıleti raê/raway?” sero mobet kerdenê

Ni gurey de perse  “kamci mıleti raê/raway?” musenime. Ma do çut ra nê diyalogi bıwanim, dıma ki name be dugele ke bıneniya diyalog de nuşiyaeyê, be fekê inan ra reyêna ni diyalogi bıwanime.

 

+ Ma be xêr di! Namê mı Alisawa, namê towo xêr?

– Xêr be sılamet. Namê mı ki Danielo.

+ Daniel, tı kamci mıleti raê?

– Ez İtalyanıcun. Ma, tı kamci mıleti raway?

+ Ez ki Fransızun.

– Çı karê (kar) kenay?

+ Ez doxtorun. Ma, tı?

– Ez ki terapistun.

+ Koti de gurinê?

– Bostanci de. Tı koti de gurinay?

+ Teqsim de.

– Hewl. Zaf biyun sa (şa)/Zaf sa biyun.

+ Ez ki zaf biyun sa (şa)/Zaf sa biyun.

Gûnter – Almano

Maria – İspanyola

William – İngılızo

Eyşa – Ereba

 

 

 

 

  1. e-poste, edres be têlefona
e-poste edres têlefon
alisawa@hotmail.com Mala (Taxa) Usên Ağay, Zuzağê Aşıçıkmazi, More:16 Beyoğli/Estemol 0537 … 97 56
daniel@gmail.com Central Hospital. Mala Bostanci, Cadê Vûkelay, More: 38, Bostanciya corêne, Qadıkoye/Estemol 0542 … 34 76

 

Wexto nıkaên be wexto hirayên

KERDENE

 

Fêlo ke ancino, gune ê fêli be formê emriya bıanciyo. (Jü kesê rê emr cı de). Bado, verbestê emri BI wedariyo. Dıma besteyê wextê nıkaen “-en” be besteye şexsi (keşi) “-un, -ê/-ay, -a, -o, -ime, -ê” pırabeşiyo. Taê fêlun de a taw dı vengê “e” yene têare, ni vengan ra jü gune wedariyo…

 

Emr: BI ke – BI kerê (BI kerên)

BI ke (BI k)

Ke – en- u(n)/a(n)

K– en- u (n)/a(n)

Ez kenu(n)/kena(n) / Ez kenune (kenane)

 

kar – gure – bar – purt …

 

ez … k-en-un                                    ma … k-en-ime

tı … k-en-ê/ay                                   sıma … k-en-ê

o/a … k-en-o/a                                  ê-i-yi-inay … k-en-ê

 

NUSTENE

 

Emr: BI nuse – BI nuserê (BI nusên)

BI nuse (BInus)

nuse – en- ê/ay

nus-en-ê/ay

Tı nusenê / Tı nusena (Güney)

Tı nusena (Kuzey)

Standart: Tı nusenê / Tı nusenay

 

 

hekate – sanıke – mektube …

 

ez …nus-en-un                     ma …nus-en-ime

tı …nus-en-ê/ay                   sıma …nus-en-ê

a/o …nus-en-a/o                  ê-i-yi-inay …nus-en-ê

 

SIKITENE / ŞIKITENE

Emr: BI sıkne BI sıknerê (BI sıknên)

BI sıkne

sıkne – en – a                    sıkne- en – o

sıkn – en – a                      sıkn – en – o

A şıknena                       O sıkneno

dare – kemere …

 

ez …sıkn-en-un                           ma … sıkn -en -ime

tı … sıkn -en -ê/ay                       sıma … sıkn -en -ê

a/o… sıkn -en -a/o                       ê-i-yi-inay… sıkn -en -ê

 

 

Taê fêli estê ke inan de qesa veri ya manena (Veroc) ya ki vêrena hetê pey (Zıme). Zê BI nêdarina we.

 

RO KERDENE

Emr: RO ke-RO kerê (RO kerên)

RO ke

ro  ke – en – ime  = ro    k- en – ime    =  Ma rokenime (Veroc)

ke – en – ime  ro   = k – en – ime   ro  =  Ma kenime ro (Zıme)

nuki (nıhay) – nıski (mercü) – levazi (lobiki-loviki)…

 

ez …k-en-un      ro   (ro kenan)           ma … k-en –ime         ro (rokenim)

tı … k-en -ê/ay  ro    (ro kenê/ay)        sıma … k-en -ê           ro (rokenê)

a/o… k-en -a/o  ro    (ro kena/o)          ê-i-yi-inay… k-en -ê   ro (rokenê)

 

 

 

 

Taê fêli estê ke veroc be zıme de qesa veri nêvurina…

BAR KERDENE

Emr: Bar ke – BAR kerê (BAR kerên)

Bar ke – en – ê

bar   k – en – ê

Şıma bar kenê.

koli – kınkor – ğele (genım)…

 

ez … bar  k-en-un                                    ma … bar  k-en-ime

tı … bar  k-en-ê/ay                                   sıma … bar  k-en-ê

o/a … bar  k-en-o/a                                  ê-i-yi-inay … bar  k-en-ê

 

 

Wexto nıkaêno desınde (a saetên)

NUSTENE

ez o/a …nusenun                               ma ime … nusenime

 

tı-y-ê…nusenê                                   şıma ê … nusenê

 

tı (ti)-y-ay nusenay                            i/ê -y- ê … nusenê

 

a -w/y- a… nusena

o –w/y-o nuseno

 

 

 

Ez o  

hekate

 

roman

 

mektube

nuse-n – un
Tı/Ti (-y) ê/ay nuse-n – ê/ay
A (-w/y) a nuse-n – a
O (-w/y) o nuse-n – o
Ma ime nuse-n – ime
Sıma ê nuse-n – ê
İ/Ê (-y) ê nuse-n – ê

 

 

 

 

KAR U GURE

  1. Ni isanê ke cêr derê, resmanê kışte ro sêr kerê, derheqa (qande-seba-seveta) inun de çekuyun bınuserê.

 

 

 

Sey Memed Zazao.

O, …  rao.

 

 

 

 

Mazlum …

… Meletiye …

 

 

 

Edward  …

Edward …      …

 

 

 

Bob be Marya ra …

İ/Ê …  …

 

  1. Çekuyanê cêrênan pê (ebe) nêbiyayış (ni-) bıancerê.
  1. Zere Kanadayıca.

  1. Mazlum Paris rao.

  1. Bob be Mariya ra Dêsım raê.

  1. Edgard yê Amerikao.

  1. Qesun rınd qor kerê, çekuyanê persun vırazerê.
  1. kar / tı / çı / kenê/kenay ?

  1. ramenê/ramenay / koti / weşiya / xo / de ?

  1. xêr / towo / Namê ?

  1. yê / tı / kotiê/kotiay ?

Fêlê ke cêr ama nustenê, inun (inan) demê (waxtê) nıkaên de bıancerê (bıancerên).

wandene                             cınıtene                   ra kerdene                ar kerdene

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dersa 11inê                                                                        

  1. Jûyên-Zafên (Halo Raşt)

qeleme, qelemi; kıtab, kıtabi; deftere, defteri; xonça, xonçey; kurşi, kurşi; kêber, kêberi; nerdıgan, nerdıgani; çogane, çogani…

maykek jûyên zafên neyr jûyên zafên
qeleme qeleme qelem-i kıtab kıtab kıtab-i
deftere deftere defter-i nerdıgan nerdıgan nerdıgan-i
xonça xonça xonçe-y Kêber (çêber- ber) kêber kêber-i
çogane çogane çogan-i kurşi kurşi kurşi
xete xete xet-i meqes meqes meqeş-i

Manga- mange-y      kesa- kese-y

 

Esta / Esto / Estê / Çina / Çino / Çinê

Jûyên(maykek) Zafên(maykek) Jûyên(neyr) Zafên(neyr)
Qeleme esta Qelemi estê Kıtab esto Kıtabi estê
Deftere çina Defteri çinê Nerdıgan çino Nerdıgani çinê
Xonça esta Xonçey estê Kêber esto Kêberi estê
Çogane çina Çogani çinê Kurşi çino Kurşi çinê
Xete esta Xeti estê Meqes esto Meqeşi estê

 

Halo Raşt be Halo Oblik (Çewt

maykek jûyên zafên neyr jûyên zafên
qeleme qeleme qelem-u(n)/a(n) kıtab kıtab kıtab-un/an
deftere deftere defter-u(n)/a(n) nerdıgan nerdıgan nerdıgan-un/an
xonça xonça Xonç-u(n)/a(n) kêber kêber kêber-un/an
çogane çogane çogan-u(n)/a(n) kurşi kurşi Kurşi-y-un/an
xete xete xet-u(n)/a(n) meqes meqes meqes-un/an

 

 

Peybestê halê obliki ca be ca (U-A-UN-AN) ser vurinu.

T: Kalemleri ver: QelemU bıde/QelemUN/QelemA/QelemAN

L: Köylerden çıkın: DewAN ra veciyerê /DewA ra/DewUN/DewU

A: Yaylalardan inin: WarU ra bêrê war/WarUN/WarA/WarAN

N: Ağaçları buda: DarU bıpezekne ro (Ropezeknaene)/DarUN/DarA/DarAN

U: Sokaklarda dolaşma: ZuzağA de mefeteliye/ZuzağU/ZuzağUN/ZuzağAN

UL: Çocukları gezdir:DomanUN bıfetelne/DomanU/DomanA/DomanAN

O: Kitapları topla: KıtabUN are de/KıtabU/KıtabA/KıtabAN

OK: Sitilleri boşalt: BırosU thal ke/BırosUN/BırosA/BırosAN

 

 

maykek jûyên Zafên (çêkuyê emri) neyr jûyên Zafên (çêkuyê emri)
qeleme Qeleme

bice

qelem-u(n) /a(n) bice kıtab Kıtab bıwane kıtab-un/an bıwane
deftere Deftere vece defter-un/an vece nerdıgan Nerdıgan

ro meso

nerdıgan-un/an ro meso
xonça Xonça

rone

Xonç-un/an rone kêber Kêber/Çêber cade kêber-un/an cade
çogane Çogane

dare fiye

çogan-un/an dare fiye Kurşi

vıraze

kurşi Kurşi-y-un/an vıraze
xete Xete çhır meke xet-un/an çhır meke meqes Meqes wedare meqes-un/an wedare

 

 

 

 

 

 

  1. Tabloê cêrêni pırr ke.
Name-Namê kêyi:Okanê çê Muzıri

Serri: 35

Cısn: Camêrd

Qom: Kırmanc

Kar u gure: Çapxane

Edres: Taxa Ziya Gökalpi, Zuzağê…

Têlefon:053…26

e-poste:dema…@gmail.com

 

Name-Namê kêyi:Usênê Çê Rızaê Bari

Serri: 39

Cısn: Cüamêrd

Qom: Şarê Ma

Kar u gure: Mendıs

Edres: Taxa Gazi, Zuzağê …

Têlefon:054…92

e-poste:huse…dag@gmail.com

 

Name- Namê kêyi: Aysela Hemedê Heyderıci

Serri: 32

Cısn: Cênıke

Qom: Kırmanc

Kar u gure: Malıma İngılızki

Edres: Taxa mebusevleri, zuzağê şerefli…

Têlefon:0534…587

e-poste:aysel…@gmail.com

 

  1. Kupa cêrêne bıwane. Welat, qom, kar u gure be edres’a bia têkişte. Namanê oblikun (çewtun) be raştun bınuse.

Iraq, Tırkiya be Suriye ra ciranê (emberyanê) jûbinanê. Ni hirê welatan de Erebi, Tırki, Kırdaşi, Zazay, Sûryani, Ezidi, Elevi, Sünni estê. Hirêmêna welatan de eskeri, poleşi, malımi, doxtori, şofori, mıhendisi, telebey, cıtkari, karkeri, nustoği, gardiyani, şûaney… estê. Taê xo hêgan de, taê xo fabrikan de, taê xo xanêcanweşiyan de, taê xo mekteban de, taê xo otobosan de- taxsiyan de,.. her go jû hetê de gurinê. Edresê taêne (tayine) dewa, yê taêne wareo, yê taêne ki sûkê…

Mekteb: Meketebi bi a:Okullar açıldı (Yalın-Yalın)

MektebA ro sêr ke (Yönelme-oblik)

MektebUN de wanene (Kalma-oblik)

MektebAN ra veciyay (Ayrılma-oblik)

MektebU vinena (Belirtme-oblik)

Welat:

Qom:

Kar u Gure:

Edres:

Namêyê obliki (çewti):

Namêyê raşti:

 

 

  1. Ni anketê cêri pırr kerê.

name to:            serrê to:             welatê to:               kara (karê) to:

Çend serrio na kare (ni kari) kenê/kenay?:

Kara (Karê) xo sero hêza ya hêz niye/niyay?:

Kara (Karê) xo sero ke hêz niyê/niyay, çaye (çıra/qey)?:

Saete çendine de sonê/sonay kare (kar), çendine de vecinê/vecinay?:

Koti de nisenê/nisenay ro?:

Çend serrio naca de nisenê/nisenay ro?:

Kıtabun wendene ra hêz kenê/kenay?:

Senê kıtabun wanenê/wanenay?:

Azebê/Azeba ya zeweciyaeyê/zeweciyaeyay?:

Eke zeweciyaeyê/zeweciyaeyay, domanê to estê?:

Eke domanê sıma (şıma) estê, çend serreyê?:

 

  1. Mesajê interneti, kartpostale, e-poste bınuse. Ninan de; name, namê kêy (çêy), serri, cısn, halo medeni, kar u gure, edres, qom, sporê ke cı ra hez kenê u têlefonê sıma tey bıbo.
Mesajê interneti kartpostale e-poste
 

 

 

 

 

 

 

Kar u Gure

  1. Henio ya heni niyo?

Cayanê thalan/vengan pırr kere

Caanê thalu pırr kere.

 

O Meletico? Heya Meletico Meletic niyo
O Meletiye rao? Heya Meletiye rao Meletiye ra niyo
A Amerikanıca? Heya Anerikanıca Amerikanıc niya
A Amerika rawa? Heya Amerika rawa Amerika ra niya
O Hewzo? Heya Hewzo Hewz niyo
A Çeqera? Heya Çeqera Çeqer niya
Şıma Zazaê? Heya Zazayme Zaza nime
Sıma Olvozê Heya Olvozime Olvoz nime
İnay Zerreşênê? Heya Zerreşênê Zerreşên niyê

 

  1. Karta kamiye
KARTA KAMİYE

 

Name : ………………………..

Serri : ………………………..

Welat : ……………………..

Mılet : ………………………..

 

 

lacekê do Zazao: Bir erkek zaza çocuğu (Qesey kerdene de: Laceko de zazao)

embazê/olvozê da xo esta: Bir kız arkadaşı var (Qesey kerdene de: embaza/olvoza da xo esta)

Jü kıtab bıde mı: Bir kitap ver   – Kıtabê bıde mı: Kitabın birini ver. (Belgisiz)

Kıtabi bıde mı: Kitabı bana ver

Yi/İ/Ê kıtabi bıde mı: Gösterme haliyle (uzak) (o)

No kıtab yê mı niyo. Mı no kıtab nêwaşti bi!

Ni kıtabi bıde mı (No-Ni/Nê)(nezdi-yakın)

Na qeleme bıde mı (nezdi-yakın)

A qeleme bıde mı (dûr-uzak)

Ni qelemUN bıde mı. (oblik-çewt)

Yi/İ/Ê qelemi yê mı niye. (yalın-raşt)

Kıtabê mı: Benim kitabım

Kıtabê Hekat: Öykü kitabı

Kıtabê Ali: Ali’nin kitabı

No kıtab: Bu kitap       Na qeleme: Bu kalem

Her yeno: Eşek geliyor (neyri-eril)

Here yena: eşek geliyor) (maykek-dişil)

Herê yeno: Eşeğin biri geliyor.(neyri-eril)

Herê yena: Eşeğin biri geliyor (maykek-dişil)

 

  1. Heykata (Hêkata) Heyderi bıwanerê

Heyder lacekê do Zazao. Yê Dêsımio.  Nıka Estemol de weşiya xo rameno. Naca de qursê Zazaki vêneno.  Na derse de embazê da xo esta. Namê ae Elifa. A sûka Mersini rawa. Be (Ba) xo ki Yorıga.

Cûabanê ni persun bıderê

  1. Namê embaza Heyderi çıko?

…………………………………………………………

  1. Heyder yê kotio (kamcayo)?

…………………………………………………………..

  1. Heyder koti de weşiya xo rameno?

………………………………………………………….

  1. Embaza Heyderi koti (kamca) rawa?

………………………………………………………….

  1. Heyder sono qursê çıki?

…………………………………………………………

DERSA 12yinê 

Dehka: Çık ra hez kenê,çıki sero hêze?                                                                                             

Kupa Goşdariye 1

HESEN

Ma be xêr di, namê mı Heseno. Nıka sano. Saete 8a. Ma kê (çê) derime. Piyê mı, maa (mawa/maya) mı, waa (wawa/waya) mı, ez, pêro odke derime. TV de gos nanime xeberun ser.  Piyê mı xeberan ra ber theba (thaba) seyr nêkeno. Filmanê Brezilya ra qe/qet hez nêkeno. Sodır kê (çê) ra vecino, san de yeno. Jû şirketê de gurino (gırweyeno). Waxtê xo ke bi, sono fetelino. Mawa mı, tekstil de gurina. Eke ame kê, nafa ki kê de gurina. Dunıke ra zaf hez kena. Qaila ma rê nan-namet bıvêno/bıpoyco.  Waxtê xo ke bi, ma rê fanila munena. Hewn ra zêde hez nêkena. Waa mı hona domana. Sona (Şına) mektebê sıftêni (verêni). A qaila sero park de embazanê xo de kay kero. Waxtê xo ke bi, resım vırazena. Pilan (Pilun) de mobet kerdene ra hez nêkena. Ez ki sonun lise. Dersê mı rındê. Ez qailun baskete kay keri. Waxtê mı ke bi, sonun azne kenun. Ez ki golgun niştene ra hez nêkenun.

 

 

Kupa Goşdariye 2

Gos kupe ser nerê. Hergo reng ebe(pê) çık’a amo têdus vacerê.

 

Rengi

 

Goni sûra. Adır sûro. Tırrami sûra. Asın ke sana tırrami beno sûr. Sûr koti ra yeno, daêna beno areste. Sûr germo, keleco…

 

Asmên kheweo/khoyo. Çırpozi ke bi têra, khewe/kho kenê. Moreka khewiye kenê hermê domanan ra. Çıra moreka khewiye? Khewe rowo (ruho), roweno (royeno/royino)…

 

Tici çeqera. Asmi çeqera. Çiçegê (Vılikê) payizi çeqerê. Çeqer, sûr be khewiya rengê qeyimê. Rengê bini ninun ra aferine (benê pede/veciyenê).

 

Şia be sıpê’a saa (sayiya) tırincanê tici aferinê. İyê ke tırinci lınê, ancenê xo; i benê şia. İyê ke tırinci qe (qet) nêancenê xo, ê sıpêyê.

 

Texte şiao. Ğızalık şiao. Lêl şiao. Sewe şiawa. Howt qatê bınê herdi şiao.

Kırec sıpêo. Sıt sıpêo. Leçege sıpêa. Sodır/Şewr sıpêo. Howt qatê serê herdi sıpêo.

Sanıkanê/Istanıkanê ma de vesno sıpê, vesno şia esto. Howt qatê bınê herdi, howt qatê serê herdi esto.

Sıpê, roştia. Şia zulametia…

 

 

 

 

 

Zobi kamci rengi estê? Sıma kamcinun zanenê?

 

sıpê – sia – kesk – sur – khewe/kho – çeqer – çeqel – zerd – mor – boz – bor – qır – gewr – leymın – khew – hewz – kheweo tari- gewez

 

 

Sur: Kırmızı

Khewe: Mavi

Çeqer: Sarı

Şia/Siya: Siyah

Sıpê: Beyaz

Hewz/Kesk: Yeşil

Pembê: Pembe

Qer/Mor: Mor

Zerd: Turuncu

Gewr: gri

Surazk/Qehveyi: Kahverengi

——————————————————–

Ğız: Açık kahverengi (Heso ğız)

Boz: Sarışın (Mısto boz)

Bor: Kumral (Ela bore)

Khez: Açık sarışın (Sarışın-Kumral arası) (Ana bore)

Sis: Beyaz tenli (Yado sis)

Qumık: Esmer (Besa qumıke)

Siske: Gelincik

Çaqe: Mavi gözlü

 

Hez kon – Has kon

KERD – ENE

 

 

Bı    KE

K-EN-U

K-EN-A

K-EN-O

K- EN-İME

K-EN-Ê

 

Başlamak: sıfte kerdene – de guretene – dest cı kerdene – cı kütene

 

ĞERB (ROC KORO Şİ – rocawa) – ŞERQ (VERAROC – rocakowt) – ZIME – VEROC

 

Masanın üzerindeki bardak: bardağê sere xonça – suşiyê sere xonça – istıkano ke sere xonça dero – bardağa ser de masi – suseo ke sere xonça de – suseyê serê xonça

 

 

 

 

 

Kar u Gure

  1. Kupa Heseni bıwanerê. Cûabanê raştun weçinerê.

Mawa/Maya Heseni …

  1. tekstil de gurina b) memura dewleta

 

Piyê Heseni …

  1. memurê dewleto b) şirketê de gurino

 

Hesen  qailo … kay kero

  1. tope b) baskete

 

Waa Heseni mektebê  …  dera.

  1. wertên b) sıftên

 

  1. Qeseyê ke zerrê qutiyan de, pê inana mobetê bicêrê de (degêrên).

 

Hez keno/a Hez nêkeno/a Wextê xo ke bi, be cı xecelino/a
Piyê Heseni Xeberan ra Filmanê Brezilya ra Feteliyaene
Mawa Heseni Nan-namet diyene ra Zaf hewn ra şiyaene ra Fanila munıtene
Hesen Baskete kay kerdene be azne kerdene ra Golgu niştene ra Azne kerdene
Waa Heseni Park ra Pilan de mobet ra Resım vıraştene

 

 

 

 

Fêlê ke be “çiyêa” nêcerine, bê alığe: (Geçişsiz – Düzensiz Fiiller)

AMAENE – ŞİYAENE (Waxto nıkaên)

Yena/Yeno – Sona/Sono

Nêna/Nêno – Nêsona/Nêsono

 

Ez yenun – sonun (şonun) çê (kê)
yenay – sonay (şonay) çê (kê)
yenê – sonê (şonê) çê (kê)
A yena – sona(şona) çê (kê)
O yeno – sono (şono) çê (kê)
Ma yenime – sonime (şonime) çê (kê)
Sıma yenê – sonê (şonê) çê (kê)
Ê/İ/Yi/İnay yenê – sonê (şonê) çê (kê)

 

Ez nun – sonun çê (kê)
nay – sonay çê (kê)
nênê – nêsonê çê (kê)
A na – sona çê (kê)
O no – sono çê (kê)
Ma nime – sonime çê (kê)
Sıma nê –sonê çê (kê)
Ê/İ/Yi/İnay nê – sonê çê (kê)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dersa 13inê                                                                                                

 

QUME BE DEDALİYA (Kumru ile Dedali)

Ewro, derse de felanê intransitivun vinenê. Gune, waxtê nıkaên be waxte viyardoği sero qesey bo. Telebey zêdire “Kafê Muzır” de roniştaeyê.

