ÇUT JÜANU DE WENDEN U NUSTENE
Hemu kes ki zaneno ke, çül wenden u nustena rınde, jüanê (zonê) ma u piyê isani de bena. Ma zanenime ke no halo ke miyan derim, ni hali de ma teyna jüanê ma u piyê xo de nêşkinime bıwanim, bınusnim. Ma ki zanenime ke na hal de ma gereko hem jüanê ma u piyê xo de hem ki Tırki bıwanim. Emma, vatena ma nowa ke; sıfte jüanê ma u piyê xo de, dıma jüanê Tırki de bıwanim. İsan gereko sıfte jüanê xo de bıwano, bınusno.
No usıl u qeyda çıton beno. Formülasyonê na qesa çıko?
Ancia vanime ke;
-
Kıreş de ebe jüanê xo’a qesey bıkerim. Jüanê xo ra qeyr jüanê qesey mekerim.
-
Mekteb ra raver (mektebê vera wenden u nustene/Ana Okulu) ki gereko teyna be jüanê xo’a qesey bo, kay bicêriyo dê. (Hem u kar – gure jüanê xo de bıbo)
-
Sınıfo sıftên de jüanê xo de wenden u nustene. (Ana dilinde eğitim)
-
Sınıfê dıdine de derd u khulê xo reet jüan ardene (Zazaca sözel yeterlilik edinme)
-
Sınıfê hirêyine de jüanê xo’a wenden u nustene (Anadilinde okuma ve yazmayı ilerletme)
-
Sınıfê çarine de lewê Zazaki de Tırki qesey kerdene, dıma Tırki nustene (Türkçe konuşmaya başlama ve ardından Türkçe yazma etkinlikleri)
-
Sınıfê phancine de Zazaki wenden u nustene, lewe nae de Tırki derd u khulê xo zon ardene (Türkçe sözel yeterlilik edinme)
-
Sınıfê seşine de Zazaki bo Tırki têdüs de wenden u nustene (Zazaca ve Türkçe okuryazarlıkta akıcılık)
-
Sınıfê howtine de hurdımêna jüanan de wenden u nustene (Zazaca ve Türkçe Eğitim)
10. Nae ra tepia hurdımêna jüanan de wenden u nustene… (Her iki dilde hayat boyu öğrenme)
Tecrübe: 1. Cumhuriyetê Çiniê Xelqi de, sarê Shilong Bai
2. Papua Ginea Newiye de, sarê Usarufa
3. Peru de, sarê Que Chua
4. Etiyopya de, haniya Bensihangul-Gumuzi (Bensihangul- Gumuz yöresi)
5. Tanzanya de, haniya Kuria
6. Kamboçya de, mıleto ke jüanê “Kuyki” qesey keno
7. Bangladeş de, mıletê Khyangi
8. Sudan de (zafê caanê Sudani de…)
Anekdotêr: Alanganê Solomoni de jü dewıc hem İngılızki hem ki Pijinki zaneno. No dewıc, rocê jüanê xo Cheke Holoki de kıtabê hêkate vêrneno xo dest, ebe veng’a waneno, dıma xafılde qireno:
“Aha Jüanê mı!.. Jüanê mı nao!..”
Vano…
Çut jüanu de wenden u nustene de kamê ke nêbo, nêbeno?
Programê nianêni, niyê ke na cêr morinê, nêbe; hal be hal ni programi nêcêrinê de.
-
Zaniyê qerar daene (karar vermeye ilişkin bilgi)
-
Mêras (Ortak mülkiyet)
-
İmla sero jü qerar de têare amaene (Kabul görmüş imlalar)
-
İyê ke serba na qesa gonqeyretê, xeberdariya inu (Bilgilendirilmiş ve etkin rol oynayan ortaklar)
-
Pheşti daena siyasiyu/siyasetu (Destekleyici siyasi çevre)
-
Serrun ya ki zaniyê jüani gore materyalê wendene (Sevyelere ayrılmış okuma materyalleri)
-