Dedali: Ez sonu. Tı ki mexeceliye, lınge rew be. Xemse mepiye. A naca de manena.  Hesen xo ra qelpo. Kam çı zaneno, o key yeno?

Qume: Heya, ez ki yenu. Xocey a roce notê ma wendi. İ notun gore Xemse sınıf de menda. Ez nêmanenu. Notê mı berciyê.

Dedali: Zobi kam maneno?

Qume: No maneno, a manena!

Dedali: Ez?

Qume: Tı? Nê, tı nêmanenê. Kam mend, kam vêrd? To rê çı. Tı xo ro nia de! Hate ra vanê lerce bıke, hatê bin ra vıre vıra toê/toyê. Urce!

 

Vinenê: görecekler, işleyecekler

Qesey bo: konuşulsun

Roniştaeyê: oturmaktalar

Ez sonu/sona: Ben gidiyorum

Lınge rew be: erken gel

Xemse mepiye: Xemseyi bekleme (pitene/pawıtene)

A manena: O kalıyor (dişil)

O key yeno: O ne zaman gelir? (eril)

Ez ki yenu: Ben de geliyorum.

Notê ma wendi: Notlarımızı okudu.

Xemse sınıf de menda: Xemse sınıfta kalmış.

Ez nêmanenu/nêmanena: Ben kalmıyorum.

Notê mı berciyê: Benim notlarım yüksektir. (c:a-e-o-ı-u; c:ê-i-ü)  (cünıge:şemsiye)

Zobi kam maneno?: Başka kimler kalıyor?

No maneno, a manena: Bu kalıyor (eril), o kalıyor (dişil)

Nê, tı nêmanenê: Hayır, sen kalmıyorsun (eril)

Kam mend, kam vêrd?: Kim kaldı, kim geçti?

Lerce bıke: Acele et (lerc gurêto:yüksek ateşli titremeli hastalığa yakalanma hali)(Herd lerceno:yer sallanıyor, zelzele oluyor)

Hesen xo ra qelpo: Hasan zaten tembeldir. (xılemal: girişimci olmayan, xo ra nediyaê: üşengeç, sıst: gevşek)

 

 

 

 

 

FÊLANÊ İNTRANSİTİVAN DE WAXTO NIKAÊN BE WAXTO VİYARDOĞ RA TAÊ MİSALİ

Mendene (İntransitiv, geçişsiz)

Waxto nıkaên be hira ke ama antene, ma qesa “emri” ra kunime rae.

BI mane.

Verbestê emri “BI” ercenime. “mane” cênime. Besteyê waxtê nıkaeni be besteyê şexsi (keşi) besnenime pa (pı ra). Çıko ke, “emır” de peyê qesa de vengê “e” esto. Besteyê “nıkaên” ki ebe (eve) vengê “e” cêrino de (-en). Cok rao ke, vengê “e” o ke peyê “emır” dero, o veng gıneno war ro.

Nia:

  1. waxto nıkaên-waxto hira

Mane –en – u = man – en –u          man – en – a/an/u/un

 

Waxto nıkaen            besteyê şexsiyo jüyên

Ez man-en- u

Tı man-en-ê (Hetê veroci de yeno antene. Zıme de ebe/eve “a” ancino)

Tı man-en-ay

O man-en-o

A man-en-a

Ma man-en-ime

Sıma man-en-ê

İ/Ê man-en-ê

 

  1. waxto ravêrdeo vênıte (di’li/görüldük geçmiş zaman)

Waxtê vêrdoğ de bınge fêli cêrino, mester ercine. Besteyê şexsi beşino pa.

Mendene = mend – ene

Ez mend-u

Tı mend-ê

Tı mend-ay

O mend

A mend-e

Ma mend-ime

Sıma mend-i

İ/Ê mend-i

 

 

 

  1. waxto revêrdeo pêheşiyaê (miş’li/duyulduk geçmiş zaman)

Zonê ma de “ez, tı, ma” de fêlanê intertransitiv de no waxt nêno antene.

O mend-o

A mend-a

Sıma mend-ê

İ/Ê mend-ê

 

 

Waxto nıkaên (Şimdiki-Geniş Zaman)

Merd – ene

BI mır    Ez  mır – en – a/an/u/un

Bı mıre  Ez  mır – en – a

Ez mır – en – u

Ez mırenu/a

Tı mırena/ê

Tı mırena/ay

O mıreno

A mırena

Ma mırenime

S(Ş)ıma mırenê

İ / Ê mırenê

Waxto ravêrdeo vênıte(di’li/ Görüldük geçmiş zaman)

Ez merdu/a

Tu / Tı merda/ê

Tı merda/ay

O merd

A merde

Ma merdime

Ş(S)ıma merdi

İ / Ê merdi

Waxto ravêrdeo pêheşiyaê (miş’li/Duyulduk geçmiş zaman)

(…)

(…)

O merdo

A merda

(…)

Ş(S)ıma merdê

Ê/İ merdê

 

 

 

 

 

Dersa 14inê                                                                                                     

 

QUME BE DEDALİYA (Kumru ile Dedali)2

Qume, çê/kê ra veciye, şiye mekteb. Sıfte vêrde ra kantin. Sêr kerd Dedali hao aca de.

Şiye leyê ey;

Qume: Ma be xêr di, Dedali. Sodırê to xêr bo.

Dedali: Xêr be sılamêt. Sodırê to ki xêr bo. Xêr amay, be ronişe.

Qume, sandali ant, nişte ro.

Qume: O çıko hêni. Tı vana to bazar no ro! No serê xonça no çıko, nia?

Dedali: Mı kıtabi kerdi a(ya/ra) ke tey felanê transitivinu bıvêni. Çıko ke, nêdi.

Qume: Fınde (Vınde)! Gereko (Gune) deftera mı de bıbiyene. 

Dedali: Ez vaci, to deftera xo nêkerda çantkê xo!

Qume: Nê, nê. Nawa kerda cı.

Dedali: Reyê a(ya/ra) ke!

Qume deftera xo kerde a(ya/ra), perri dem day. Pı ro nia da;

Qume: Sêr ke. Naê naca nuşiyê. Nıka waxtê ma çino. Şime dersxane.

Heta xoce bêro, ma aca de taê çım ercenime cı. Urce!

Dedali: Ezo kıtabanê xo kenu çantkê xo, yenu. Ma, nafa ki tı niştay ro.

O çıko hêni, se kenay?

Qume: Ez ki, deftera xo kenu çantkê xo!..

 

Ber a ke

Ber ra ke

Ber ya ke

 

 

 

 

 

 

Sêr kerd: Baktı

Be, ronişe: Gel, otur.

nişte ro: oturdu (dişil)

kerdi a/ra: açtım

Çıko ke, nêdi: Ancak, görmedim

deftera mı de bıbiyene: defterim de olaydı

deftera xo nêkerda çantıkê xo: defterini çantana koymamışsın (nesne dişil/nêkerdA)

defterê xo nêkerdo çantıkê xo: defterini çantana koymamışsın (nesne eril/ nêkerdO)

Nawa kerda cı: Budur, koymuşum (nesne dişil/konulan şey/ kerdA)

Nawo kerdo cı: Budur, koymuşum (nesne dişil/konulan şey/ kerdO)

Reyê a/ra ke: Bir aç (bi yol aç/hele bir aç)

deftera xo kerde a/ra: defterini açtı (açılan nesne dişil) defterE + xo= deftarA xo kerdE …

defterê xo kerd a/ra:

perri dem day: sayfalarını çevirdi (çevirilen nesne çoğul – yalın)

perrUN dem dano: sayfaları çeviriyor. (çevirilen nesne çoğul – oblik)

Pı ro nia da: o şeye baktı (ona/onlara baktı)/inceledi

Sêr ke (nia de/bowne): bak

Naê naca nuşiyê: İşte (budur) burada yazılmışlar (nesne çoğul)

Heta xoce bêro: Hoca gelene kadar

taê çım ercenime cı: biraz göz atarız

kıtabanê xo kenu çantıkê xo: kitaplarımı çantama koyuyorum

kıtabanê xo kena çantıkê xo: kitaplarını çantasına koydu (3. Tekil dişil kişi)

yenu: geliyorum

yena: geliyor (dişil)

tı niştay ro (tı ronişta): sen oturdun (dişil)

O çıko hêni, se kenay?: O nedir öyle, ne yapıyorsun? (dişil)

Ez ki, deftera xo kenane çantkê xo: Ben de defterimi çantama koyuyorum.

 

Niştê ro: sen oturmuşsun (n)

niştay ro: sen oturmuşsun (m)

nişta ro: o oturmuş (m)

nişto ro: o oturmuş (n)

hên – hayn

hên (huni) nêbeno: öyle olmaz

hayn fındeto qaytê mı keno: öylece durmuş bana bakıyor.

hayn ha, to zaf rınd kerdo: Öyle ha, aferin ; çok iyi etmişsin.

 

 

Fêlê transitivi

KERDENE (KERD – ENE)

  1. waxto nıkaên

BI  ke  / BI k-           BI k      k – en – u(a/an/un/une)

Ke – en – une

 

Besteyê waxti           Besteyê şexsi

Ez – k – en – une

Ez ken-u (ken-a / ken – an/ ken-ane / ken-un / ken-une: ni varyanti fek be fek estê)

Tı k-en-ê (ê-i)

Tı k-en-ay

O k-en-o

A k-en-a

Ma k-en-ime

S(Ş)ıma k-en-ê

İ/Ê k-en-ê

 

 

  1. Waxto ravêrdeo vênıte: Fêlanê transitivun de mester ercino. Besteyê şexsi nêbeşino pa.

KERDENE = KERD – ENE

Mı kerd

To kerd

Ey kerd

Ma kerd

Sıma kerd

İnu/inun/ina/inan/inê kerd (ni varyanti fek be fek estê)

  1. Waxto ravêrdeo pêheşiyaê: (Nesnenin eril, dişil ve çoğulluğuna göre ek alır)
neyr maykek zafên
Mı gure kerd-o

 

Mı kare kerd-a

 

Mı kerd-ê

 

To xêr kerd-o

 

To lıçıka dare kerd-a

 

To kerd-ê

 

Ey kerd-o

 

Ey qurbane vıla kerd-a

 

Ey kerd-ê

 

Ae kerd-o Ae wenca b(p)are kerd-a

Bare-Pare

Ae kerd-ê

 

Ma çê bar kerd-o

Bar-

Ma  kerd-a

 

Ma kerd-ê

 

Sıma kerd-o

 

Sıma kerd-a

 

Sıma kerd-ê

 

İnê kerd-o

 

İnê kerd-a

 

İnê kerd-ê

 

 

To kıtab çhır kerdO. To xete çhır kerdA. To kıtabi/xeti çhır kerdÊ.

Ae lex kerdO. Ae yareniye kerdA. Ae zuri kerdÊ.

 

Dare fitene: asmak

Darde kerdene: asmak (Pırocıne darde ke. Xonça darde ke.)

Wedardaene: kaldırmak (ortadan yok etmek)

Odardaene: kaldırmak (yükseltmek)

Uşt ra: kalktı

Weşt ra: kalktı

Urce: kalk

Raweze: kalk

Raweştene

Rauştene

Waştene

BI waze (Buaze)

Ez kûn ra – Ez kûnu ra                       rakûtene/rakewtene

Ez çêber kon ra (Ez çêber kenu ra)

 

 

 

 

 

A (YA/RA) KERDENE (transitiv-geçişli)

  1. Waxto nıkaên

Felê ke “ra, ro, a” cêne ni fêlun de dı formi estê. Formê Zımey, formê veroci.

Ez k-en- u ra                                                 Ez ra k-en-a/an

-un/-a

Formê zımey Formê veroci
Ez …  k-en – u ra Ez … ra k-en – a
Tı … k-en –a ra Tı … ra k-en-ê
Tı … k-en-ay ra Tı … ra k-en-a
O … k-en-o ra O … ra k-en-o
A … k-en-a ra A … ra k-en-a
Ma … k-en-ime ra Ma … ra k-en-ê/ime
Sıma … k-en-ê ra Şıma … ra k-en-ê
İ/Ê … k-en-ê ra Ê … ra k-en-ê

 

 

 

 

 

 

 

 

  1. Waxto ravêrdeo vênıte

A (YA/RA) KERDENE = A (YA/RA) KERD – ENE

Formê zımey Formê veroci
Mı …  kerd ra/ya Mı … ra kerd
To … kerd ra/ya To … ra kerd
Ey  …  kerd ra/ya Ey … ra kerd
Ae … kerd ra/ya Ay … ra kerd
Ma … kerd ra/ya Ma … ra kerd
Sıma … kerd ra/ya Şıma … ra kerd
İnu-İna (İnun/İnê) … kerd ra/ya İna/İnan … ra kerd

 

 

  1. Waxto ravêrdeo pêheşiyaê

 

Mı kerd-o ra/ya/a                          Mı rakerdo

To kerd-o ra/ya/a

Ae kerd-o ra/ya/a                          Ay rakerdo

Ey kerd-o ra/ya/a

Ma kerd-o ra/ya/a

Sıma kerd-o ra/ya/a

İnu/İna kerd-o ra/ya/a                  İna rakerdo

Naca de ki;

Neyr: kerdo ra                           maykek: kerda ra              zafên: kerdê ra

Sıma kêber kerdO ra/ya.         Sıma cıle kerdA ra.            Sıma kêberi kerdÊ ra/ya

Sıma cıli kerdÊ ra

 

KAR U GURE

WERDENE (transitiv), BERBAENE / BERMAENE (İntransitiv) ne fêlun be ni/nê wextanê cêrenana bıancerê.

  1. Waxto nıkaên
  2. Waxto ravêrdeo vênıte
  3. Waxto ravêrdeo pêheşiyaê

 

 

Dersa 15inê                                                                                                                     

 

  1. Mulxıtê xo ra jûyê be mawa nas kerdene derê. Pê çık’a qail benê, pê çık’a(çınay) qail nêbenê qale inun ki bıkerê (bıkerên). Na ca ro bınuserê (bınusên).

 

 

Namê waa mı Nazgula. Vişt u heşt serriya. Spor ra zaf haz kena. Her roce sporê fıtnışi kena. Kıtabu ra zaf haz kena. Boyna kıtab wanena. Pisıngu ra zaf haz kena. Dı pisıngê xo estê. Merkezanê exsetey de exsete kerdene ra haz nêkena. Wazena caunê arestiyun de exsete bıkero.

Namê maa mı Mexpulawa. Hawta u heşt serriya. Her roc rew urcena ra sona caunê arestiyun de qasê saete feteline. Ena çê ara xo kena. TV de filmê Hindu sêr kena. Mosa ra qe hez nêkena. Goştê kerge be goştê pes ra hez kena. Domananê xo miyan de çül zaf mı ra hez kena. Çıke, çül qıcê xo eza. İzmir de nişena ro. Taqawuta.

Namê çêneka mı Arina. Arine hirê u nêm serriya. Qeşi kerdene ra zaf hez kena. Fırsend küt dest, dana bıraê xo ro. Her roc vana; “be mı rê çadıre vıraze”.  Newe newe bisıklete ramena. Wazena ke her roce şêro teber, bisiklete nişêro. Eke thaba yê vırazena ya ki thabayê de xecelina, qarısê cı ke biya, zaf xuli bena. Her roce hewn ra ravêr wazena cı rê sanıke qesey kerê. Wazena ke zuqara qalê neweşiya korona bıkerime. 

 

 

  1. Çıton (çıtewr) gureto pıra? Vace, bınuse.

 

 

1.Pantori ê zımıstaniye, nınga xo de cızlaveti estê. Qaputê xo esto. Ê zımıstaniyo. İşliga xo esta. Sero kulık esto. Puçi kerde pay. Kınc kolê zımıstani de xo ra.

Kıncê xo yê payijiye. Çizmê xo gewre. Gorey (Galkey) kerdê pay. Panturê kılmi gurete pıra. Paltoyê mılu gureto pıra. İşliga xo esta. Kulıkê da gırse na xo ser.

  1. Kıncê zımıstaniyê. Jü paltoyê xo est. Sarey sero fotore esta.

Kıncê zımıstani u payizi kerde pay. Fotor, atqiye be pardosi kerde pay.

  1. Zê mamurê dewlete gureto pıra. Ceket, panturê xo estê. İşligê sero gıravet gıredo. Lınge ra kunderey estê.

Kıncê usari u amnani kerde pay. İşlige, gravat, caket, pantori, qayış be kundure…

  1. Kıncê cenıke yê amnaniyê. Tişort be taytê xo estê. Postalê spori kerde pay.

 

 

1.Türbana xo esta. Jü ki fanila xo esta. Kıncê usari ya ki amnaniye.

2.Kofi no sarê xo ser. Puşiye gıre da, leçega sıpêya eşta puşiye ser. Puşiye sero xo ra arda dormê vıle xo ra gıreda.

3.Eteg kerdo pay. İşlıge da xo ra.

4.Kıncê zımıstani kerde pay. Sera kılaye esta. Atqiye pılosna dev riyê xo ra. Dest de lapıki estê. Qaput do xo ra.

 

  1. WENDENE
  2. Kupe bıwane, cûabê persun bıde.

 

Ali be Xece ra wairê (wahêrê) mulxıtê dê gırşiyê. Yê inun, qerê-qurê xo zafo (deyra kulfetê xo esto). Dı keyni (çêni),  hirê laci estê. Hurendiya mal u dawari banê inan ra nezdiya. Ni cau(n) rê “axure, gorre, koz” vanê. Ali u Xece be domananê xo’a ebe zerreweşiya omrê xo  ramenê. İ/Ê wazenê ke omrê (emrê) xowo ke esto, na dewe de bıramê (raviyarnerê).  İ, dewa xo ra zaf hez kenê.

 

Cûabanê ni(nê) persun bıderê.

  1. Kulfetê Ali be Xeca çend tenêyê? 3. Çend keynê (çênê) Ali be Xeca estê?
  2. Çend domanê Ali be Xeca estê? 4. Mulxıtê Ali çûl zêde çı wazeno?

 

 

 

 

 

  1. Kupa cêrêne bıwane.

USAR

Usar lacekê Newriza be Saaniyo. O telebe (şagırdê) mektebê sıftenio(verênio). Porê xo şia u dergo. Por ra goşi nêa­senê. Sureta xo gılora. Fek u pırnıkê xo qıckekê. Çenıka xo khodık u derga. Çım u buri qeytano. Mawa Usari lesê (bejne) ra derga. Porê xo derg u zerdo. Sureta xo gılor u khezıka.  A memura dewleta. Piyê Usari lesê ra dûşê (dûştê) Newriza rao. Porê xo şia u kılmo. Sureta (Sılota) xo derga. Mulxıtê kê (çê) Usari jûbin sero zaf hezê.

  1. NUSTENE

 

  1. Kupa corêne gore kamci kes kamci sıkıl’a yeno têhet, bıvêne; bia têvırare.

Newriza:  Porê xo şia u dergo. Sureta xo gılora. (Usar)

Usar      :  Porê xo şia u kılmo.  Sureta xo derga. (Saan)

Saan      :  Porê xo derg u zerdo. Sureta xo gılor u khezıka.  (Newriza)

 

 

 

 

  1. Niyê ke na cêr resım de se kenê. Seba inun çeku çekuyê bınuserê.

Kursiyerlerinize resme bakarak resimde yer alan kişiler hakkında cümleler yazmalarını isteyiniz. Yazacakları cümlelerde kişilerin o anda neler yaptıkları ve genel tanımlarının bulunmasında yarar vardır. Kursiyerlerinizin yazdıkları cümleleri sınıf içerisinde okumalarını sağlayınız.

 

 

 

 

 

1.      Hesen teber ra, nişto ro, gitar cıneno.

2.      Qılancıka Beleke derse dana domanun. Dik sılêman derse de hewna şiyo.

3.      Perızate dersa xo nusena. Qelema xo şikina. Xoce qeleme dano Perızate.

 

 

 

 

 

 

Ali be Xece ra wairê(wahêrê) mulxıtê dê gırşiyê: Ali ile Hatice geniş aileye sahipler

Yê inun, qerê-qurê xo zafo (deyra kulfetê xo esto): Onların külfeti hayli kalabalıktır

Dı keyni (çêni),  hirê laci estê: İki kız, üç erkek çocukları var

Hurendiya mal u dawari banê inan ra nezdiya: Mal ve davarı kattıkları yeri evlerine yakındır

Ni caun rê “axure, gorre, koz” vanê: Buralara (bu gibi yerlere), “ahır, ağıl, koz” denir

Ali u Xece be domananê xo’a ebe zerreweşiya omrê xo  ramenê: Ali ve Hatice çocuklarıyla mutlu bir yaşam sürerler

İ/Ê wazenê ke omrê xowo ke esto, na dewe de bıramê: Onlar, kalan ömürlerini bu köyde sürdürmek isterler

İ, dewa xo ra zaf hez kenê: Onlar köyünü çok severler

Usar lacekê Newriza be Saaniyo. : Usar, Newriza ile Şahin’in oğludur.

O telebe (şagırdê) mektebê sıftenio(verênio). : O birinci sınıf öğrencisidir.

Porê xo şia u dergo. : Saçı, siyah ve uzundur.

Por ra goşi nêa­senê. : Saçlarından kulakları görünüyor.

Sureta xo gılora. : Suratı yuvarlaktır.

Fek u pırnıka xo qıckekê.: Ağzı ve burnu küçüktür.

Çenıka xo khodık u derga. : Çenesi kaşık biçimindedir.

Çım u buri qeytano. : Kaşı ve gözü sürmelidir.

Mawa Usari lesê (bejne) ra derga. : Usar’ın annesi boyca uzundur.

Porê xo derg u zerdo. : Saçı uzun ve kızıldır.

Sureta xo gılor u khezıka. : Suratı (yüzü) yuvarlakça ve sarışındır.

A memura dewleta. : O, devlet memurudur.

Piyê Usari lesê ra dûşê Newriza rao. : Usar’ın babası boyca Newriza gibidir.

Porê xo şia u kılmo. : Saçı siyah ve kısadır.

Sureta xo derga. : Yüzü uzuncadır.

Mulxıtê kê (çê) Usari jûbin sero zaf hezê. : Usarlar’ın ailesi birbirlerine oldukça düşkündür (birbirlerini çok severler).

 

 

KAR U GURE

 

 

Çêkuyanê corênun, kamcini  “çêkuyê namey”ê; kamcini “çêkuê fêli”yê inun qor kerê.

 

ÇÊKUYÊ NAMEY ÇÊKUYÊ FÊLİ

 

 

Çêkuyanê corênun de, fêlanê transitivun be intransitivun bıvênerê, ebe waxtanê cêrenan ra bıancerê.

  1. Waxto nıkaên
  2. Waxto ravêrdeo vênıte
  3. Waxto ravêrdeo pêheşiyaê

 

Bınê ni rengan ro, namanê ni rengun bınuserê.

 

 

 

Dersa 16inê                                                                                    

DEHKA: TAÊ HEYWANİ

 

 

 

 

 

 

 

  1. GOŞDARİYE KERDENE

Kupa Goşdariye 1

  1. Gos kılame(deyre) ser nerê(nên). Sıma ki tey vacerê(vacên).

 

Qaqıbo qaqıbo qaqıbo

Ezo şiyun diyarê dewe lao dewe

Kutkun kerdo hewe hewe

Heq piştıkê kutkun caro nêkero newe

Nêverda çımanê sari kuyo hewnê sewe

Qaqıbo qaqıbo zaranco khewe, Qaqıbo qaqıbo zaranco khewe

 

  1. QESEY KERDENE

 

  1. Dewe ra jû mal-dawarê da kêyi(çêyi) sero qesey bıkerê. Emma, a male name mekerê. Wa, embazê sıma namê a male bızanerê.

Kursiyerlerinizin konuşma becerilerini geliştirebilmeleri için bir hayvanı tanıtmaları istenmektedir. Bu çalışmayı oyun haline getirerek daha çok zevk almalarını sağlayabilirsiniz. Bir öğrenci bir hayvanı ismini söylemeksizin tanıtır. Diğer kursiyerler de o hayvanın ismini bulmaya çalışırlar. Çalışmanın farklı hayvanlar için yapılmasını sağlayınız.

 

 

 

 

 

 

  1. WENDENE

 

  1. Çêkuyun bıwanê. Ververê çêkuyanê cêrênan ro, iyê ke raştê (R) iyê ke ğeletê (Ğ) bınuserê.

Bu bölümde 3. tekil şahıs için olumlu-olumsuz ile soru cümleleri şiirsel bir dille yazılmıştır. Fiilerin sonundaki “a-o” seslerine ve sıfatlara dikkat çekiniz. Aradaki uyumu kavramalarını sağlayınız. Erillik ve dişilik durumunun 3. tekil şahısta nasıl açığa çıktığını anlamalarını sağlayınız.

 

 

 

 

 

O Her zırreno                                                                            O ga qorreno

A guke (golık) qortena                                                             A lûye waqena

O xone munkeno (newkeno)                                                    O merre çiwtneno

A golge kırkırina (hirrena)                                                       A bıze qirena

A manga borrena                                                                      A kesa kufena

O verg zurreno                                                                          O hes zırreno

A zarance qebırnena                                                                 A beqe (qırêncle) weqena

A qılancıke qiştnena                                                                A miye qirrena

O mar kufeno

No hes wazeno, hemgên (hingimên) boro (bıwero).

Na lûye wazena, kergun boro (bıwero).

No mar wazeno, sıt bısımo.

G; i-ê-ü = C

Hemgên: hemCên

Manga= Mangi= ManCi

K; i-ê-ü= Ç

VereKi: VereÇi

Kê: Çê,                        Keyneke: Kêneke= Çêneke

Pexıl: Cimri

Destêteng: Ekonomisi bozuk, eli sıkı

Destêhira: cömert, ekonomisi yerinde, eli açık

Çıllek: pis boğaz, aç gözlü, boğazına düşkün

Xanedan:Varlıklı, bol bol paylaşan

Xızan: Yoksul, olup da paylaşmayan

Çımêteng: Aç gözlü

Çımêhira: Tok gözlü

Zerrêteng: Alıngan

Zerrêhira: Hoşgörülü

Adır kut pês: Etekleri tutuştu

Kutık şiya arabani de gınovarro vato şiya doçkê mına.(Köpek kağnının gölgesinde uzanmış, bu benim kuyruğumun gölgesidir, diyor): Böbürlenme

 

 

 

Raşt- Ğelet

 

  1. Mar wazeno bınê kemere kuyo ( R ) 3.  Awres (Arwêş) wazeno dar u ber bıtaso ( R )
  2. Merrê qailo pendir boro/bıwero ( R ) 4. Lûye çûl zêde kergun ra hez kena ( R )

 

 

  1. Çêkuyun bıwanerê. Kamci çêkuye kamci heywanatê salıxo ma dana, amorê çêkuye bıneniya resmê heywanati ro bınuserê.

Bu bölümde resimleri verilen hayvanlarla ilgili tanımlamalar sunulmuştur. Tanımlamalarda hayvanların çıkardığı sesler de belirtilmiştir. Hayvanların seslerini ipucu olarak değerlendirerek hangi hayvan olduğunu bulabileceklerdir. Öğrencilerinizden cümleleri okumalarını, hayvanı tahmin etmelerini ve ilgili hayvan resmi altına numarasını yazmalarını isteyiniz.

 

 

 

Kerge                                       manga                               ostor                  bıze

( 3  )                                        ( 1  )                                  ( 2  )                 (  4 )

 

 

  1. Ez naxırê dewıci ra malê da gırsun. Sıtê mı zafo. Ez gukê xo dıma “bortnenun”. Vanun, “mooo!”. Ez vasê tezey ra zaf hez (has) kenun.
  2. Yê mı thocê (dımê) dê mıno gırs esto. Ez heywanê do qewetınun. Weştene ra zaf hez kenun. Ez hirrenun. Vanun, “hirrrrrrr!”.
  3. Ez heywanê da qıckekun. Domani hakanê mı ra hez kenê. Yê mı dı lıngê mı estê. Ez boyna qurtnenun. Vanun, “qurt qurt”
  4. Yê mı, çımê mınê şiaê gırşi estê. Ez qirrenun. Vanun, “Me e e! Me e e!”. Thoçê de mıno kılm esto. Seba astıranê sıma ki mı de xeylê mûye esta

Astır: Kıldan dokunan kilim (siyah-beyaz)

Cacım: Renkli kilim

Weştene: koşmak

Vazdaene: kaçmak

Waştene: istemek

Gındır biyaene: Yuvarlanmak

Gevijdaene: Hayvanın yerde debelenmesi

Sılond: Caê wele

 

KAR U GURE

Ni fêlanê WAŞTENE, VATENE, QİRRAENE  ni waxte ke cêr nuşiyê, ebe ninan ra bıancerê.

Transitiv: Waştene, vatene

İntransitiv: Qirraene, bortnaene, qurtnaene, hirrnaene

  1. Waxto nıkaên
  2. Waxto ravêrdeo vênıte
  3. Waxto ravêrdeo pêheşiyaê

 

Hir zıqeno

Astor fırreno : Tehdit sesi (nefeslenme)

Fırdaene

Gazi(Gaji) eştene : At cinsinin ısırma hali

 

Dersa 17inê   

Dehka: Karakterê Sanıkanê Ma                                                                                                             

  1. Resman ro sêr ke. Çekuya bıni bıwane.

                  

xonça mı çar lıngiya,              xonça to tek lıngiya,        qeleme bariya,                 dare kılma,

çar çengêya                             gılora                                derga                               pencıkına

  1. Karakterê figuranê sanıkun bıwanerê.

 

Bengiboz, ostorê pasayo

Wayire (Waherê) sırrio.

Zaf ki baqılo.

Sarrê teberi ra hez nêkeno.

Wayiranê xo ra zaf hez keno.

Qailo ke wayiranê xo rê xızmete bıkero.

 

 

 

 

 

 

 

Divdiv, lacekê do hewlo.

Zaf baqılo. Zaf ki dêşise zaneno.

O malê xo ra zaf hez keno.

Emma, dêvun ra qe/qet hez nêkeno.

Qailo ke dubarun bıçerexno/bıçarno…

 

 

 

Diko diko, lacê kerge

Bê ma şime, merga derge

Ez çinenu, to thaul ke

Meşo çê de zuran meke

 

Diko fesesûr zaf zelêmelekaro.

Vengê dê xowo jil/zil esto.

O zaf ki gonegermo.

Kam se vaco, qan beno.

Hende zırçeno; vace, hende.

Nıskun ra zaf hez keno.

Qailo, zerrewes zerrewes bıqiro.

 

 

 

Keçelek, lacekê do bomo.

Zaf ki xo ra nêdiyayêo.

Theyr u thur, mar u mılaun ra hez keno.

Kar u gure ra hez nêkeno.

Qailo ke boyna roniso, ramerrediyo

Laco Qıc, zaf baqılo, zaf ki sefkano.

Heme kare (kar) dest ra yena(yeno).

Mazluman ra hez keno.

Zalıman ra qarino (qehriyeno).

                                                                        Qailo, carê heme keşi de bırreso.

Phıtwezir, xoneyê do baqılo.

Lûye de biyo bıra, ae ra zaf hez keno.

Hem gırs hem ki çhêro.

Kêun(Çêun) ke bar kerd, şi ware;  Phıtwezir vêsan (weyşan) mend.

Hende vace hende sefkano.

Çend heşi, çend kesegani (xozi) kerdê têser u têbın ra.

 

WAXTO AMEOĞ (Gelecek Zaman)

Formê waxtê waştene de ancino. Subje ra dıma, partikelê “do” beşino pa.  (İstek kipi formunda çekimlenir. Özneden sonra, “do” edatı eklenir.)

WANDENENE

Ez bı wani: Ben okuyayım

Ez DO bı wani: Ben okuyacağım

Ez do bı wani

Tı do bı wane

O do bı wano

A do bı wano

Ma do bı wanime

Sıma do bı wanê

İ/Ê de bı wanê

 

 

ŞİYAENE

Ez do şêri (sêri)

Tı do şêrê

O do şêro

A do şêro

Ma do şêrime

Sıma do şêrê

İ/Ê de şêrê

 

 

KAR U GURE

Karakterê figuranê sanıkun gore çekuyanê  thalun temam kerê

 

  1. DİVDİV dêvun ra qet hez nêkeno.
    1. KEÇELEK lacekê do xo ra nêdiyayêo (xılemalo).
    2. Yê DİKO FOSESUR vengê dê xowo zil esto.
    3. PHITWEZİR çend heşi, çend kesegani kerdê têser u têbın ra.
    4. BENGİBOZ ostorê do wayirê sırrio.
    5. LACO QIC zaf baqılo, zaf ki sefkano.

 

 

Kupe bıwanê. Tabloy pırr kerê.

Hez keno Hez nêkeno(qarino)
Keçelek
Divdiv
Phıtwezir
Laco Qıc
Bengiboz
Diko Fesesûr

 

Fêlanê WERDENE (transitiv) be MENDENE (İntransitiv)  ebe ni/nê wextanê cêrenana bıancerê.

  1. Waxto nıkaên
  2. Waxto ravêrdeo vênıte
  3. Waxto ravêrdeo pêheşiyaê
  4. Waxto ameoğ

 

 

 

 

 

 

Ali saun (saan/sayan) weno: Ali elmaları yer (yiyor).

Lacê mordemi sono mekteb: Adamın oğlu okula gidiyor.

Lacê mordemê sono mekteb: Adamın birinin oğlu, okula gidiyor.

Ali saê weno: Ali elmanın birini yer.

Ali sae weno: Ali elma yiyor.

Ez Hesenİ vinenu: Ben Hasan’ı görüyorum.

Mı Hesen- di: Ben Hasan’ı gördüm.

Ez wazenu ke, na mayne be ostorİ bı herni (herineri/herini). (HERİNAENE)

Yê mı : Benim ki

Yê to: Senin ki

Yê ey: Onun ki

Yê ae: Onun ki

Yê ma: Bizim ki

Yê şıma. Sizin ki

Yê inun/inan: Onların ki

 

Xo be xo: kendi kendine

Xo be xo rê: kendi kendilerine

Be (Ba) xo: kendi

Xo rê: kendime/kendimize

Çül kıc (peyên): en küçük

Nuxuri: ilk çocuk

Pizzo sıftên (verên): ilk çocuk

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dersa 18-19ine                                                                         

 

Dehka: Zazaki de Fêmanteyê Cısni (Zazaca’da Cinsiyet Algısı)

 

Zazaki de, naman (namun) pêroyine be zênaman de fêmantiya nêri (neyr) û maki (maykeki) esta. No elaqe, sıfet (çıtewrık) û zênamey cısn de namun ser sono.  Kerdeni (fêli), ni elaqey de pabesteyanê cısniya anceyenê (ancinê).

(Zazacada bütün isimlerde ve zamirlerde cinsiyet algısı vardır. Bu bağlamda sıfatlar ve zamirler da isimin cinsiyetiyle uyumlu olurlar. Fiiller ismin cinsiyetine göre cinsiyet çekim eki alırlar.)     

 

  1. Nameyê Xasi (Xaseki). İsan, senê (senên) cısn dero, i/ê cısni gore namê xaseki gêno (cêno).

(Özel İsimler. Insan temsil ettiği cinse göre özel isim alır.)

 

                                   Zaza                              Kurd                     Tırk                      Ingılız                  Frenk

Maykeke (Dişil)      Zêrine                             Dilan                    Gülcan                 Mary              Michele

Neyri (Eril)               Ferat                              Azad                     Ercan                   David                   Lui

 

  1. Nameyê Cısnê bêgani. Zazaki de nameyê cısnê bêgani, ya neyriyê, ya ki maykekiyê.

(Cins isimler. Zazacada her cins isim doğal olarak dişil ya da erildir.)

 

Maykeke (Dişil)                                                                 Neyri (Eril)                

Si (kemere)        (Taş)      Na/A kemera            Dês     (Duvar)              No/O dêso     

Awe                     (Su)        Na/A aw                Zengel(n) (Kazma)      No/O Zengelo

Xonça             (masa)       Na/A xonçawa          Huyê       (kürek)          No/O huyewo

Qeleme          (kalem)     Na/A qelema             Kıtab       (kitap)          No/O kıtabo

Dare                (ağaç)       Na/A dara                   Bırr         (orman)        No/O bırro

Çogane            (asa)         Na/A çogana              Koli         (odunlar)      Ni/İ koliyê

Moreke         (boncuk)    Na/A moreka             Moreki    (boncuklar) Ni/İ morekê

 

  1. Heywananê der u dori de fêmanteyê cısni. Heywananê der u dori de ferqê cısni, vêşêri (zêderi), çıtewrıkanê (sıfetanê) ‘neyri’ û ‘maykeki’(ya ki ca ca theyran dı,‘maykeki’) ya ifade benê. No hal pabesteyê maykekiya (-e) ya ki sıfetanê/zênamanê “na-a”, “no-o” ya daêna rınd arazê benê.

(Yaban hayvanlarında cins algısı.Yaban hayvanlarında cins farkı genellikle(eril) veya (dişil), ya da kuşlarda ayrıca (dişil) sıfatıyla belirlenir. Bu durum dişil eki (-e) ya da ‘na, a’ dişil; ‘no, o’ eril işaret sıfatları/zamirleriyle açığa çıkar. 

 

Mayekeke (Dişil) Neyri (Eril)
Lûye

(Tilki)

Delê Hese

(Ayı)

Kırra koy

(Karaca)

Kesa

(Kaplumbağa)

Lûyê remena

(Tilki kaçıyor)

Dele Hese zırrena

(Ayı böğürüyor)

Kırra koy purr wena

(Karaca yaprak yiyor.)

Kesa merge de çerena

(kaplumbağa çayırda otluyor.)

/-a/

 

/-a/

 

/-a/

 

/-a/

 

Xoz

 

Awrêş

 

Verg

 

Mar

 

Xoz awe sımeno

(Domuz su içiyor.)

Awrêşo sıpê

(Beyaz tavşan)

Verg bıze fetılneno

(Kurt keçiyi kovalıyor.)

Mar dar ro sono.

(Yılan ağaca tırmanıyor.)

/-o/

 

/-o/

 

/-o/

 

/-o/

 

 

 

 

 

 

  1. Heywanê keyi (çêyi) cısnê (cısn dê) cı ya name gênê (cênê). (Ev hayvanları cinslerine göre isim alırlar.)

 

Jûani

(Diller)

Neyri

(Eril)

Maykeki (Dişil) Neyri

(Eril)

Maykeki (Dişil) Neyri

(Eril)

Maykeki (Dişil)
Zazaki Dik kerge ga manga kutık dele
Kurdi Dik mırişk ga çêlek kuçık dehl
Frenki Coq poulet boeuf vache chien chienne
Ingılızki rooster hen ox cow dog bitch
Tırki horoz tavuk öküz inek köpek —–

 

 

  1. Namanê meywe û zerzewati dı fêmanteyê cısni. (Sebze ve meyve de cins algısı.)

 

Zazaki Kurdi Frenki Ingılızki Tırki
N Piyaz pivaz N oignon onion Soğan
N Sir/Şir sir N ail garlic sarımsak
M Zebeşe/qerpuze zebeş M pastéque watermelon karpuz
M beşila petêx N melon melon kavun
M şamıke bacana sor M tomates tomato domates
N bancan bacanareş M aubergine egg-plant patlıcan
N xeyar xiyar N concombre cucumber salatalık
M Kû/Kûndıre kulınd N citrouille squash kabak
M goze gûz N noyer walnut ceviz
M sae sêv M pomme apple elma

 

(M) Maykeki (dişil); (N) Neyri (eril), (Z) Zafên (Çoğul) (–) cısno nêbelıkerdê (belinêkerdê) (tanımsız cins.)

 

  1. Teyna anceyen da (antena) kerdeni (fêli) ra fêmanteyê cısni.( Sadece fiil çekiminden cins algısı)

 

Vore (Kar) / Maykeki / (Dişil) Varıs (Yağmur)/ Nêri (Eril)
Vore varena (Kar yağıyor.) /-a/ Varıs vareno (Yağmur yağıyor.) /-o/
Varena (O-dişil-(kar) yağıyor.) /-a/ Vareno (O-eril-(yağmur) yağıyor.) /-o/

 

 

Zênaman de pêameyena cısni. (Zamirlerde cins uyumu)

Antena zênameyȇ jüaneyê kesê jûyêni de (Tekil birinci kişi zamirinde çekimleme)

 

‘Maykeki’ ya ki ‘neyri’ biyayena zênameyê kesê jüyêni, fêlê waxtê nıkên be halê subje de pabesteyê fêli be zênamey maykeki /-a/, neyri /-o/ ra beli beno.

(Tekil birinci kişi zamirin eril ya da dişil olması, ismin şimdiki zamanlı eylemin veya durumun öznesi olması halinde zamirin ve fiilin aldığı dişil cins çekim eki /-a/ ile eril cins çekim eki /-o/ dan anlaşılır.)

 

  1. Ebe fêliya anetne de (Fiille çekildiğinde.)
  2. Ebe haliya antene de (Durumla çekildiğinde.)

 

Jûani/Zoni

(Diller)

Waxto nıkaêno desınde – kerdeni

(Yaşandık şimdiki zaman- eylem)

Waxto nıkaêno desınde –hal u hekati

(Yaşandık şimdiki zaman- durum.)

M N N.b. M N N.b.
Zazaki Eza sonu Ezo sonu Eza Ezo
Kurdi Ez dıçım Ezım
Frenki Je vais C’est moi
İngılızki I go It’s me
Tırki Benim gidiyorum Benim

 

Teyna Zazaki dı cısn beliyo.(Bu dillerden sadece Zazacada cins bellidir.)

 

Zênameyê jüaneyê kesê dıdeniya ke anciya (Tekil ikinci kişi zamiriyle çekildiğinde)

  1. Waxtê nıkaênê desınde ke ebe hal’a (Yaşandık şimdiki zaman; durumla çekildiğinde.)

 

Zazaki Kurdi Frenki İngilizki Tırki
Maykeki (dişil) Tıya Tuyȇ C’est toi You are Sensin
Neyri (eril) Tıyê Tuyȇ C’est toi You are Sensin

 

Ni Jûanan (zon) de teyna Zazaki de cısn beliyo.(Bu dillerden sadece Zazacada cins bellidir.)

 

Ebe fêliya ke anciya (Fiil ile çekildiğinde.)

 

  1. Waxtê (Demê) nıkaên de kerdarê gurwi (gurey) biyayene de. (Şimdiki zamanda işin öznesi olduğunda.)
  2. Waxtê (Demê) verȇni (vêrdoği) de kerdarê gurwi (gurey) biyayene de. (Geçmiş zamanda işin öznesi olduğunda.)

 

Zuwani

(Diller)

10.Waxto nıakên/hira-kerdene

(Şimdiki zaman-Eylem)

11.Waxto verȇn (vêrdoğ)- Kerdene

(Geçmiş Zaman-Eylem)

M N N.b. M N N.b.
Zazaki Tı şına/sona Tı şınȇ/sonê Tı şiya Tı şiyȇ
Kurdi Tu dıçe Tu çûyî
Frenki Tu vas Tu es allée Tu es allé.
Ingılızki You go You went
Tırki Sen gidersin Sen gittin

 

M-Maykeki (dişil)    N-Neyri (dişil)    N.b.-Nêbeli (belirsiz.)

 

Zazaki dı cısn beliyo; Frenki dı teyna nûstene de cıns beli beno.

Zazacada cins bellidir. Fransızca’da sadece yazımda cins belli olur.)

 

 

Zênameyê jüaneyê kesê hirêyeni de pêameyena cısni. (Tekil üçüncü kişi zamirinde cins uyumu.)

  1. 12. Zênamê Kerdarê Sujeo (kerdoğ). (Zamir işin/nesnenin öznesidir.)
  2. Zênamê Kerdeo raştêndeo. (Zamir doğrudan nesnedir.)
  3. Zênamê Kerdeo çorşmaneo. (Zamir dolaylı nesnedir.)

                   

 

Jûani/Zoni

(Diller)

12. Zêname kerdoğo

(Zamir öznedir)

Zename kerdeyo. (Zamir nesnedir.)
13. Kerdeo raştênde.

( Doğrudan nesne.)

14. Kerdeo çorşmane. (Dolaylı nesne.)
M N N.b M N N.b. M N N.b.
Zazaki a o   a o   Ay/ae ey
Kurdi ew ew
Frenki elle il elle il lui
Ingılızki she he her him her him
Tırki o     onu/ ona     onu / ona

 

M-Maykeki (dişil)    N-Neyri (dişil)    N.b.-Nêbeli (belirsiz.)

 

Teyna Zazaki û İngılızki de halanê pêroine de zênameyê kesan maykeki û neyri de pê ra abıriyenê (jûbin ra bırine ra). Frenki de kerdeo raştên de, Kurdi dı kerdeo çorşmane biyayena zênami de neyri û maykekı de ferq aseno.

(Sadece Zazaca da ve İngilizcede kişi zamirlerinde tüm durumlarda dişil-eril ayırdı varken, Fransızca’da doğrudan nesne durumunda, Kürtçe’de zamirin dolaylı nesne olduğu yerde dişil ve eril ayırdı görülür.)

 

 

Çıtewrıkanê (sıfetanê) nışandayeni dı pȇ ameyen. (İşaret Sıfatlarıyla cinsiyet uyumu.)

  1. Çıtewrıkanê (Sıfetanê) nışandayê nezdi. 16. Çıtewrıkanê (Sıfetanê) nışandayê dûriya.

 

Cısn Zazaki Kurdi Frenki Ingılızki Tırki
15-Nezdi. (Yakın) M No cüamêrd Ev mêr

Ev jin

Cet homme This boy Bu adam
N Na cêniye Cette femme This girl Bu kadın
16- Dȗri. (Uzak) M O cüamêrd Ew mêr

Ew jin

Cet homme

Cette femme

That boy Şu/ o adam
N A cêniye That girl Şu/ o kadın

 

Teyna Zazaki be Frenki de çıtewrıkê nışandari cısni ser abıriyenê (bırine ra).

(Sadece Zazaca ve Fransızca’da işaret sıfatları cinsiyete göre ayrılırlar.)

 

  1. Waxtê (Demê) hiray de kerdoğ be çıtewrıkan dı pȇ amayena cısni.

(Geniş zamanda özne ile sıfatlarda cins uyumu)

 

Waxto hira. (Geniş zaman.)
Zuwani Kerdar maykeki (özne dişil) Kerdar neyri. (özne eril) Nêbeli (Belirsiz)
Zazaki A şirina O şirino
Kurdi Ew şîrîne
Frenki Elle est douce. Il est doux
Ingılızki She is sweet He is sweet
Tırki (O tatlıdır)

 

 

  1. Waxtê (Demê) verêni (vêrdoğ) de kerdar (kerdoğ) be çıtewrıkan (sıfet) de pȇ amayena cısni. (Çêkuya namey)

(Basit geçmiş zamanda özne ile sıfatlarda cins uyumu)

 

Demewo verêno Saxi. (Basit Geçmiş Zaman.)
Zuwani Kerdar maykeki (özne dişil) Kerdar neyri. (özne eril) Nêbeli (Belirsiz)
Zazaki A, şirin biye O, şirin bi
Kurdi Ew şîrîn bû
Frenki Elle etait douce Il etait doux
Ingılızki She was sweet He was sweet
Tırki O tatlıydı

 

Teyna Zazaki û Fırenki dı name be çıtewrıkiya cısn dı yenê pê.

(Sadece Zazaca ve Fransızca’da isim ve sıfat uyumludurlar.)

 

Kerdenan (Fêlan) de pȇ ameyena cısni. (Fiillerde cins uyumu.)

Zêname ya ki çıtewrıko nışandar be kerdariya (kerdoğiya). (Zamir ya da işaret sıfat ve özne ile.)

 

  1. Waxtê hiray de pê ameyena cısni. (Geniş zamanda cins uyumu.)

 

Waxto hira

(Geniş zaman)

Kerdar (Kerdoğ) (özne)
Maykeki (dişil) Neyri (eril) Nêbeli (belirsiz)
Zazaki A remena O remeno
 Kurdi Ew reviya
Frenki İl/ Elle s’échappe
Ingılızki He/ She escapes
Tırki (O kaçar)

 

  1. Waxtê vêrdoğê zanoği de pê ameyena cısni. (Di’li geçmiş zamanda cins uyumu.)

 

Waxtê vêrdoğê  zanoği (Di’li geçmiş zaman) Kerdar (özne)
Maykeki (dişil) Neyri (eril) Nêbeli (belirsiz)
Zazaki A reme O rema
Kurdi Ew reviyan
Frenki Elle s’est échappée Il s’est échappe
Ingılızki He/ She escaped
Tırki (O kaçtı)

 

Teyna Zazaki be Frenki de kerden (fêl) be zênamewo nışandariya cısn de yenȇ pȇ.

(Sadece Zazaca ile Fransızcada işaret zamiri fiil ile cins uyumludur.)

 

Teyna pêeşiyane de fêmantiya cısni:

(Kesê ke nêasê, veng xo fiyo, Zazaki de cısnê xo çıko zanino. Jüyê pey çêberi ra veng xo fiyo, ma hona çêber a nêkerdo; besteyê antene ra, cısnê xo neyri ya ki maykekiyo Zazaki de zanino.)

(Sadece duyumdan cins algılama. Kişinin görünmediği durumda bile sesten ismin cinsiyeti çıkarmak Zazacaya özgü bir durumdur. Kapının arkasında biri var, kim olduğunu bilmiyoruz; alınan sesten durum cins çekim ekine göre kişinin kim olduğunu Zazaca’da anlayabiliriz.) 

 

 

Hal (durum)

 

21. Demewo (Waxtê) Hiray de. (Geniş zamanda.)
Hal. (Durum) Maykeki (Dişil) Neyri (Eril) Nêbeli (Belirsiz)
Zazaki Eza Ezo
Kurdi Ezım
Frenki C’est moi
İngılızki Me (It’s me)
Tırki Benim

 

Luwayen (kerden): eylem

 

22. Demewo (Waxtê) Hiray de. (Geniş zamanda.)
Hal. (Durum) Maykeki (Dişil) Neyri (Eril) Nêbeli (Belirsiz)
Zazaki Berb(v-m)ena Berb(v-m)eno
Kurdi Dıgırî
Frenki Elle crie/ İl crie
İngılızki She cries/ He cries
Tırki Ağlıyor/Ağlar

 

23. Waxtê (Demê) Vêrdoğê Zaney de (Görüldük/Bilindik Geçmiş zamanda.)
Luwayen (eylem) Maykeki (Dişil) Neyri (Eril) Nêbeli (Belirsiz)
Zazaki Berb(m)ê Berb(m)a
Kurdi Wê dıgırîn / Ew dıgırîn
Frenki Elle a crié/ İl a crié
İngılızki She cried/ He cried
Tırki Ağladı

 

/-ê/ peycıdarıka (pabesteya) antena cısn dê maki; /-a/ peycıdarıka (pabesteya) antena cısn dê neyriya.

(/-ê/ dişil cins çekim eki; /-a/ eril cins çekim ekidir.)

 

  1. Teyna aşnawıten (peheşiyaene) ra cısnê keşi vetene.

(Kesê ke jüyê rê telefon bıkero, anceyen da (antena) kerdeni ra Zazaki de isan şeno (şikino) cısn veco.)

(Sadece duyumdan kişinin cinsiyetini çıkarsama. Biri telefonda konuşurken fiil çekiminden telefonun diğer ucundaki kişinin hangi cins olduğu Zazacada anlaşılabilir.)

 

Zuwan Maykeki (Dişil) Neyri(Eril) Nêbeli (Belirsiz)  
Zazaki Sekena weşa? Sekenê weşê?
Kurdi Çawayȋ  başȋ
Frenki (Tu) va bien?
İngılızki How are (you)?
Tırki Nasılsın, iyi misin?

 

 

  1. Ebe meslegiya ke veng daiya, cısnê ey/ae teyna Zazaki be Frenki de esto.

(Mesleğiyle anons edilen birinin cinsini çıkarsama sadece Zazacada ve Fransızcada vardır.)

 

Zuwan Maykeki (Dişil) Neyri (Eril) Nêbeli (Belirsiz)  
Zazaki Tıxtora yena Tıxtoro yeno
Kurdi Tıxtor tê
Frenki La doctoresse vient Le docteur vient
İngılızki The doctor is coming.
Tırki Doktor geliyor.

 

Xeberdayen da (xeberdaena) kesê ra, qalê xeberdari(e) ra isan şikino cısnê qal biyaeyon veceno.  (Birinin bir olayı anlatımından olayda adları geçen diğer kişilerin cinslerini çıkarılabilinir.)

 

  1. Cısnê isani vetene. (İnsanın cinsini çıkarsama.)

 

Zuwan Maykeki (Dişil) Neyri (Eril) Nêbeli (Belirsiz)
Zazaki Şofêre reme teb(v)er Şofêr rema teb(v)er
Kurdi Şıfêr revi derve
Frenki La conductrice est sortie Le conducteur est sorti
İngılızki The driver ran out
Tırki Şöför dışarı kaçtı.

 

  1. Cısnê heywani vetene. (Hayvan cinsiyetini çıkarsama.)

 

Zuwani

(Diller)

Waxtê vêrdoğê zaney de (Görüldük/Bilindik geçmiş zamanda)
Maykeki (Dişil) Neyri (Eril) Nêbeli (Belirsiz)
Zazaki (Golık) remaye/Guke reme (Golık) remaya/Guk rema
Kurdi Golik reviye
Frenki La veaus s’est échappée Le veaus s’est échappé
İngılızki The calf escaped
Tırki Buzağı kaçtı.

 

  1. Dûri ra vinayen (vênitene/diyaene) de vaten da (vatena) keşi ra cısn veten:

Biri konuşurken uzaktan cins çıkarsama:

 

Zuwani. (Diller) Demeyo Verêno Saxi dı. (Basit geçmiş zamanda)
Maykeki (Dişil) Neyri (Eril) Nêbeli (Belirsiz)
Zazaki. A yê maw(y)a O yê maw(y)o
Kurdi Ew ê me ye.
Frenki Elle est á nous. Il est á nous.
İngılızki It is ours
Tırki O bizimdir

Fêmantena cısni ser pêvero nayen (têver sanaene);  Zazaki, Kurdi, Frenki, İngılızki, Tırki

(Cins algısında karşılaştırma; Zazaca, Kürtçe Fransızca, İngilizce, Türkçe

 

Akerdek (Açıklama) Z K F İ T
1 Nameyê Xasi, cısni ser naman dê (namanê) cıya beli benê.

(Özel isimler cinse göre verilen isimlerle belirlenirler

2. Zazaki de nameyê cısnê bêgani, ya neyriyê, ya ki maykekiyê. (Zazacada cansız cins isimler doğal algıda dişil veya erildirler      
3 Heywanê der u dori famê sıfteni de maykek ya ki neyr benê:

(Yaban hayvanları ilk algıda eril ya da dişildirler.)

       
4 Heywanê keyi cısni ser namey gênê:  (Ev hayvanları cinse göre ad alırlar.)
5 Meywe û Zerzewati de fêmanteyê cısni .(Sebze ve meyvede cins algısı      
6 Anceyena kerdeni ra fêmanteyê cısni.(Fiil çekiminden cins algılama .)        
Zênaman de pê ameyena cısni. (Zamirlerde cins uyumu.)  
7 Luwayen/Kerden, kesê zênameyê jüyeniya.(Eylem, birinci tekil kişi zamiriyle)        
8 Waxto hira, ebe haliya anciyaene de. (Geniş zamanda hal ile çekimde)        
Zênameyê kesê zênamewo dıdıniya anciyaene de. (İkinci tekil kişiyle çekimde.)
9 Ebe hala anciyaene de. (Durumla çekildiğinde)        
Luwayena/kerdena anciyaene de. (Eylemle çekildiğinde.)
10 Waxtê nıkaên de kerdarê gurwi (gurey) kesê dıdıne biyayene de (Şimdiki zamanda ikinci tekil kişiyle işin  yapanı olma.)        
11 Waxtê verȇni (vêrdoği) de kerdarê gurwi (gurey) kesê dıdıne biyayene de. (Geçmiş zamanda ikinci tekil kişiyle işin yapanı olma.)      
Zênameyê jewkesê hirêyeni de pê ameyena cısni.  (Üçüncü tekil kişi zamiriyle cins uyumu )
12 Zêname Kerdoğê kerdeno. (Zamir işin öznesidir.)    
13 Zêname Kerdewo rastendeyo. (Zamir doğrudan nesnedir.)     
14 Zêname Kerdewo çorşmaneyo. (Zamir dolaylı nesnedir.)   
Çıtewrıkanê nışandari dı pȇ ameyena cısni. (İşaret sıfatıyla cins uyumu.)
15 Çıtewrıkê nışandari dê nezdiya. (Yakın işaret sıfatıyla.)    
16 Çıtewrıkê nışandari dê dûriya. (Uzak işaret sıfatıyla.)    
17 Waxtê hiray de kerdoğ be çıtewrıkan dı pȇ amayena cısni.

(Geniş zamanda özne ile sıfatlarda cins uyumu)

 

 

18 Waxtê verêni (vêrdoğ) de kerdar (kerdoğ) be çıtewrıkan de pȇ amayena cısni. (Basit geçmiş zamanda özne ile sıfatlarda cins uyumu)  
Kerdenan dı pȇ ameyena cısni. (Fiillerde cins uyumu.)
19 Waxtê hiray de pê ameyena cısni. (Geniş zamanda cins uyumu.)        
20 Waxtê vêrdoğê  zanoği de pê ameyena cısni. (Di’li geçmiş zamanda cins uyumu.)      
21 Teyna pêeşiyane de fêmantiya cısni (Sadece duyumdan cins algılama.)        
Tenya kerdeni gurwynayen ra cısnê kerdari veten. (Sadece fiil kullanımından, öznenin cinsini belirleme.)
22 Waxtê Hiray de. (Geniş zamanda.)        
23 Waxtê Vêrdoğê Zanoği de (Di’li Geçmiş zamanda.)      
24 Teyna peheşiyaene ra, telefon kerdene de, cısnê kışta bini veten.

(Telefon edenden sadece duyarak kişinin cinsiyetini çıkarsama.)

       
25 Mesleg ra cısn veten. (Meslekten cinsi çıkarsama.)      
         
26 Cısnê isani vetene. (İnsanın cinsini çıkarsama.)      
27 Cısnê heywani vetene.  (Hayvan cinsiyetini çıkarsama.)      
28 Dûri ra vinayen (vênitene/diyaene) de vaten da (vatena) keşi ra cısn veten:

Biri konuşurken uzaktan cins çıkarsama: 

     
Çend pê ra nezdı yenê, dûri künê 28 1 16 5

Z-Zazaca   K-Kürtçe   F-Fransızca  E-İngilizce  T-Türkçe

 

Merdımi/mordemİ kıtab wend.

Mordem kıtab waneno.

EzO wanenu.

EzA wanenu.

Hesen ama. (Hasan geldi)

Hesenİ di. (Gören Hasan): Özne bükümlü

Ey, Hesen di. (HasanI gördü): Özne bükümlü

Ae/Ay/Aye, kıtab gurêt.

Ae, kıtabê gurêt.

Ey, qeleme gurête.

Ey,  qelemê gurête.

Hesenİ qeleme gurête.

Ali qelemUN gêno (cêno): bükümlü

Aliy kıtabi wendi.

Aliy kıtab wend.

Ali kıtabU(un-a-an) waneno.

Merre pendir weno.

Merrey pendir werd.

Merre pendirUN weno: bükümlü

Nesne alan fiillerde;

Şimdiki zamanda nesne, geçmiş zamanda özne bükümlü olur.

Şimdiki zamanda özne, geçmiş zamnda nesne yalın olur.

Senê (senên)/Çı qeleme?: belirsiz

Kamci qeleme?: belirli

Kıtab bi vindi.

Kıtab, çül (tewr) embazê (olvozê) do rındo.

Kıtab, çül olvozê do rındo.

Gulistanê, çül embazê da rındeka.

İ/Ê, embazê de rındekê.

Darxaçık: kapı sürgüsü (ağaçtan)

Darxaçıkê çêberi şikiya. (belirli)

Darxıçıkê çêberê şikiya. (belirsiz)

Darxaçık ke nêbo, çêber thabayerê nêbeno.

Ez sonu(şına) mekteb.

Ez sonu mektebun(an).

Ez şiyu mekteb.

O şi mekteb.

A şiye mekteb.

A mekteb ra ame.

A mektabun ra ame.

A mektebun ra yena.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dersa 20inê

Dehka: Malê Çêyi (Keyi) sero qesey kerdene

  1. Kupe bıwane. Zê (zey) a kupe jû kupe ki sıma bınuserê.

MANGA

Manga wenca ra zaf hez kena. Çar lıngê xo estê. Doçê(boçê/dımê) xo dergo. Doçê xo ke nata-bota sanena ra, isan cı ra dûri remeno. Çermê xo qalındo. Çermê ae ra çarıxi vırazinê. Sıtê xo zafo. Domani qailê sıtê ae bısımê.

BIZE (Ercan-Alduş)

Ez bıza ra zaf hez kena. Şüaneyina cı çetına. Ê kemera ra, jil (kas) ra zaf hez kenê. Ê bêvelg thaba nêwenê. Şıtê cı domana rê zaf rındo. Çerme cı tenıko. Çermê ina ra meskê doy vırajine. Rewke vırajina. Tey thoraq danê arê. Poçe cı kılma. Usari leyirê (bızekê) cı zaf xasekê. Vanê bıze şeytana (cazuya) ameley (guvanê) cı nêbena.

MAYNE (Lıleke-Vacuğe)

Ez golgan ra zaf hez kon. A ri ra na kupe de ezo qalê mayne bıkeri. Mayne, heywanê da gırsa. Zaf ki rındeka. Gıjiyê (Porrê) xo esto. Doçê xo dergo, zê poriyo. Çar lıngê xo estê. Dı serran de reyê kurrık ana. Wenca tejiye ra zaf hez kena.

PİSINGE (Aysel-Mamikiye)

Pisıngi xo serê. Çiyê waştena to nê, çiyê waştena inu zaf qıymetına. Sıt ra, goşt ra, masu ra zaf has kenê. Theyru cênê pê, tey key kenê. Gegane, xenekıne. Jü dımê xo, çor lıngê xo estê. Dewu de, gereko her çê de bıbê. Çêu merru ra qori kenê. Zımıstan rê thon, dıme, loqaqreyê ke ercine dare ser, inu rê yenê merdene.

KERGE (Usên-Gımgım)

Dı nıngê xo estê. Lazut ra zaf hez kena. Ma rê haka kena. Haka ra cücka vecena. Bostan ra malka, mor mılaun dana are. Bêvenga. Eke haka nêkena, sare bırneme, goştê dae weme. Gegane bena qurte. Eke biye qurte, o waxt taê bena hersıne. Eke cücikê xo bi, cücikanê xo cêna bınê perranê xo. Nêveradana, kesê kusê qaytê cückan bo. Tawlu de, serê tar de fındena, uca kuna ra. Mulxıtê dae Diko…

MİYE (Fadime-Gımgım)

Miye hewanê da zaf mılayıma. Tever ra çerena. Şıt dae cênime. Şıtê dae ra ron, thoraq, pendir vecenime. Pırçê dae ra xali, fanileye vırazenime. Postê dae ra ki awrencê thoraqi vırazenime. Ma rê vareku ana. Taê ke biyê kokım (qurte), bırnenê, goştê dae wenê. Miya verêne ke şiye koti, miyê peyêni têde ae dıma sonê. Zêde ke bi germ, mi sare sanenê jübini, konê kuye (gurnas). Germ de nêşikinê bıçerê.

 

 

 

  1. Resmanê heywanun ro sêr kerê. İnun zerrê qutiyan de, qlfê be qelfe biarê têarê.

 

lüye                        zerance                    kutık                          mayne                         kerge

 

 

mase                    manga                   pisınge                     miye                            hes

 

Malê kêyi(dewe) Malê destê isani Vergê yabani Malê yabaniyo ke kê (çê) de yeno weyi kerdene
Manga

Miye

Kerge

Pisınge

Kutık

Mayne

 

Lûye

Hes

 

Zerance

Mase

 

  1. Ni çekuyun pırr kerê (temam kerê)
  2. Merrê pendir ra hez keno. 2. Pisınge masey ra hez kena.
  3. Bıze qaila velg boro. 4. Mar wazeno ke sıt bısımo.

 

 

  1. Caê thal ro seba heywanun çekuyun bınuserê, tabloy ki pırr kerê.

Yazma çalışmasında, kursiyerleriniz bazı hayvanları tanımlayacaklar ve yazdıklarına göre tabloyu işaretleyeceklerdir.

 

Cevaplar şöyle de olabilir (Cûabi nia ki benê): (öneri niteliğindedir)

Kutık (espe) çar lıngio. Azne ra hez keno. Hewn ra hez nêkeno.

Pısinge, çar lıngiya. Azne ra hez nêkena. Hewn ra hez kena.

Manga, çar lıngiya. Sıt dana. Azne ra hez nêkena.

Ordege, dı lıngiya. Azne ra hez kena. Sıt nêdana.

Kerge, dı lıngiya. Azne ra hez nêkena. Sıt nêdana.

 

Çar lıngiyê Dı lıngiyê Sıt danê Azne ra hez kenê Hewn ra hez kenê
kutıki X X
pisıngi X X
mangi X
ordegi X X X
kergi X X X X

 

 

Kamci……..?

 

 

  1. Cûabanê persun bıderê.

Burada verilen sorular yardımıyla kazanımın gerçekleşmesi hedeflenmiştir. Sorular sorunuz ve öğrencilerinizin cevaplar vermelerine yardımcı olunuz.

 

  1. Yê kamci heywanun çar lıngê xo estê?

Namun bınuserê: golgi, naxır, malo hurdi, malê destê verê çêyi, vergê yabani

  1. Yê kamci heywanun dı lıngê xo estê?

Namun bınuserê: İyê ke wairê perranê.

 

 

 

 

  1. Cûabun bınuserê.

Kursiyerler bu bölümdeki soruları kendilerine göre cevaplandıracaklardır. Bu soruları sorunuz. Birkaç öğrencinin cevap vermesinden sonra kursiyerlerinizden soruları bireysel olarak cevaplandırıp yazmalarını isteyiniz.

Kursiyerlerinize “kamci…?” soru kelimesi ile sorular sorunuz?

 

 

Kamci tarr ra hez kenê/kenay? Gulıke ra ya soy ra?

Fadime: soy

Lıleke: Gılıke

Ayesle: Tarro sur

Ercan: Sıyrıme (marsungi)

Kamci heywan ra hez kenê/kenay? Pisinge ra ya kutıki ra?

Fadime: miye

Lıleke: Golgi

Ayesle: Pisınge

Ercan: Qatıre

Kamci yemıs ra hez kenê/kenay? Sae ra ya muriye ra?

Fadime: Basmecu ra

Lıleke: Rıbesan ra

Aysele: Kêraze

Kamci spor ra hez kenê/kenay? Tope ra ya azne ra?

Fadime: Feteliyayiş ra

Lıleke: Apurriyaişê koun ra

Ayesle: Azne ra

Ercan: Koa ra gerayiş ra

……………………………..

Apurriyaene: Tırmanmak

Honde (Hende) ke / Çıko ke

 

Dersa 21inê 

Dehka: Hewanê Yabani                                                                                 

Namanê ni heywanun cêr ra weçine bın ro bınuse.

 

Verg                                           Pisınge                           Miye                               kerge

 

Mala (Bıza) koy (Hereke)       manga                               beqe (qılincıle)              Zarance/Zerec

Çüçike/mil(r)çıke                                           perperıke                               Awrês/Arweş

 

 

Dik                                               Mase                                                          Kesa

 

Mayne/astore                                      Lûye                                           Hes(ş)

 

Şêr                                                 Kutık                        Mar                             Merre

 

Mılawune/Kımkımok/Marmılawune       Meymun(e)                                       Fil

 

Namanê ni çiyun cêr ra weçine bın ro bınuse.

 

 

Xonça                         İskeme/Kurşi                 Kıtab                             Guda Lınga

 

Deftere                    Pındılıke      Pakone/Pakker        Qelemê boaxıni                 Panturi

 

 

 

Çentık                  Çarıxi/Postali (Kundurey)        Puçi/Puçiki                 Sako/Setre

 

Lhepık/Lhapık               Verçım                        Fanlü/Fanila/Qazağe                İşlıge

 

Pırên                               Ber                     Pençere/Dolab                                    Dılope

 

 

Bıros/Xılık                        locıne                               nerdıgan                        loğe

 

 

Kupanê cêrênun pê qesanê mınasıban’a temam kerê.

(mektube, semt, wenime, koyti ra, rûne de, mekteb, jû, sonay, koti)

 

Ez mektube nusenun.           Tı  sonay koyti?                             A koti ra yena?

O  sono koti?                   Heyder xortê do semto.              Ma nan wenime.

Sıma mekteb ra yenê?             İ/Ê axurun rûne de.             Na jû qelema.

 

 

Namê heywananê ke cêr nuşiyê, her jüyê sıma, be dora qalê de heywanê  bıkerê.

Kesa: (Ulaş/Zeranıge) Çê xo peşti dero. Çar lıngê xo estê. Eke terse, ser u lınganê xo ancenê zerrê. Zaf gıran fetelina. Was wena. Pera heywananê hakan rawa. Cısnê mar u mılawun rawa. Ez mabenê kesa be awreş de dı sanıkun zanenu. Jüyê bır de heywanu awreşi r3e vato, tı zaf tersonuıka. Ey vato, eke ez tersonıku, son xo ercon çhem xenekınu. Eke şiyo vırniya çhemi, aca de jü kesa diye. Kesa şiye kotê oyke. Kesa ke şiye kote oyke, vato ez çaye xo bıxenekni. Mı ra ki tersonıki estê. Nezano ke, cısnê kesan ra taê xo, oyke de weşiya xo ramenê. Sanıka bine de awres kesa rê vano, kam ke herbi şi… Na sanıke her kes zaneno…

Perperıke: (Usên/Gımgım) Perperık heywanê do zaf rındek u zaf nazliyo. Nat u dot seş hefti emrê xo esto. Khasê heftey zerrê hak dero. Khasê dı heftey hak ra vecino beno zê malki. Nay ra vanê metamorfoz. Khasê hefte dı heftey ki perrê xo vecinê, beno perperık. Ebe nınganê xo tham keno. Eke tici veciye, perperık vecino tici, ebe perranê xo tici cêno. Gêrmiya heway gereko vist ra zêde bo ke, perperık fırr dero. Ebe gırtıka (trakea) helmê xo cênê. Pera (familya) nıngê xağan raa.

Mase: (Aysele/Mosırvan) masey zerrê awe de weşiya xo ramenê. Awe ra ke amey tever, mırenê. İsani taê masu wenê, taênu nêwenê. Cısnê masu xeyleo. Perrê xoê kılmi estê. Zêdire saiya dımê xoa azne kenê. Maseyê diskuşi estê, inay zerrê okyanusu de weşiya xo ramenê. Renga rengê. Zaf çhêrê…

Mar: (Lıleke/Vacuğe) Pera mar u mılawun raê. Hemu ca de estê. Taê caan de derg u qalındê. Taê caan de kılm u bariyê. Gegane çermê xo vurnenê ra. Newe çerme vecenê. Zêdire caanê thaldan de xo darenê we. Xafılde ke isan de veciyay isan zaf cı ra terseno. Herd ro zaf pêt ğıj benê. Taê cısnu de axu esto. Eke sana kesê, o kes mıreno. Mahlukatê do vırano…

Şêr: (İbrayim/Sewrege) Şêri zêdire qıta Afrika de weşiya xo raemnê. Taê Şêri estê ke hetan hirê sey kilo yenê. Hindistan de ki estê. Şêri kılme, sarê cı gulereko, qıra cı kılma, goşê cı gılore-kılmê. Qelawuno. Pizê cı gırdo. Familya (Pera) pisınga rao. Şêri, zêdire gıja xo ra nas benê. Şêr waxtê xo hewn be sayd ra viyerenê ra. Rocê de vist saete derg benê. Şêri bol waherê anoriyê. Lec ra nêremenê. Tersonık niyê. Qandê werdê xo lec kenê.

Lûye: (Okan/Vacuğe) Lûye yaban de weşiya xo ramena. Hewananê qıçkeku sayd kena. Maben de sona dewu ra kergu sayd kena. Lesa xo pisınge ra gırs, kutik ra qıçkeka. Pırnka xo derg, dıdanê xo thuzê. Heywanê da uza. Lüye zaf cazuya.

 

 

 

 

 

 

 

Lacek hao sono

Lacek sono

Laceko sono

Cı ra lacek b-en-o. (biyene: olmak)

Cı rê lacek ana.

Cı rê lacek ard.

Cı rê lacek ardo.

Usên çê ra yeno (y-en-o)

Piyaz wes/rınd perey keno.(Soğan iyi para ediyor)

Piyazi rınd perey kenê.

Yalın halde çoğul, şimdiki zamanda geçişli fiilde yok.

Piyazi,  zaf perey kenê.

Genım (ğele), emser zaf perey keno.

 

Dersa 22inê 

Dehka: Resmun sero qesey kerdene                                                                                                     

 

Resmanê cêri de nia de, resmun sero qesey bıke, bınuse.

İbrayım(Sewrege): Cênıke ronışta, qeçekê cı vırar de ronışto, sanki qeçeki nêrehate kerda. Ridê cı ra beliyo. Riyê xo çırç kerdo. O wuneno marda xo ra. Gışta xo hewa deya. A cı rê temşêt dana. A cı rê qıseyê haq vana. O zi düşmış beno (fıkıriyeno/borzal keno).  

 

Aysele (Mosırvan): Baxçê mektebi de malım maanê domanu de qesey keno. Doman ki dormê inu derê. Domanu daopêro. Malım, taê herediyo. Maê domanu gos danê malımi. Malım, nasihat (ogıt) dano cı.

Usên (Gımgım): Jü çêneke be jü pisınga estê. Çêneke wayıra pisınga. Pisınge neweşa. Wayıra pisınge, pisınge arda baytar. Wayıra pisınge taê murijiyaeya. Tersena ke pisınga xo rê çiyê beno. Pisınge taê xurta. Beno ke, pisınge doman’a nêweşa (awra).

 

 

 

 

 

 

Hole (Zeranıge): Jü telebeye be malımiya dersxane derê. Çêneke kurşi de rıniştayiya. Malım kişta xonça de pauno. Malım çêneke rê çiyê vano, nêzon, se vano! Tı vana, persê de malımi çêneke rê esto. Çêneke gos nana malımi ser.

 

 

Ercan(Alduş): Keynek şiya bezırgan (dukanê kırtasiye) al-ver (exsete) bıkero. A awnena çı esto, çı çiniyo. Çiyo ke hesabê cı bêro, a do bıgêro. Hadrılığê mekteb de xo bıvêno.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Be “na/no/ni(nê)” ra temam kerê.

  1. No xılıko (sitilo/satıl/bıros)

2.Na loğa

 

  1. Nê verçımê

 

  1. Ni postalê

 

 

  1. Na kerga
  2. No argoşo (awrêşo)

 

  1. Ni lepıkê

 

  1. Na xonçawa

 

  1. Ni panturê

 

  1. No merreyo

 

 

 

 

Nezdi                                                               –                            Dûr

Na, No, Ni (Nê)                                                       –                         A, O, İ(ê)

çikonek (sıfet)                    zêname
Na qeleme bic(g)ê Nae (Naye)  bigê (Jüyeno nezdi)
Ni qelemun bigê Ninun (Ninan) bigê (Zafêno nezdi)
Ni kıtabi bigê Ney bigê (Jüyeno nezdi)
Ni kıtabun bigê Ninan bigê (Zafêno nezdi)
A qeleme bigê Ae (Aye) bigê
İ (ê) kıtabi bigê Ey bigê
İ (Ê) qelemun bigê İnun bigê
İ (Ê) kıtabun bigê İnun bigê

 

Ni corenun be sifetêa biarê têare

Xılık/Bıros + gırs = Bıroso gırs

Loğe +  gılor = Loğa gılore

Verçımi + khan (khahan) = werçimê khani

Postali +  newe = postalê newey

Kerge +  qurt = Kerga qurte

Awreş + şirin  = Awreşo şirin

Lepıki + sur = Lepıkê suri

Xonça + çenge = Xonçaw(y)a çengeyine

Panturi (dori) + derg = Dorê dergi

Merre + kor = Merreo kor

 

Mısto Mısto Dolık sısto

Keyna pey ra tavısto

 

 

 

 

 

 

 

 

Dersa 23yinê

Dehka: Banê Ma

                 

 

                    Bano çardaxın                                                   Çımê banê çardaxıni

 

 

 

 

                 Apartman                                             Çımê daireyê dê apartmani

 

 

                   

           Çımê roniştene (salone)                                                 Çımê kar u gurey

 

 

Kupa Goşdariye 1

Ma apartman de nisenime ro. Apartmanê ma des qatiyo. Hergo qat de çar dairey, hergo daire de pêro pêsero new çımey estê. Hirê odki, jû salone. Dunıke, mabênê salone be odka pile dera. Dı balkonê  xo, dı ki banyoy estê. Jû ki helaê alaturka… Ni çımun pêroine rê, koridor ra vêrino ra. Dairê ma de qoltıği, sêpay, sêpaê TV, TV, sandali, refê kıtabun, sandıqe, PC, xonça, defteri, qelemi, kıtabi, qutiya kes-peşi, divani, cıl u cor, refê qap-qacaxi, makinê fıraqun, makinê kınc u koli, dolabê cıl u cori, dolabê kınc u koli be refê postalun estê. Taê cıra ki zerrê baxçey de banê dı qatıni de, banê çardaxin de nisenê ro. Banê inan de, qatê bıney de be garajê taxsiye’a phanç çımey estê. Çardaxe, dunıke, antre, nerdıgan, hela be salona. Qatê serên de çardaxe, antre, hela-banyo be hirê odki estê. Banê inun daêna reeto.

 

 

name name Pabesteyê namun
Tusk Sılêman / Xanım Tuşkê Sılêmani / Xanıme

Tuska Sılêmani / Xanıme

Lacek Embiryan Lacekê Embiryani
Kıtab Çêneke Kıtabê Çêneke
Sıt Manga Şıtê Manga
Locıne Düyê Locıne
Porr Cênıke Porrê Cênıke
Ko Zêle Koê Zêle
Bıra Çêneke Bıraê Çêneke
Hega Zeranıge Hegaê Zeranıge
İştiri Bıze İştiriyê Bıze
Wereza Cênıke Werezaê Cênıke
Qeleme Lacek Qelema Laceki
Milçıke Ko Milçıka Koi
Pırnıke Xal Pırnıka Xali
Bıra-y Çêneke Bırayê Çêneke
Ko-y Dêsım Koyê Dêsımi
Ma-y Domani Mayê Domanun
Hega-y Zeranıge Hegayê Zeranıge
Qelem-i Xoce Qelemê Xoci
Çê-y Embiryani Çêyê Embiryanun
İştiri-y Bızi İştiriyê Bızan (Bızun)

 

 

çêber baxçe çê Evin bahçe kapısı

Çêberê baxçeyê çêyi

Çêberê baxçê de kêyi

pelge leye dare Ağacın dalının yaprağı

Pelga leya dare

xoce mekteb dewe Köyün okulunun öğretmeni

Xoceyê mekteb de dewe

kıtab derse zazaki Zazaca ders kitabı

Kıtabê dersa Zazaki

lac Hesen pil Hasan’ın büyük oğlu

Lacê Heseniyo pil

Lacê Hesenê Pil

lac Hesen pil Büyük Hasan’ın oğlu

Lacê Hesenê pili

lac pil Benim büyük oğlum

Lacê mıno pil

xal ma qıc Bizim küçük dayımız

Xalê mao qıc

çêna to qıc Senin küçük kızın

Çêna toa qıce

veyvıke çê pil Evin büyük gelini

Veyvıka çêya pile

veyvıke pil Büyük evin gelini

Veyvıka kêyê pili

 

Hasan’ın büyük oğlu – Lacê Eyo (Heseni-y-o) pil

Dayımın küçük kızı – Keyneka xal de mına qıce – Çêneka xalê mına qıce

Haydar’ın küçük kızı – Çêyneka Eya (Heyderi-y-a) qıce

 

 

 

 

 

 

 

 

Dersa 24inê                                                                                                   

 

Kupa Goşdariye 1

Ma apartman de nisenime ro. Apartmanê ma des qatiyo. Hergo qat de çar dairey, hergo daire de pêro pêsero new çımey estê. Hirê odki, jû salone. Dunıke, mabênê salone be odka pile dera. Dı balkonê  xo, dı ki banyoy estê. Jû ki helaê alaturka… Ni çımun pêroine rê, koridor ra vêrino ra. Dairê ma de qoltıği, sêpay, sêpaê TV, TV, sandali, refê kıtabun, sandıqe, PC, xonça, defteri, qelemi, kıtabi, qutiya kes-peşi, divani, cıl u cor, refê qap-qacaxi, makinê fıraqun, makinê kınc u koli, dolabê cıl u cori, dolabê kınc u koli be refê postalun estê. Taê cıra ki zerrê baxçey de banê dı qatıni de, banê çardaxin de nisenê ro. Banê inan de, qatê bıney de be garajê taxsiye’a phanç çımey estê. Çardaxe, dunıke, antre, nerdıgan, hela be salona. Qatê serên de çardaxe, antre, hela-banyo be hirê odki estê. Banê inun daêna reeto.

 

  1. Çiyê ke kupe de vêrdê, na cêr namê xo nusiyaeyê, i/ê kamci çımey de benê vacerê.

 

Qoltığ, sêpa, TV, PC, sandali, refê kıtabun, refê qab-qacaxi, refê postalun, dolabê cıl u cori, dolabê kınc u koli, makinê fıraqun, makinê kınc u koli, sêpaêTV, sandıqe, xonça, qutiya kes-peşi, defteri, qelemi…

 

Kupa Goşdariye 2

  1. Weşiya xo koti de rameno? Goşdariye bıke, cûabanê persun bıde.

Ez Dêsım-Vacuğe de weşiya xo ramenun. Vacuğe, dorteniyê xo koana çarnayeo. Hetê zımey de koyê Muzıri be Koyê Mırcani, hetê rocawani de Koê Mari, Veroc de Koê Qızılweyrani be Koê Bılgeşi, hetê veraroci de Koê Sultan Babay esto. Koê Muzıri be Koê Sultan babay ziargeyê. Dûsa dewa Ziare de; destê Koê Muzıri ra çımê Muzır Babay (çewres çıme) vecino. Nı çımey ke ziargê ni caunê. Ni çewres çımey serêniya dewa Ziare de benê pêser, benê çhemê do gırs. No çhem deşte miyan ra vêreno ra hetê veraroci ser pêl dano sono. Dewa mı Zeranıga. Zeranıge de mal-dawar(pes) weyi beno. Cıtkarine bena. Levazi, nuki, genım, wenca, pateşi, fik, nanenebi (lazut) ramino. Meywe zêde nêrseno. Mabênê Koê Muzıri be Zeranıge de çayırê(mergê) da gırse esta. Na merge de hem sexıl çereno, hem mılet têfetelino, xorti tope(gude) kay kenê. Dewa mı zaf rındeka. İsan qet nêwazeno ke aca ra sero cae. Aca ra ke bi teber, ğerib maneno!

  1. Hetê zımê Vacuğe de kamci ko esto?
  2. Çewres çımê Muzır babay, kamci dûs ra vecinê?
  3. Dewa Zeranıge de mılet senê karun keno?
  4. No mordem(merdum) weşiya xo koti de rameno?

 

Gure:  I. Cao ke qalê cı beno, acay harita de bıvêne, etiket pırone.

  1. Reyna goşdariye bıke, kamci qeşi çıton vaninê; veng çıton beno berc, çıton yeno war, rınd gos ro ser ne.

Koyê Muzıri – Koyê Mırcani – Koê Mari – Koê Qızılweyrani – Koê Bılgeşi – Koê Sultan Babay – Dewa Ziare – Dewê Vacuğe – Dewa Zeranıge

Veyva çê Heseniya pile: Hasanların (Hasan gilin/Hasanların evinin) büyük gelini – Büyük olan gelin

Veyva çê Hesenê Pili: Büyük Hasan’ın gelini – Büyük olan Hasan

Domanê dewa Piribeyliya qıçekeki: Piribeyli köyünün küçük çocukları

Küçük Piribeyli Köyü’nün çocukları: Domanê dewa piribeyliya qıce.

Küçük keçinin boynuzu: İştiriyê bıza qıçkeke

Keçinin küçük boynuzu: İştiriyê bızeo qıc

Hüseyin’in küçük oğlu: Lacê Usêniyo qıçkek (Mı lacê Usêniyo qıc di – Lacê Usêniyo qıci ez diyu)

Küçük Hüseyin’in oğlu: Lacê Usênê qıci

Evin küçük kızı: Çêneka çêyiya qıçkeke

Küçük evin kızı: Çêneka çêyê qıçkeki

Ez kutıkê qırşi vinenu: Ben büyük köpeği görüyorum

Mı kutıko gırs di: Ben büyük köpeği gördüm

Kutıko gırs – Usêno qıc –

Ez dewucun vinenu (Ez dewıca vinena): Ben köylüleri görüyorum

Mı dewıci di:Ben köylüleri gördüm

Ez dewıci vinenu: Ben köylüyü görüyorum

Mı dewıc di: Ben köylüyü gördüm

Ez çêneke vinenu : Ben kızı görüyorum

Mı çêneke diye: Ben kızı gördüm

Ez kesaye vinenu: Ben kaplumbağayı görüyorum

Mı kesa diye: Ben kaplumbağa gördüm

Ez manga bore vinenu

Mı manga bore diye

Ez çêneka qıçkeke vinenu

Mı çêneka qıçkeke diye

Çêneke kıtabi wanena

Çêneke kıtab wend

Çêneke sae wena

Çêneke sae werde

Çêneke saun wena

Çêneke say werdi

 

Ez Heseni vinenu

Mı Hesen di

Bıza çêneke vaşi wena

Bıza çêneke vas werd

Çêneki saun wenê.

Çênekun say werdi.

Dewi veciyay warun: Köyler yaylalara çıktı.

Dewıci dewun (dewa) ra veciyay.

Dewıci vecine warun

Dewıci dewun ra vecine

Dewıci mekteb ra amay (tekil)

Dewıci mekteban ra amay (çoğul)

 

Usên roca to çıton vêrde ra?

Ez şodır wuşta ra, mı ara xo kerde. Araba xo şute. Kıncê xo day xo (gureti pı) ra. Nişta araba şiya koê Erciyeşi. Oca ra ki veciya warê Tekiri. Ware de mal, dawar, sexıl, kutıki, pisıngi, çadıri est bi. Dewi veciye wara (warun). Mı wareki gureti vırana xo, cı ra hez kerd.

 

Ole roca to çıton vêde ra?

Roca mı rınd vêrde ra. Wes u war be. Ez ewro şiyu embazanê xo’a amu têare. Cafa muzey de niştime ro. Ma xeyle mobet kerd. Çay, qewa sımıte. Taê çiyê werdi werd. Pêro pia qafe ra veciyayme (veciyaime). İnay çê xo ser, ez çê xo ser, kütim rae. Mı rae kerde derg, tene feteliyu. Roca to çıton vêrde ra?

Ez – mı

Tı- to

O – ey

A – ae

Ma – ma

Sıma – sıma

İ/Ê – İnun/İne

 

 

 

Dersa 25inê                                                                                                                           

 

 

 

BANÊ (BONÊ) MI

Ez banê do gırs (ğışın) de nisenun ro (roşena). Banê mı zerrê baxçey dero. Hetê veroci ro be nerdıgan’a vecinê qatê seri, kêber (çêber) ra ke koti zerre, çardaxê da gırse vênenê. Dêsê hetê zımey de locınê da gırse (gırde) vecina (veciyena) sıma ver. Na çardaxe ra hetê veraroci ser dı kêberi benê a(ya/ra) (abenê). Ni kêberan ra vêrenê ra banê kêyi be odke. Banê (Bonê) kêyi (çêyi)hetê zımey de, odke hetê veroc dera. Banê kêyi miyan de dı ustınê gırşi estê. Hirê mağio. Dêsê mabênên (werteyên) de andal esto. Verva dêsê andali ver de sandıqi ronaeyê. Dêsê veraroci (verocê rocakewtene) de dı bacey, ni bacun miyan de locıne esta. kêberê banê kêyi ro hetê zımey ser vêrenê ra (ravêrenê) dunıke. Dunıke de punaxın (ron, thoraq, ardi, pateşi (khartoli), levazi (lobıki), makarna, rız, bulğur…uçb) ronaeyo. Odke de, verê qulba veraroci de maqat esto. Maqati sero keçe rafitaeyo (ravısteo). Hetê pey de balişnê xaliyini qor biyaeyê. Odke de, resmê pi u khalıki dêsê zımey ro darefitaeyê (dardevısteyê/dardekerdeyê/aleqiyayê). Dêsê veroci de hirê bacey estê. Banê kêyi be odke de sobê Erzıngani ronaeyê.

Andal/Kulin: Yüklük (Üst üste dizili yataklar)

Bace: Küçük pencere

Qulbe: Tavandan açılan pencere

Dunıke: Mutfak

Punaxın: Kışlık yiyecek

Maqat:Sedir

 

 

 

 

  1. Kupa “BANÊ MI” ra, seba telafuzi ninun reyna bıwane
Zerrê baxçey Zerrê çardaxe Dêsê hetê zımey Locınê da gırse (gırde) Na (ına) çardaxe
Sandıqi ronaeyê Dı bacey Ni/Nê bacun miyan de

Ni (inê) bocun miyun de

Locıne esta Punaxın ronaeyo
Thoraq Keçe Qor biyaeyê Pi u khalık Hirê bacey

 

 

Besteyê sıfetun (İzafetê Sıfetun)

 

neyr maykek zafên
Dı kêberi benê a (abenê) Çardaxê da gırse (gırde) esta Ni kêberan (a/u/un) ra ke vêrda ra (ravêrda)
Ez banê do gırşi de nisenu ro Locınê da gırse vecina sıma ver Dı ustınê gırşi estê
Hirê mağio Na çardaxe ra … Dı bacey …  hirê bacey
Dêsê mabênên de andal esto çardaxê da gırse vênenê Balişnê xalıyıni qor biyaeyê
Besteyê namun

 

neyr maykek zafên
Banê mı zerrê baxçey dero Namê newese çıko? Resmê pi u khalıki
Banê kêyi be odka Deftera Zazaki vecerê Sobê Erzıngani ronaeyê
Dêsê andali ver de sandıqı ronaeyê Decê zerriya belê gırano Gocegê işlıge qurfiyê
Kıtabê mı kami gurêto? Gocega işlıge qurfiya Kami kıtabê mı gırotê?
Lacê Arsel Ağay kata şiyo? Hekata mı nia biye Lacê Arsel Ağay kata şiyê?
Telebê mektebi nowo (noyo) yeno

Teleba mektebi nawa yena

İşlıga Hemedi’a sure bia khan Hêkatê mı nia bi
Teleba mektebi nawa yena İşlıgê Hemediyê suri biye khan
Dêsanê andali şüax kerê
Banê ma zerrê baxçey derê
Telebê mektebi naê yenê

 

Kıtabê do gırs / Kıtabo de gırs

Çênekê da xaseke / Çêneka de xaseke

Çênekê de xaseki

Lacekê do xırt

Lacekê de xırti

Banê do rındek

Wayirê banê de rındeki

Cılê da rındeke

Wayirê cılê da rındeke

Mıletê do xılemal

Telebe

Teleba

Telebey

 

Besteyê Emrun

Emir Kipi – Türkçe / 2. tekil şahıs Zazaca / kişi eki -ê Emir Kipi – Türkçe / 2. çoğulşahıs Zazaca / kişi eki -erê
çek bı-anc-ê (bı-anc-er) çekin bı-anc-erê (bı-anc-erên) (bı-anc-ên)
kalk ra-urc-ê/ra-vez-ê kalkın ra-urc-erê/ra-vez-erê
otur ro-niş-ê oturun ro-niş-erê
sat bı-ros-ê satın bı-ros-erê
bı-sım-ê için bı-sım-erê
yıka bı-şüy-ê yıkayın bı-şüy-erê
koş bı-vez(vaz)-ê koşun bı-vez(vaz)-erê
söyle vac-ê söyleyin vac-erê
yap bı-vıraz-ê yapın bı-vıraz-erê
değiş bı-vuriy-ê (bı-bedeliy-ê) değişin bı-vuriy-erê (bı-bedeliy-erên)
değiştir bı-vurn-ê (bı-bedeln-ê) değiştirin bı-vurn-erê (bı-bedeln-erên)
iste bı-waz-ê isteyin bı-waz-erê
oku bı-wan-ê okuyun bı-wan-erê
bil bı-zan-ê bilin bı-zan-erê
evlen bı-zeweci(y)-ê evlenin bı-zeweci(y)-erê
sür bı-ram-ê sürün bı-ram-erê
götür ber-ê götürün ber-erê
kes bı-bırn-ê kesin bı-bırn-erê
ol bı-b-ê olun bı-b-erê
enstrüman çal bı-cın-ê enstrüman çalın bı-cın-erê
ver bı-d-ê verin bı-d-erê
acıt bı-decn-ê (bı-town-ê) acıtın bı-decn-erê (bı-town-erê)
gör bı-vin(vên)-ê görün bı-vin(vên)-erê
at bı-erc-ê atın bı-erc-erê
al bi-c-ê (bi-g-ê) alın bi-c-erê (bi-g-erê)
çalış bı-guri(y)-ê çalışın bı-guri(y)-erê
satın al bı-hêrin-ê (bı-erin-ê) satın alın bı-hêrin-erê (bı-erin-erê)
döv bı-kuy-ê dövün bı-kuy-erê
say bı-mor-ê (bı-amor-ê) sayın bı-mor-erê (bı-amor-erê)
kal bı-man-ê kalkın bı-man-erê
bırak ca(ra)-verd-ê bırakın ca(ra)-verd-erê
pişir bı-poc-ê (bı-powc-ê) pişirin bı-poc-erê (bı-powc-erê)

 

Dersa 22inê 

Dehka: Resmun sero qesey kerdene                                                                                                     

 

Resmanê cêri de nia de, resmun sero qesey bıke, bınuse.

İbrayım(Sewrege): Cênıke ronışta, qeçekê cı vırar de ronışto, sanki qeçeki nêrehate kerda. Ridê cı ra beliyo. Riyê xo çırç kerdo. O wuneno marda xo ra. Gışta xo hewa deya. A cı rê temşêt dana. A cı rê qıseyê haq vana. O zi düşmış beno (fıkıriyeno/borzal keno).  

 

Aysele (Mosırvan): Baxçê mektebi de malım maanê domanu de qesey keno. Doman ki dormê inu derê. Domanu daopêro. Malım, taê herediyo. Maê domanu gos danê malımi. Malım, nasihat (ogıt) dano cı.

Usên (Gımgım): Jü çêneke be jü pisınga estê. Çêneke wayıra pisınga. Pisınge neweşa. Wayıra pisınge, pisınge arda baytar. Wayıra pisınge taê murijiyaeya. Tersena ke pisınga xo rê çiyê beno. Pisınge taê xurta. Beno ke, pisınge doman’a nêweşa (awra).

 

 

 

 

 

 

Hole (Zeranıge): Jü telebeye be malımiya dersxane derê. Çêneke kurşi de rıniştayiya. Malım kişta xonça de pauno. Malım çêneke rê çiyê vano, nêzon, se vano! Tı vana, persê de malımi çêneke rê esto. Çêneke gos nana malımi ser.

 

 

Ercan(Alduş): Keynek şiya bezırgan (dukanê kırtasiye) al-ver (exsete) bıkero. A awnena çı esto, çı çiniyo. Çiyo ke hesabê cı bêro, a do bıgêro. Hadrılığê mekteb de xo bıvêno.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Be “na/no/ni(nê)” ra temam kerê.

  1. No xılıko (sitilo/satıl/bıros)

2.Na loğa

 

  1. Nê verçımê

 

  1. Ni postalê

 

 

  1. Na kerga
  2. No argoşo (awrêşo)

 

  1. Ni lepıkê

 

  1. Na xonçawa

 

  1. Ni panturê

 

  1. No merreyo

 

 

 

 

Nezdi                                                               –                            Dûr

Na, No, Ni (Nê)                                                       –                         A, O, İ(ê)

çikonek (sıfet)                    zêname
Na qeleme bic(g)ê Nae (Naye)  bigê (Jüyeno nezdi)
Ni qelemun bigê Ninun (Ninan) bigê (Zafêno nezdi)
Ni kıtabi bigê Ney bigê (Jüyeno nezdi)
Ni kıtabun bigê Ninan bigê (Zafêno nezdi)
A qeleme bigê Ae (Aye) bigê
İ (ê) kıtabi bigê Ey bigê
İ (Ê) qelemun bigê İnun bigê
İ (Ê) kıtabun bigê İnun bigê

 

Ni corenun be sifetêa biarê têare

Xılık/Bıros + gırs = Bıroso gırs

Loğe +  gılor = Loğa gılore

Verçımi + khan (khahan) = werçimê khani

Postali +  newe = postalê newey

Kerge +  qurt = Kerga qurte

Awreş + şirin  = Awreşo şirin

Lepıki + sur = Lepıkê suri

Xonça + çenge = Xonçaw(y)a çengeyine

Panturi (dori) + derg = Dorê dergi

Merre + kor = Merreo kor

 

Mısto Mısto Dolık sısto

Keyna pey ra tavısto

 

 

 

 

 

 

 

 

Dersa 23yinê

Dehka: Banê Ma

                 

 

                    Bano çardaxın                                                   Çımê banê çardaxıni

 

 

 

 

                 Apartman                                             Çımê daireyê dê apartmani

 

 

                   

           Çımê roniştene (salone)                                                 Çımê kar u gurey

 

 

Kupa Goşdariye 1

Ma apartman de nisenime ro. Apartmanê ma des qatiyo. Hergo qat de çar dairey, hergo daire de pêro pêsero new çımey estê. Hirê odki, jû salone. Dunıke, mabênê salone be odka pile dera. Dı balkonê  xo, dı ki banyoy estê. Jû ki helaê alaturka… Ni çımun pêroine rê, koridor ra vêrino ra. Dairê ma de qoltıği, sêpay, sêpaê TV, TV, sandali, refê kıtabun, sandıqe, PC, xonça, defteri, qelemi, kıtabi, qutiya kes-peşi, divani, cıl u cor, refê qap-qacaxi, makinê fıraqun, makinê kınc u koli, dolabê cıl u cori, dolabê kınc u koli be refê postalun estê. Taê cıra ki zerrê baxçey de banê dı qatıni de, banê çardaxin de nisenê ro. Banê inan de, qatê bıney de be garajê taxsiye’a phanç çımey estê. Çardaxe, dunıke, antre, nerdıgan, hela be salona. Qatê serên de çardaxe, antre, hela-banyo be hirê odki estê. Banê inun daêna reeto.

 

 

name name Pabesteyê namun
Tusk Sılêman / Xanım Tuşkê Sılêmani / Xanıme

Tuska Sılêmani / Xanıme

Lacek Embiryan Lacekê Embiryani
Kıtab Çêneke Kıtabê Çêneke
Sıt Manga Şıtê Manga
Locıne Düyê Locıne
Porr Cênıke Porrê Cênıke
Ko Zêle Koê Zêle
Bıra Çêneke Bıraê Çêneke
Hega Zeranıge Hegaê Zeranıge
İştiri Bıze İştiriyê Bıze
Wereza Cênıke Werezaê Cênıke
Qeleme Lacek Qelema Laceki
Milçıke Ko Milçıka Koi
Pırnıke Xal Pırnıka Xali
Bıra-y Çêneke Bırayê Çêneke
Ko-y Dêsım Koyê Dêsımi
Ma-y Domani Mayê Domanun
Hega-y Zeranıge Hegayê Zeranıge
Qelem-i Xoce Qelemê Xoci
Çê-y Embiryani Çêyê Embiryanun
İştiri-y Bızi İştiriyê Bızan (Bızun)

 

 

çêber baxçe çê Evin bahçe kapısı

Çêberê baxçeyê çêyi

Çêberê baxçê de kêyi

pelge leye dare Ağacın dalının yaprağı

Pelga leya dare

xoce mekteb dewe Köyün okulunun öğretmeni

Xoceyê mekteb de dewe

kıtab derse zazaki Zazaca ders kitabı

Kıtabê dersa Zazaki

lac Hesen pil Hasan’ın büyük oğlu

Lacê Heseniyo pil

Lacê Hesenê Pil

lac Hesen pil Büyük Hasan’ın oğlu

Lacê Hesenê pili

lac pil Benim büyük oğlum

Lacê mıno pil

xal ma qıc Bizim küçük dayımız

Xalê mao qıc

çêna to qıc Senin küçük kızın

Çêna toa qıce

veyvıke çê pil Evin büyük gelini

Veyvıka çêya pile

veyvıke pil Büyük evin gelini

Veyvıka kêyê pili

 

Hasan’ın büyük oğlu – Lacê Eyo (Heseni-y-o) pil

Dayımın küçük kızı – Keyneka xal de mına qıce – Çêneka xalê mına qıce

Haydar’ın küçük kızı – Çêyneka Eya (Heyderi-y-a) qıce

 

 

 

 

 

 

 

 

Dersa 24inê                                                                                                  

 

Kupa Goşdariye 1

Ma apartman de nisenime ro. Apartmanê ma des qatiyo. Hergo qat de çar dairey, hergo daire de pêro pêsero new çımey estê. Hirê odki, jû salone. Dunıke, mabênê salone be odka pile dera. Dı balkonê  xo, dı ki banyoy estê. Jû ki helaê alaturka… Ni çımun pêroine rê, koridor ra vêrino ra. Dairê ma de qoltıği, sêpay, sêpaê TV, TV, sandali, refê kıtabun, sandıqe, PC, xonça, defteri, qelemi, kıtabi, qutiya kes-peşi, divani, cıl u cor, refê qap-qacaxi, makinê fıraqun, makinê kınc u koli, dolabê cıl u cori, dolabê kınc u koli be refê postalun estê. Taê cıra ki zerrê baxçey de banê dı qatıni de, banê çardaxin de nisenê ro. Banê inan de, qatê bıney de be garajê taxsiye’a phanç çımey estê. Çardaxe, dunıke, antre, nerdıgan, hela be salona. Qatê serên de çardaxe, antre, hela-banyo be hirê odki estê. Banê inun daêna reeto.

 

  1. Çiyê ke kupe de vêrdê, na cêr namê xo nusiyaeyê, i/ê kamci çımey de benê vacerê.

 

Qoltığ, sêpa, TV, PC, sandali, refê kıtabun, refê qab-qacaxi, refê postalun, dolabê cıl u cori, dolabê kınc u koli, makinê fıraqun, makinê kınc u koli, sêpaêTV, sandıqe, xonça, qutiya kes-peşi, defteri, qelemi…

 

Kupa Goşdariye 2

  1. Weşiya xo koti de rameno? Goşdariye bıke, cûabanê persun bıde.

Ez Dêsım-Vacuğe de weşiya xo ramenun. Vacuğe, dorteniyê xo koana çarnayeo. Hetê zımey de koyê Muzıri be Koyê Mırcani, hetê rocawani de Koê Mari, Veroc de Koê Qızılweyrani be Koê Bılgeşi, hetê veraroci de Koê Sultan Babay esto. Koê Muzıri be Koê Sultan babay ziargeyê. Dûsa dewa Ziare de; destê Koê Muzıri ra çımê Muzır Babay (çewres çıme) vecino. Nı çımey ke ziargê ni caunê. Ni çewres çımey serêniya dewa Ziare de benê pêser, benê çhemê do gırs. No çhem deşte miyan ra vêreno ra hetê veraroci ser pêl dano sono. Dewa mı Zeranıga. Zeranıge de mal-dawar(pes) weyi beno. Cıtkarine bena. Levazi, nuki, genım, wenca, pateşi, fik, nanenebi (lazut) ramino. Meywe zêde nêrseno. Mabênê Koê Muzıri be Zeranıge de çayırê(mergê) da gırse esta. Na merge de hem sexıl çereno, hem mılet têfetelino, xorti tope(gude) kay kenê. Dewa mı zaf rındeka. İsan qet nêwazeno ke aca ra sero cae. Aca ra ke bi teber, ğerib maneno!

  1. Hetê zımê Vacuğe de kamci ko esto?
  2. Çewres çımê Muzır babay, kamci dûs ra vecinê?
  3. Dewa Zeranıge de mılet senê karun keno?
  4. No mordem(merdum) weşiya xo koti de rameno?

 

Gure:  I. Cao ke qalê cı beno, acay harita de bıvêne, etiket pırone.

  1. Reyna goşdariye bıke, kamci qeşi çıton vaninê; veng çıton beno berc, çıton yeno war, rınd gos ro ser ne.

Koyê Muzıri – Koyê Mırcani – Koê Mari – Koê Qızılweyrani – Koê Bılgeşi – Koê Sultan Babay – Dewa Ziare – Dewê Vacuğe – Dewa Zeranıge

Veyva çê Heseniya pile: Hasanların (Hasan gilin/Hasanların evinin) büyük gelini – Büyük olan gelin

Veyva çê Hesenê Pili: Büyük Hasan’ın gelini – Büyük olan Hasan

Domanê dewa Piribeyliya qıçekeki: Piribeyli köyünün küçük çocukları

Küçük Piribeyli Köyü’nün çocukları: Domanê dewa piribeyliya qıce.

Küçük keçinin boynuzu: İştiriyê bıza qıçkeke

Keçinin küçük boynuzu: İştiriyê bızeo qıc

Hüseyin’in küçük oğlu: Lacê Usêniyo qıçkek (Mı lacê Usêniyo qıc di – Lacê Usêniyo qıci ez diyu)

Küçük Hüseyin’in oğlu: Lacê Usênê qıci

Evin küçük kızı: Çêneka çêyiya qıçkeke

Küçük evin kızı: Çêneka çêyê qıçkeki

Ez kutıkê qırşi vinenu: Ben büyük köpeği görüyorum

Mı kutıko gırs di: Ben büyük köpeği gördüm

Kutıko gırs – Usêno qıc –

Ez dewucun vinenu (Ez dewıca vinena): Ben köylüleri görüyorum

Mı dewıci di:Ben köylüleri gördüm

Ez dewıci vinenu: Ben köylüyü görüyorum

Mı dewıc di: Ben köylüyü gördüm

Ez çêneke vinenu : Ben kızı görüyorum

Mı çêneke diye: Ben kızı gördüm

Ez kesaye vinenu: Ben kaplumbağayı görüyorum

Mı kesa diye: Ben kaplumbağa gördüm

Ez manga bore vinenu

Mı manga bore diye

Ez çêneka qıçkeke vinenu

Mı çêneka qıçkeke diye

Çêneke kıtabi wanena

Çêneke kıtab wend

Çêneke sae wena

Çêneke sae werde

Çêneke saun wena

Çêneke say werdi

 

Ez Heseni vinenu

Mı Hesen di

Bıza çêneke vaşi wena

Bıza çêneke vas werd

Çêneki saun wenê.

Çênekun say werdi.

Dewi veciyay warun: Köyler yaylalara çıktı.

Dewıci dewun (dewa) ra veciyay.

Dewıci vecine warun

Dewıci dewun ra vecine

Dewıci mekteb ra amay (tekil)

Dewıci mekteban ra amay (çoğul)

 

Usên roca to çıton vêrde ra?

Ez şodır wuşta ra, mı ara xo kerde. Araba xo şute. Kıncê xo day xo (gureti pı) ra. Nişta araba şiya koê Erciyeşi. Oca ra ki veciya warê Tekiri. Ware de mal, dawar, sexıl, kutıki, pisıngi, çadıri est bi. Dewi veciye wara (warun). Mı wareki gureti vırana xo, cı ra hez kerd.

 

Ole roca to çıton vêde ra?

Roca mı rınd vêrde ra. Wes u war be. Ez ewro şiyu embazanê xo’a amu têare. Cafa muzey de niştime ro. Ma xeyle mobet kerd. Çay, qewa sımıte. Taê çiyê werdi werd. Pêro pia qafe ra veciyayme (veciyaime). İnay çê xo ser, ez çê xo ser, kütim rae. Mı rae kerde derg, tene feteliyu. Roca to çıton vêrde ra?

Ez – mı

Tı- to

O – ey

A – ae

Ma – ma

Sıma – sıma

İ/Ê – İnun/İne

 

 

 

Dersa 25inê                                                                                                                           

 

 

 

BANÊ (BONÊ) MI

Ez banê do gırs (ğışın) de nisenun ro (roşena). Banê mı zerrê baxçey dero. Hetê veroci ro be nerdıgan’a vecinê qatê seri, kêber (çêber) ra ke koti zerre, çardaxê da gırse vênenê. Dêsê hetê zımey de locınê da gırse (gırde) vecina (veciyena) sıma ver. Na çardaxe ra hetê veraroci ser dı kêberi benê a(ya/ra) (abenê). Ni kêberan ra vêrenê ra banê kêyi be odke. Banê (Bonê) kêyi (çêyi)hetê zımey de, odke hetê veroc dera. Banê kêyi miyan de dı ustınê gırşi estê. Hirê mağio. Dêsê mabênên (werteyên) de andal esto. Verva dêsê andali ver de sandıqi ronaeyê. Dêsê veraroci (verocê rocakewtene) de dı bacey, ni bacun miyan de locıne esta. kêberê banê kêyi ro hetê zımey ser vêrenê ra (ravêrenê) dunıke. Dunıke de punaxın (ron, thoraq, ardi, pateşi (khartoli), levazi (lobıki), makarna, rız, bulğur…uçb) ronaeyo. Odke de, verê qulba veraroci de maqat esto. Maqati sero keçe rafitaeyo (ravısteo). Hetê pey de balişnê xaliyini qor biyaeyê. Odke de, resmê pi u khalıki dêsê zımey ro darefitaeyê (dardevısteyê/dardekerdeyê/aleqiyayê). Dêsê veroci de hirê bacey estê. Banê kêyi be odke de sobê Erzıngani ronaeyê.

Andal/Kulin: Yüklük (Üst üste dizili yataklar)

Bace: Küçük pencere

Qulbe: Tavandan açılan pencere

Dunıke: Mutfak

Punaxın: Kışlık yiyecek

Maqat:Sedir

 

 

 

 

  1. Kupa “BANÊ MI” ra, seba telafuzi ninun reyna bıwane
Zerrê baxçey Zerrê çardaxe Dêsê hetê zımey Locınê da gırse (gırde) Na (ına) çardaxe
Sandıqi ronaeyê Dı bacey Ni/Nê bacun miyan de

Ni (inê) bocun miyun de

Locıne esta Punaxın ronaeyo
Thoraq Keçe Qor biyaeyê Pi u khalık Hirê bacey

 

 

Besteyê sıfetun (İzafetê Sıfetun)

 

neyr maykek zafên
Dı kêberi benê a (abenê) Çardaxê da gırse (gırde) esta Ni kêberan (a/u/un) ra ke vêrda ra (ravêrda)
Ez banê do gırşi de nisenu ro Locınê da gırse vecina sıma ver Dı ustınê gırşi estê
Hirê mağio Na çardaxe ra … Dı bacey …  hirê bacey
Dêsê mabênên de andal esto çardaxê da gırse vênenê Balişnê xalıyıni qor biyaeyê
Besteyê namun

 

neyr maykek zafên
Banê mı zerrê baxçey dero Namê newese çıko? Resmê pi u khalıki
Banê kêyi be odka Deftera Zazaki vecerê Sobê Erzıngani ronaeyê
Dêsê andali ver de sandıqı ronaeyê Decê zerriya belê gırano Gocegê işlıge qurfiyê
Kıtabê mı kami gurêto? Gocega işlıge qurfiya Kami kıtabê mı gırotê?
Lacê Arsel Ağay kata şiyo? Hekata mı nia biye Lacê Arsel Ağay kata şiyê?
Telebê mektebi nowo (noyo) yeno

Teleba mektebi nawa yena

İşlıga Hemedi’a sure bia khan Hêkatê mı nia bi
Teleba mektebi nawa yena İşlıgê Hemediyê suri biye khan
Dêsanê andali şüax kerê
Banê ma zerrê baxçey derê
Telebê mektebi naê yenê

 

Kıtabê do gırs / Kıtabo de gırs

Çênekê da xaseke / Çêneka de xaseke

Çênekê de xaseki

Lacekê do xırt

Lacekê de xırti

Banê do rındek

Wayirê banê de rındeki

Cılê da rındeke

Wayirê cılê da rındeke

Mıletê do xılemal

Telebe

Teleba

Telebey

 

Besteyê Emrun

Emir Kipi – Türkçe / 2. tekil şahıs Zazaca / kişi eki -ê Emir Kipi – Türkçe / 2. çoğulşahıs Zazaca / kişi eki -erê
çek bı-anc-ê (bı-anc-er) çekin bı-anc-erê (bı-anc-erên) (bı-anc-ên)
kalk ra-urc-ê/ra-vez-ê kalkın ra-urc-erê/ra-vez-erê
otur ro-niş-ê oturun ro-niş-erê
sat bı-ros-ê satın bı-ros-erê
bı-sım-ê için bı-sım-erê
yıka bı-şüy-ê yıkayın bı-şüy-erê
koş bı-vez(vaz)-ê koşun bı-vez(vaz)-erê
söyle vac-ê söyleyin vac-erê
yap bı-vıraz-ê yapın bı-vıraz-erê
değiş bı-vuriy-ê (bı-bedeliy-ê) değişin bı-vuriy-erê (bı-bedeliy-erên)
değiştir bı-vurn-ê (bı-bedeln-ê) değiştirin bı-vurn-erê (bı-bedeln-erên)
iste bı-waz-ê isteyin bı-waz-erê
oku bı-wan-ê okuyun bı-wan-erê
bil bı-zan-ê bilin bı-zan-erê
evlen bı-zeweci(y)-ê evlenin bı-zeweci(y)-erê
sür bı-ram-ê sürün bı-ram-erê
götür ber-ê götürün ber-erê
kes bı-bırn-ê kesin bı-bırn-erê
ol bı-b-ê olun bı-b-erê
enstrüman çal bı-cın-ê enstrüman çalın bı-cın-erê
ver bı-d-ê verin bı-d-erê
acıt bı-decn-ê (bı-town-ê) acıtın bı-decn-erê (bı-town-erê)
gör bı-vin(vên)-ê görün bı-vin(vên)-erê
at bı-erc-ê atın bı-erc-erê
al bi-c-ê (bi-g-ê) alın bi-c-erê (bi-g-erê)
çalış bı-guri(y)-ê çalışın bı-guri(y)-erê
satın al bı-hêrin-ê (bı-erin-ê) satın alın bı-hêrin-erê (bı-erin-erê)
döv bı-kuy-ê dövün bı-kuy-erê
say bı-mor-ê (bı-amor-ê) sayın bı-mor-erê (bı-amor-erê)
kal bı-man-ê kalkın bı-man-erê
bırak ca(ra)-verd-ê bırakın ca(ra)-verd-erê
pişir bı-poc-ê (bı-powc-ê) pişirin bı-poc-erê (bı-powc-erê)

 

 

Dersa 26ine                                                                                                                

Dehka: Vacuğe

 

Kupe bıwane, namanê caanê(caunê/cayanê) turistikun bınê resman ro bınuse.

VACUĞE

Vacuğe hetê Ilıci dera. Mamekiye ra 62 km. dûria. Wexto ke Mamekiye ra kûti (kewti) rae, kûnê Gabanê Muzıri heta deşta Vacuğe. No gaban caê do zaf turistiko. Maseyê sûrbelekıni teyna ni çhemanê (royanê) nacay de yenê diyaene. Gabanê Muzıri bo, Gabanê Mırcani bo; hem bara masun, hem bara theyr u thuri, hem ki bara dar u beri de zaf dewletiyê.

Deşta Puluri (Vacuğe) usari pêro pê gul u sosına xemelina. Dorteniyê (dorçermê) xo koana pişteo. Turisti ni koan ro apuriyaene ra zaf hez kenê. Ni koun sero golê cemedıni estê. Turisti ni golun ra çûl zêde sonê Qeregol. Qeregol, koê Kêdage serowo.

 

………………………………                                            ……………………………

 

………………………………                                                 …………………………

Kupa corêne gore, cûabanê ni persun bıde.

Vacuğe, Mamekiye ra çend km. dûria? 62 km

Gabanê Muzıri, koti dero? Mabenê Mamekiye Vacuğe dero.

Qeregol, serê kamci koy dero? Qeregol koê Kêdage serowo.

Çhemê Muzıri de kamci masey estê? Çhemê Muzıri de Maseyê sûrbelekıni estê.

Ni bestê (izafetê) namanê ke cêr nuşiyaê, be inan’a “Vacuğe” ser newede qal biarê, ra.

VACUĞE (Ercan-Alduş)

Koê Muzıri Vacuğe dero. Uca de Ovacığe deştê da hera esta. Sosınana xemeliyaya. Ro de cı de, mase surbelekıni estê. Golê da kho esta. Dorçerme de cı ra dar u beri estê. Turisti uca ra zaf hez kenê. Tı ke veciyay koy ser, gabanê cı esto. Tiya Vacuğe, Mamekiye dera (deya).

Ayesele- Dêsım (Mosırban)

Koyê Muzıri vacuğe derê. Koê Bılgeş Babay verva koê Muzıri dero. Hatê veraroce Vacuğe de Koê Sultun Babay, hetê roc ko ro şiyaene de Koê Mari esto. Deşta Zeranıge çımê Muzır Babay ra nejdiya. Dewa Zeranıge zaf rındeka. Aca de malımê de ma esto.

Koê Muzıri Koê Bılgeş Babay Koê Mari Deşta Puluri Deşta Zeranıge Çımê Muzır Babay
Çımê Yel Babay Koê Sultan Babay Erê Sabi Gola Yeşil Evliyay Koê Xoroz Babay Koê Mırcani

 

Olida – Zeranıge

Dormê deşta Puliri (Vacuğe) koun ra piştaeyo. Vacuğe ra ke veciya hetê roc ko ro şiyaene ser de sona Çımê Muzır Babay. Na rae sero, hetê zımey de Koê Muzıri, hetê veraroci de Koê Sultan Babay, hetê veroci de Koê Bılgeş Babay estê. Koê Muzıri pêro kemer kuço. Kas u jilo. Hona kowo de newiyo. Koê Muzıri de fosilê cundeyê dengıji estê. Vacuğe vêri pêro gol biya. A ri ra, cı rê Gola Vacuğe vanê. Eke tı şiya serê Koê Muzır Babay, aca ra vinena ke, çhemê Muzır Babay ta dana xo, hên sono. Çhemê Muzıri heta Kêdage ververê Koê Muzıri ro sono. Aca ra tepiya deşte keno lete sono reseno çhemê Mırcani. Pia sonê benê Fırati miyan ra.

 

Ni qesu zonê ma de bınuserê

neyr maykek
Bu çepiçtir No tışko Na tışka
Bu siyah çepiçtir

Bu çepiç siyahtır

No tusko şiao

No tusk şiao

Na tuska şiawa

Na tuske şiawa

Bu Süleyman’ın çepiçidir No tuskê Sılêmaniyo Na tuska Sılêmaniya
Bu benim çepiçimdir No tuşkê mıno Na tuşka mına
Bu bizim çepiçimizdir No tışkê mayo Na tışka maya
Çepiç, siyahtır Tışk siyayo Tışke siyaya
Çepiçler siyahtır Tuşki şiayê Tuşki şiayê
Siyah çepiçleri getirin Tuskanê (Tuskunê) şiayu(n) biarê Tuskanê şiayu(n) biarê
Komşunun çepiçidir (çepiç, eril – dişil) Tuşkê ciraniyo Tuşka ciraniya
Komşunun çepiçidir (komşu ve çepiç eril – dişil) Tuşkê embıryaniyo /cirani. (çepiç ve komşu eril)

Tuşka embıryaniyo /cirani. (çepiç dişil, komşu eril)

Tuşkê embıryaneya /cirane. (çepiç eril, komşu dişil)

Tuşka embıryaneya /cirane. (çepiç dişil, komşu dişil)

Komşuların çepiçleridir Tışkê embıryananê (embıryanunê) Tışkê embıryananê
Komşunun çepiçi (komşu ve çepiç, eril – dişil) Tuşkê embıryani /cirani. (çepiç ve komşu eril)

Tuşka embıryani /cirani. (çepiç dişil, komşu eril)

Tuşkê embıryane /cirane. (çepiç eril, komşu dişil)

Tuşka embıryane /cirane. (çepiç dişil, komşu dişil)

O, siyah çepiçi getirdi (çepiç, eril – dişil; getiren eril) Ey, tusko siya ard Ey, tuska siyaye arde
O, siyah çepiçi getirdi (getiren – dişil, çepiç eril-dişil) Ae, tusko şia ard Ae, tuska şiaye arde
O, siyah çepiçleri getirdi (getiren eril-dişil) Ey, tışkê siyay (şiay) ardê Ae, tışkê siyay ardê

 

Taê çekuyanê emırun naca ro bınuse.

Kardi bia.

Levazun tevdê.

Ma rê yow deyr bıwanê.

Rakuwê.

Cılu wedarê.

Rusnaene/erşawutene: göndermek

Bı rusnê/Bı rışnê – Bı erşawê (Berşawê)

Çê pak kerê. Çê arederê.

Rızi miyan ra kemerun weçinerê.

Mı xo vir ra mekerên.

Keye ra meveciyerê.

Teb(v)er meveciyerê.

Gındırıka siya, vıradê dünya. (siyah topu dünyaya bırakmışlar/karanlık çöktü)

 

 

 

 

 

 

Desa 27inê                                                                                                                    

Dehka: Zênamey

  1. Zênameyê şexsi (keşi) / Kişi zamirleri
yalın oblik
Zazaki Tırki Zazaki Tırki
Ez Ben Ben-beni-bana-bende-benden
Sen To Sen-seni -sana-sende-senden
A (maykek) O Ae/Aye O-onu- ona-onda-ondan
O (neyr) O Ey O-onu- ona-onda-ondan
Ma Biz Ma Biz-bizi-bize-bizde-bizden
Sıma/Şıma Siz Sıma/Şıma Siz-sizi-size-sizde-sizden
İ/Ê Onlar İnê/İnun/İnan/İna/İnu Onlar-onları-onlara-onlarda-onlardan

 

Cümlenin yüklemi geçişsiz bir fiil ise yalın, diğer durumlarda oblik haldeki şahıs zamirleri kullanılır. (Şimdiki ve geniş zamanda fiil geçişli ise özne yalın kullanılır. Nesne bükümlenir. Eril tekil nesne ek almaz, dişil tekil nesne –e eki, çoğul nesneler –an, -un eki alır. Ör: Ez nan- wenu/ Ez sa-e wenu/ Ez sa-un wenu)

Tabloy de caê ke thaliye, sıma pır kere.

Ez wenu
Tı yenê
Tı wanena
A bıramo
O bışiyene
Ma şêrime
Sıma şiyê
İ/Ê şi
Ben yiyorum Sen geliyorsun Sen okuyorsun O sürsün O gitseydi Biz gidelim Siz gitmişsiniz Onlar gitti

 

 

 

 

 

 

Dilek kiplerinin hikayesi ile haber kiplerinin geçmiş zamanlarında yüklemi geçişli bir fiil olursa NESNE durumunda kullanılan zamirler yalın haldedir. Özne olarak kullanıldıklarında ise OBLİK halini alırlar  (Geçmiş zaman kullanımında fiil geçişli ise; özne bükümlenir, nesne yalındır. Özne ve nesne aynı anda bükümlenmez.)

Tabloy de caê ke thaliye, sıma pır kere.

Mı do, TI bıberdêne
To, MA dai(y)me wendene
To, EZ key rusnu?
Mı ke, A bıdiyene
Ey, SIMA rê na vate
Ma, Ê/İ kerdi teber
Sıma, O werd
İnun, EZ ardu
Ben SENİ götürecektim Sen, BİZİ okuttun Sen, BENİ ne zaman gönderdin? Ben (ki), ONU  görseydim O, SİZE bunu söyledi Biz, ONLARI kovduk Siz, ONU yediniz Onlar, BENİ getirdi

 

Oblik gruptaki zamirler, tüm dilek kipleri ile şimdiki (geniş) ve gelecek zamanlarda yüklem geçişli bir fiil ise NESNE durumuna geçerler. (Yüklem geçişli bir fiil ise; tüm dilek kipleri ile şimdiki ve gelecek zaman formlarında nesne bükümlenir, özne yalındır)

Tabloy de caê ke thaliye, sıma pır kere.

Ez, TO benu
Tı do AE bıvêne
Tı, key sona leyê EY
A ke, AE wendene dero
O gos dano MI
Ma, gune leyê İNUN de roniştene
Sımaê sonê leyê İNUN
İ/Ê, ŞIMA rê se vanê?
Ben, seni götürürüm Sen onu göreceksin Sen, ne zaman ONUN yanına gideceksin? O (ki), ONU okutsa O, beni dinliyor Biz onların yanında oturmalıydık Siz onların yanına gidiyorsunuz Onlar, size ne söylüyor?

 

  1. Zênameyê salıxdaene /İşaret zamirleri
Yalın Oblik
nezdi dûr tırki nezdi dûr tırki
Na Bu Naye Bunu
No Bu Ney Bunu
Ni/Nê Bunlar Ninan Bunları
A O Ae (Aye) Onu
O O Ey Onu
İ/Ê Onlar İnan Onları

 

İşaret zamirlerinin cümle içerisinde özne ve nesne görevli kullanımları:

Wexto nıkaên be hira: Şimdiki ve geniş zaman

No, sono.

Na, sona.

 

Bu gidiyor. (eril)

Bu gidiyor. (dişil)

No, inun ano.

Na, inun ana.

 

Bu, onları getiriyor
Ni/Nê sonê Bunlar gidiyor.
Ni/Nê, ninun benê Bunlar, bunları götürüyor.
O sono.

A sona.

O gidiyor. (eril)

O gidiyor. (dişil)

O, ney beno. O, bunu götürüyor. (eril-eril)
A, naye bena. O, bunu götürüyor. (dişil-dişil)
İ/Ê sonê. Onlar gidiyor.
İ/Ê, ey anê. Onlar, onu getiriyor. (eril)

 

Waxto vêrdoğo zanoğ/diyoğ: Di’li geçmiş zaman

No şi Bu gitti (eril)
Na şiye Bu gitti (dişil)
Ni/Nê şi Bunlar gitti
O şi O gitti
A şiye O gitti
İ/Ê şi Onlar gitti

 

 

 

Ney, no ard Ey, no ard Naye, no ard Aye, no ard Ninun, no ard İnun, no ard
Ney, na arde Ey, na arde Naye, na arde Aye, na arde Ninun, na arde İnun, na arde
Ney, ni (nê) ardi Ey, ni (nê) ardi Naye, ni (nê) ardi Aye, ni (nê) ardi Ninun, ni ardi İnun, ni ardi
Ney o berd Ey o berd Naye, o berd Aye, o berd Ninun, o berd İnun, o berd
Ney, a berde Ey, a berde Naye, a berde Aye, a berde Ninun, a berde İnun, a berde
Ney, i (ê) berdi Ey, i (ê) berdi Naye i (ê) berdi Aye i (ê) berdi Ninun, i (ê) berdi İnun, i (ê) berdi

(Özne bükümlü, nesne yalın)

 

Waxto vêrdoğo pêheşiyaê: Mişli geçmiş zaman

No şiyo Bu gitmiş
Na şiya Bu gitmiş
Nê/Ni şiyê Bunlar gitmiş
O şiyo O gitmiş
A şiya O gitmiş
Ê/İ şiyê Onlar gitmiş

(Yüklem, şimdiki zamanın kişi ekini alır)

 

Ney, no ardo Ey, no ardo Naye, no ardo Aye, no ardo Ninun, no ardo İnun, no ardo
Ney, na arda Ey, na arda Naye, na arda Aye, na arda Ninun, na arda İnun, na arda
Ney, ni (nê) ardê Ey, ni (nê) ardê Naye, ni (nê) ardê Aye, ni (nê) ardê Ninun, ni ardê İnun, ni ardê
Ney, o berdo Ey o berdo Naye, o berdo Aye, o berdo Ninun, o berdo İnun, o berdo
Ney, a berda Ey, a berda Naye, a berda Aye, a berda Ninun, a berda İnun, a berda
Ney, i (ê) berdê Ey, i (ê) berdê Naye i (ê) berdê Aye i (ê) berdê Ninun, i (ê) berdê İnun, i (ê) berdê

(Özne bükümlü, nesne yalın, yüklem nesneye göre çekimlenir)

 

Waxto vêrdoğo pêheşiyayeo zanoğ: Miş’li geçmiş zamanın hikayesi

No şibi Bu gitmişti
Na şibi Bu gitmişti
Nê/Ni şibi Bunlar gitmişti
O şibi O gitmişti
A şibi O gitmişti
Ê/İ şibi Onlar gitmişti
Ney, no ardibi Ey, no ardibi Naye, no ardibi Aye, no ardibi Ninun, no ardibi İnun, no ardibi
Ney, na ardibi Ey, na ardibi Naye, na ardibi Aye, na ardibi Ninun, na ardibi İnun, na ardibi
Ney, ni (nê) ardibiy Ey, ni (nê) ardibiy Naye, ni (nê) ardibiy Aye, ni (nê) ardibiy Ninun, ni ardibiy İnun, ni ardibiy
Ney, o berdibi Ey o berdibi Naye, o berdibi Aye, o berdibi Ninun, o berdibi İnun, o berdibi
Ney, a berdibi Ey, a berdibi Naye, a berdibi Aye, a berdibi Ninun, a berdibi İnun, a berdibi
Ney, i (ê) berdibiy Ey, i (ê) berdibiy Naye i (ê) berdibiy Aye i (ê) berdibiy Ninun, i (ê) berdibiy İnun, i (ê) berdibiy

 

 

Waxto ameoğ: Gelecek zaman

No do şêro Bu gidecek
Na do şêro Bu gidecek
Nê/Ni dê şêrê Bunlar gidecek
O do şêro O gidecek
A do şêro O gidecek
Ê/İ dê şêrê Onlar gidecek

 

No do aye bıbero Bu, onu götürecek
Na do ey bıbero Bu, onu götürecek
Nê/Ni dê inun bıberê Bunlar, onları götürecek
O do aye biaro O, onu getirecek
A do  ey biaro O, onu getirecek
Ê/İ dê inun biarê Onlar, onu getirecek

 

 

Waxto ameoğo zanoğ: Gelecek zamanın hikayesi

No do bışiyêne Bu gidecekti
Na do bışiyêne Bu gidecekti
Nê/Ni dê bışiyêne Bunlar gidecekti
O do bışiyêne O gidecekti
A do bışiyêne O gidecekti
Ê/İ dê bışiyêne Onlar gidecekti

 

Ney do no biardêne Ey do no biardêne Naye do no biardêne Aye do no biardêne Ninun do no biardêne İnun do no biardêne
Ney do na biardêne Ey do na biardêne Naye, na arda biardêne Aye do na biardêne Ninun do na biardêne İnun do na biardêne
Ney do ni (nê) biardêne Ey do ni (nê) biardêne Naye do ni (nê) biardêne Aye do ni (nê) biardêne Ninundo ni biardêne İnun do ni biardêne
Ney do o bıberdêne Ey do o bıberdêne Naye do o bıberdêne Aye do o bıberdêne Ninun do o bıberdêne İnun do o bıberdêne
Ney do a bıberdêne Ey do a bıberdêne Naye do a bıberdêne Aye do a bıberdêne Ninun do a bıberdêne İnun do a bıberdêne
Ney do i (ê) bıberdêne Ey do i (ê) bıberdêne Naye do i (ê) bıberdêne Aye do i (ê) bıberdêne Ninun do i (ê) bıberdêne İnun do i (ê) bıberdêne

 

Waxto nıkaêno-hirao zanoğ: Şimdiki- Geniş zamanın hikayesi

No şiyêne Bu gidiyordu
Na şiyêne Bu gidiyordu
Nê/Ni şiyêne Bunlar gidiyordu
O şiyêne O gidiyordu
A şiyêne O gidiyordu
Ê/İ şiyêne Onlar gidiyordu

 

Ney, no ardêne Ey, no ardêne Naye, no ardêne Aye, no ardêne Ninun, no ardêne İnun, no ardêne
Ney, na ardêne Ey, na ardêne Naye, na ardêne Aye, na ardêne Ninun, na ardêne İnun, na ardêne
Ney, ni (nê) ardêne Ey, ni (nê) ardêne Naye, ni (nê) ardêne Aye, ni (nê) ardêne Ninun, ni ardêne İnun, ni ardêne
Ney o berdêne Ey o berdêne Naye, o berdêne Aye, o berdêne Ninun, o berdêne İnun, o berdêne
Ney, a berdêne Ey, a berdêne Naye, a berdêne Aye, a berdêne Ninun, a berdêne İnun, a berdêne
Ney, i (ê) berdêne Ey, i (ê) berdêne Naye i (ê) berdêne Aye i (ê) berdêne Ninun, i (ê) berdêne İnun, i (ê) berdêne

(Bileşik zamanda fiil çekimi özneye göre farklılaşmaz)

Kılmek ra:

Geçişli fiil Geçişsiz fiil
Şimdiki/geniş ve gelecek zaman ile tüm dilek kiplerinde Özne yalın, nesne oblik Özne yalın
Tüm geçmiş zamanlar ve bileşik zamanlar ile dilek kiplerinin hikaye zamanlarında Nesne oblik, özne yalın

 

Özne yalın

 

VECİYAENE

Şimdiki z. Di’li g.z. Miş’li g.z. Gelecek z. Emir k.
Ez vecinu Ez veciyu Ez do bıveci
Tı vecinê Tı veciyê Tı do bıveciye bıveciye
Tı vecinay Tı veciyay bıveciye
A vecina A veciye A veciya (veciyawa) A do bıveciyo bıveciyo
O vecino O veciya O veciyo (veciyao) O do bıveciyo bıveciyo
Ma vecinime Ma veciyayme Ma do bıvecime
Sıma vecinê Sıma veciyay Sıma do bıveciyê bıveciyê
İ/Ê vecinê İ/Ê veciyay İ/Ê veciyê İ/Ê de bıveciyê bıveciyê

 

Hewwww, ez ki aca de biyu! Aaaa, ben de oradaydım!

VECİYAENE – ZIME

Hesen vecino serê bani: Hasan damın üstüne çıkıyor.

Xece vecina serê bani: Hatice damın üstüne çıkıyor.

Hesen veciya serê bani: Hasan damın üstüne çıktı.

Xece veciye serê bani: Hatice damın üstüne çıktı

Hesen veciyo serê bani: Hasan damın üstüne çıkmış.

Xece veciya serê bani: Hatice damın üstüne çıkmış.

……………………………………………

VECİYAENE – VEROC

Hesen veciyeno serê bani: Hasan damın üstüne çıkıyor.

Xece veciyena serê bani: Hatice damın üstüne çıkıyor.

Hesen veciya serê bani: Hasan damın üstüne çıktı.

Xece veciye serê bani: Hatice damın üstüne çıktı.

Hesen veciyayo serê bani: Hasan damın üstüne çıkmış.

Xece veciyaya serê bani: Hatice damın üstüne çıkmış.

 

 

 

 

Dersa 28inê                                                      

 

  1. Zênameyê Perşi / Soru zamirleri

Kam? Çık/Çıçi? Koti? Kamcin/Kamcine?

Zênameyê perşi, zê zênamanê binun, edatanê halê nameyay ki vacine.

Kami ke, kami rê, kami ra, kami de

 

  1. Zênameyê bêbeli / Belgisiz Zamirler

Tayê, tayinê, her kes, pêroine, hemê (hemu) kes, kuli, zafine

Tayê ware ra amay war.

Tayinê bar kerdi, ni caun ra şi.

Her kes xo rê gurino.

Pêroine ekınê xo çinıti.

Hemu kes nae zaneno.

Kuli biyê newes.

Zafine, xo eşt dere u derxanun.

  1. Zênameyê wayireni / İyelik Zamirleri

Zazaki de zênameyê wayireni hetê zımey de “yê”, caunê binan de “ê” wo!

Yê/Ê

No kıtab, yê/ê mıno. Yê/ê to koti dero (deyo)?

Na qeleme yê/ê toa. Yê/Ê mı se biye?

  1. Zênameyê XO be CI’ya / Kendi Zamiri ile Kendisi

Zênameyê xo be cı’ya, zê zênamanê binun, edatanê halê nameyay ki vacine.

Xo be XO: kendi kendine

XO Ra: kendinden (çıkma hali)

XO rê: kendine ( “ro” yönelme hali, “rê” için ve yönelme hali)

Mı XO be xo: ben kendi kendime

XO rê vanu: kendime söylüyorum

XO ra vanu: kendimden söylüyorum

XO ra heniyo (uniyo): Zaten (kendiliğinden) öyledir

XO ra vêrdu: kendimden geçtim

Tı XO de nia de (sêr ke)/ Bowne XO ra: Sen kendine bak

Tı xo de niyê/niya: sen kendinde değilsin

So awe XO ro ke: Git kendine banyo yap (ROKERDENE: Yukarıdan aşağıya doğru dökmek)

Ez çı wele herre XO ro keri: Hangi tozu toprağı kendi başımdan aşağı döküneyim? (neye yanayım?)

Sarê XO kamci kemr u kuç ro deri: Başımı hangi taşa çalayım

Ey be piyê XO’a (ra) pia sonê: O ile kendi babası birlikte gidiyorlar

Axıri na XO: Sonunda (Nihayetinde) kendine koydu (kabullendi, itiraf etti) (sonunda kendine kabullendi, itiraf etti)

Xo naene: kabullenme, itiraf etme

Çımê mı nêgına CI: Gözüm kendisine dokunmadı (görmedim)

Mı, CI rê vat: Ben kendisine söyledim

Çı beno bıbo, CI ra kerdi teber: Ne olursa olsun, kendisinden dışarı çıkardılar (intikamını aldılar)

CI rê vace: kendisine söyle

CI de: kendisine ver

Cı ra nêwero: Kendisinden yemesin (hayır bulmasın)

Cı santene: kendisine isabet ettirme

Hawa de, milçıke sane cı: havada kuşa isabet ettirdi (vurdu)

Deşti ser de na pa, serê zerri de sana cı: El üstünden ateşledi, kendisine kalbinden isabet ettirdi

Dest da cı: Kendisine el verdi

Destdariye de cı: kendisine yardım etti

Be/Pe cı sa beno: Kendisini severek eğleniyor.

Cı ra küt düri: Kendisinden uzaklaştı

Cı kerdene/Cı ke: Doldurmak/Kendisine doldur (koy)

Cı ra ke: kendisinden kopar (Güneyde küfür içerir)

XO sana CI, evero (everde/verver ro) şi:

Şıdeynaene: kuşanma

Bı ance Xo ser:Üzerine çek

Cacım da XO ra:üzerine örttü

Cacım eşt XO ser: Cacımı üzerine attı (örttü)

Ant XO ser: Üstüne çekti

Do kerd XO ser de: Ayranı kafaya dikti

Do, be rewka kerd XO ser de: Ayaranı tuluğuyla kafaya dikti.

XO sana soba ver: Sobaya dayandı (üşüdüğünden)

XO sana düyari (dêşi) ver: Üşüme ya da korunma anlamında duvara dayanma/yaslanma.

XO ver sane: Kendini ona siper et.

Sana XO ver: Önüne kattı (kovaladı)

XO ver sane, berê: Önüne kat, götür.

XO ra de: Kendine sar (ört)

Porrê XO makine ver sane: Saçlarını makinanın önüne ver

SANAENE: yaslamak, dayamak, katmak,…

XO be CI’ya jü kupe bınuserê

DERSA 29İNÊ – ZAZAKİ DE ANTENA TAÊ FELUN
HABER KİPLERİ DİLEK KİPLERİ
Simdiki/Geniş Zaman: Özne yalındır. Nesne tekilken yalın, çoğulken bükümlü haldedir.  Fiil özneye göre çekimlenir. Di’li Gecmis Zaman: Geçişli fiillerde özne bükümlü, nesne yalın haldedir, fiil nesneye göre çekimlenir. Miş’li Geçmiş zaman: geçişli fiillerde özne bükümlü, nesne yalın haldedir. Fiil, nesneye göre çekimlenir. GEÇİŞSİZ FİİL: Özne yalındır. GEÇİŞLİ FİİL: Özne yalın. Nesne tekilken yalın, çoğulken bükümlü. Fiil özneye göre çekimlenir.
Geçişsiz fiil Gecisli Fill Geçişsiz fiil Gecisli Fill Geçişli Fiil Emir istek şart gereklilik emir istek şart gereklilik
Ozne yüklem Nesne Eril Nesne Dişil Nesne çoğul Özne yüklem Nesne Eril Nesne Disil Nesne çoğul Özne Geçişsiz fiil Nesne Eril Nesne Disil Nesne çoğul Wa ez  şêri Xarpêt Eke ez şêri Xarpêt Gune ez şêri Xarpêt Wa ez nan borİ Eke ez muriye borİ Gune ez muriyUN borİ
Ez Ez yenu Ez nan wenU Ez muriye wenU Ez muriyUN wenU Ez amu Mı nan werD Mı muriyE werdE Mı murİ werdİ Ez Mı nan werdO Mı muriyE werdA Mı murİ werdÊ so Wa tı şêrê Xarpêt Eke tı şêrê Xarpêt Gune tı şêrê Xarpêt borê Wa tı muriye borE Eke tı muriyUN borE Gune tı nan borE
yenay/yenê Tı nan wenaY/wenÊ Tı muriye wenaY/wenÊ Tı muriyUN wenaY/wenÊ amê/ama To nan werD To muriyE werdE To murİ werdİ ameyê/ameya To nan werdo To muriyE werdA To murİ werdÊ Wa a şêo Xarpêt Eke a şêro Xarpêt Gune a şêro Xarpêt Wa a muriyUN borO Eke a nan borO Gune a muriye borO
A A yena A nan wenA A muriye wenA A muriyUN wenA A ame Ae nan werD Ae muriyE werdE Ae murİ werdİ A ama Ae nan werdO Ae muriyE werdA Ae murİ werdÊ Wa o şêro Xarpêt Eke o şêro Xarpêt Gune o şêro Xarpêt Wa o nan borO Eke o muriye borO Gune o muriyUN borO
O O yeno O nan wenO O muriye wenO O muriyUn wenO O ama Ey nan werD Ey muriyE werdE Ey murİ werdİ O amo Ey nan werdO Ey muriyE werdA Ey murİ werdÊ Wa ma şêrime xarpêt Eke ma şêrime Xarpêt Gune ma şêrime Xarpêt Wa ma muriye borİME Eke ma muriyUN borİME Gune ma nan borİME
Ma Ma yenime Ma nan wenİME Ma muriye wenimE Ma muriyUN wenİME Ma amaime Ma nan werD Ma muriyE werdE Ma murİ werdİ Ma ameyme Ma nan werdo Ma muriyE werdA Ma murİ werdÊ şêrê Wa sıma şêrê Xarpêt Eke sıma şêrê Xarpêt Gune sıma şêrê Xarpêt borerê Wa sıma muriyUN borÊ Eke sıma nan borÊ Gune sıma muriye borÊ
Sima Sıma yenê Sıma nan wenÊ Sıma muriye wenÊ Sıma muriyUN wenÊ Sima amay Sıma nan werD Sıma muriyE werdE Sıma murİ werdİ Sima amê Sıma nan werdO Sıma muriyE werdA Sıma murİ werdÊ Wa İ/Ê şêrê Xarpêt Eke İ/Ê şêrê Xarpêt Gune İ/Ê şêrê Xarpêt Wa İ/Ê nan borÊ Eke İ/Ê muriye borÊ Gune İ/Ê muriyUN borÊ
i/ê İ/Ê yenê İ/Ê nan wenÊ İ/Ê muriye wenÊ İ/Ê muriyUN wenÊ i/ê amay İnun nan werD İnun muriyE werdE İnun murİ werdİ i/ê amê İnun nan werdO İnun muriyE werdA İnun murİ werdÊ Wa Zeyne şêro Xarpêt Eke Zeyne şêro Xarpêt Gune Zeyne şêro xarpêt Zeyne nan bore Wa Zeyne nan borO Eke Zeyne muriye borO Gune Zeyne muriyUN borO
Zeyne Zeyne yena Zeyne nan wenA Zeyne muriye wenA Zeyne muriyUN wenA Zeyne ame Zeyne nan werD Zeyne muriyE werdÊ Zeyne murİ werdi Zeyne ama Zeyne nan werdo Zeyne muriyE werdA Zeyne murİ werdÊ Wa hesen şêro xarpêt Eke Hesen şêro Xarpêt Gune Hesen şêro xarpêt Hesen nan bore Wa Hesen nan borO Eke Hesen muriye borO Gune Hesen muriyUN borO
Hesen Hesen yeno Hesen nan wenO Hesen muriye wenO Hesen muriyUN wenO Hesen ama Hesenİ nan werD Hesenİ muriyE werdÊHesenİ murİ werdİ Hesen amo Hesenİ nan werdO Hesenİ muriyE werdA Hesenİ murİ werdÊ
NOT: Geçişli fiillerde tüm dilek kiplerinde nesne durumundaki zamir bükümlenir.
Gelecek Zaman: Özne yalındır. Nesne tekilken yalın, çoğulken bükümlü haldedir.  Fiil özneye göre çekimlenir. Di’li Geçmiş Zaman Zeyne, EY bore Wa tı EY bore Eke ez AE bori Gune sıma İNUN borê
geçişsiz fiil geçişli fiil Geçişli Fiiller: Nesne isim de olsa, zamir de olsa yalındır Hesen, AE bore
özne yüklem nesne eril nesne dişil nesne çoğul To, EZ key rusnu? To, MA dayme wendene Ey, SIMA zaf qefelnay Ma, İ/Ê kerdi teber Sıma, O werd Domananê inun borerê
Ez do bêri Ez do nan borİ Ez do muriye borİ Ez do muriyUN borİ İnun, EZ ardu Mı, TI berday Ae, O çhêm ra vêrna ra Sıma, qey İ/Ê xapıti? Ey, A çinıte
do bêrê Tı do nan borE Tı do muriye borE Tı do muriyUN borE To, Hesen key rusna?
A do bêro A do nan borO A do muriye borO A do muriyUN borO
O do bêro O do nan borO O do muriye borO O do muriyUN borO
Ma do bêrime Ma do nan borİME Ma do muriye borİME Ma do muriyUN borİME
Sıma do bêrê Sıma do nan borÊ Sıma do muriye borÊ Sıma do muriyUN borÊ
İ/Ê de bêrê İ/Ê de nan borÊ İ/Ê de muriye borÊ İ/Ê de muriyUN borÊ
Zeyne do bêro Zeyne do nan borO Zeyne do muriye borO Zeyne do muriyUN borO
Hesen do bêro Hesen do nan borO Hesen do muriye borO Hesen do muriyUN borO
NOT: Geçişli fiillerde şimdiki ve gelecek zaman formlarında (tüm dilek kiplerinde de) nesne bükümlenir.
Ez, TO benu Tı do AE bıvêne Tı, key sonay leyê EY? O, gos dano MI Sıma, sonê leyê İNUN Ma do EY berime
Manga, EY wena Guk, AE lıno Werg, TO weno Hes, İNUN phıskneno Heli, EY beno Kerm, AE bırneno
Ez Hesenİ benu Werg, kutıkİ weno Hes, bızUN phıskneno
İşaret zamirlerinin cümle içerisinde özne ve nesne görevli kullanımları
Şimdiki/Geniş Zaman Di’li Geçmiş Zaman: Özne bükümlü, nesne yalın Miş’li Geçmiş Zaman:Özne bükümlü, nesne yalın Miş’li Geçmiş Zamanın Hikayesi Gelecek zaman Gelecek Zamanın Hikayesi Şimdiki Zamanın Hikayesi KILMEK RA / ÖZETLE
O sono O, gidiyor No şi Bu gitti (eril) No şiyo Bu gitmiş No şibi Bu gitmişti No do şêro Bu gidecek No do bışiyêne Bu gidecekti No şiyêne Bu gidiyordu Geçişli fiil Geçişsiz fiil
A sona O, gidiyor Na şiye Bu gitti (dişil) Na şiya Bu gitmiş Na şibi Bu gitmişti Na do şêro Bu gidecek Na do bışiyêne Bu gidecekti Na şiyêne Bu gidiyordu Şimdiki/geniş ve gelecek zaman ile tüm dilek kiplerinde Özne yalın, nesne oblik Özne yalın
No sono Bu, gidiyor Ni/Nê şi Bunlar gitti Nê/Ni şiyê Bunlar gitmiş Nê/Ni şibi Bunlar gitmişti Nê/Ni dê şêrê Bunlar gidecek Nê/Ni dê bışiyêne Bunlar gidecekti Nê/Ni şiyêne Bunlar gidiyordu Tüm geçmiş zamanlar ve bileşik zamanlar ile dilek kiplerinin hikaye zamanlarında Nesne oblik, özne yalın Özne yalın
Na sona Bu, gidiyor O şi O gitti O şiyo O gitmiş O şibi O gitmişti O do şêro O gidecek O do bışiyêne O gidecekti O şiyêne O gidiyordu
Ni/Nê sonê Bunlar, gidiyor A şiye O gitti A şiya O gitmiş A şibi O gitmişti A do şêro O gidecek A do bışiyêne O gidecekti A şiyêne O gidiyordu
İ/Ê sonê Onlar, gidiyor İ/Ê şi Onlar gitti Ê/İ şiyê Onlar gitmiş Ê/İ şibi Onlar gitmişti Ê/İ dê şêrê Onlar gidecek Ê/İ dê bışiyêne Onlar gidecekti İ/Ê şiyêne Onlar gidiyordu
O, ney beno O, bunu götürüyor (e-e) Ney, no ard Ney, no ardo Ney, no ardibi No do aye bıbero Bu, onu götürecek Ney do no biardêne Ney, no ardêne
O, naye beno O, bunu götürüyor (e-d) Ney, na arde Ney, na arda Ney, na ardibi Na do ey bıbero Bu, onu götürecek Ney do na biardêne Ney, na ardêne
A, ney bena O, bunu götürüyor (d-e) Ney, ni (nê) ardi Ney, ni (nê) ardê Ney, ni (nê) ardibiy Nê/Ni dê inun bıberê Bunlar, onları götürecek Ney do ni (nê) biardêne Ney, ni (nê) ardêne
A, naye bena O, bunu götürüyor (d-d) Ney o berd Ney, o berdo Ney, o berdibi O do aye biaro O, onu getirecek Ney do o bıberdêne Ney o berdêne
Nİ/Nê ninun benê Bunlar, onları götürüyor Ney, a berde Ney, a berda Ney, a berdibi A do  ey biaro O, onu getirecek Ney do a bıberdêne Ney, a berdêne
İ/Ê, ey anê Onlar, onu getiriyor (e-) Ney, i (ê) berdi Ney, i (ê) berdê Ney, i (ê) berdibiy Ê/İ dê inun biarê Onlar, onu getirecek Ney do i (ê) bıberdêne Ney, i (ê) berdêne
İ/Ê, ae anê Onlar, onu getiriyor (d-) Ey, no ard Ey, no ardo Ey, no ardibi Ey do naye bicêro Ey do no biardêne Ey, no ardêne
Ey, na arde Ey, na arda Ey, na ardibi Ey do ney bicêro Ey do na biardêne Ey, na ardêne
Ey, ni (nê) ardi Ey, ni (nê) ardê Ey, ni (nê) ardibiy Ey do ninun bicêro Ey do ni (nê) biardêne Ey, ni (nê) ardêne
Ey o berd Ey o berdo Ey o berdibi O do naye bicêro Ey do o bıberdêne Ey o berdêne
Ey, a berde Ey, a berda Ey, a berdibi A do ney bicêro Ey do a bıberdêne Ey, a berdêne
Ey, i (ê) berdi Ey, i (ê) berdê Ey, i (ê) berdibiy İ/ê dê inun bicêrê Ey do i (ê) bıberdêne Ey, i (ê) berdêne
Naye, no ard Naye, no ardo Naye, no ardibi O do bêro ney bicêro Naye do no biardêne Naye, no ardêne
Naye, na arde Naye, na arda Naye, na ardibi O do bêro naye bicêro Naye, do na biardêne Naye, na ardêne
Naye, ni (nê) ardi Naye, ni (nê) ardê Naye, ni (nê) ardibiy O do bêro ninun bicêro Naye do ni (nê) biardêne Naye, ni (nê) ardêne
Naye, o berd Naye, o berdo Naye, o berdibi Na do bêro ney bicêro Naye do o bıberdêne Naye, o berdêne
Naye, a berde Naye, a berda Naye, a berdibi Na do bêro naye bicêro Naye do a bıberdêne Naye, a berdêne
Naye i (ê) berdi Naye i (ê) berdê Naye i (ê) berdibiy Na do bêro ninun bicêro Naye do i (ê) bıberdêne Naye i (ê) berdêne
Aye, no ard Aye, no ardo Aye, no ardibi guretene – bigê/bijê/bicê Aye do no biardêne Aye, no ardêne
Aye, na arde Aye, na arda Aye, na ardibi Aye do na biardêne Aye, na ardêne
Aye, ni (nê) ardi Aye, ni (nê) ardê Aye, ni (nê) ardibiy Aye do ni (nê) biardêne Aye, ni (nê) ardêne
Aye, o berd Aye, o berdo Aye, o berdibi Aye do o bıberdêne Aye, o berdêne
Aye, a berde Aye, a berda Aye, a berdibi Aye do a bıberdêne Aye, a berdêne
Aye i (ê) berdi Aye i (ê) berdê Aye i (ê) berdibiy Aye do i (ê) bıberdêne Aye i (ê) berdêne
Ninun, no ard Ninun, no ardo Ninun, no ardibi Ninan do no biardaye Ninun do no biardêne Ninun, no ardêne
Ninun, na arde Ninun, na arda Ninun, na ardibi Ninun do na biardêne Ninun, na ardêne
Ninun, ni ardi Ninun, ni ardê Ninun, ni ardibiy Ninundo ni biardêne Ninun, ni ardêne
Ninun, o berd Ninun, o berdo Ninun, o berdibi Nina do o bıberdaye Ninun do o bıberdêne Ninun, o berdêne
Ninun, a berde Ninun, a berda Ninun, a berdibi Ninun do a bıberdêne Ninun, a berdêne
Ninun, i (ê) berdi Ninun, i (ê) berdê Ninun, i (ê) berdibiy Ninun do i (ê) bıberdêne Ninun, i (ê) berdêne
İnun, no ard İnun, no ardo İnun, no ardibi İnun do no biardêne İnun, no ardêne
İnun, na arde İnun, na arda İnun, na ardibi İnun do na biardêne İnun, na ardêne
İnun, ni ardi İnun, ni ardê İnun, ni ardibiy İnun do ni biardêne İnun, ni ardêne
İnun, o berd İnun, o berdo İnun, o berdibi İnun do o bıberdêne İnun, o berdêne
İnun, a berde İnun, a berda İnun, a berdibi İnun do a bıberdêne İnun, a berdêne
İnun, i (ê) berdi İnun, i (ê) berdê İnun, i (ê) berdibiy İnun do i (ê) bıberdêne İnun, i (ê) berdêne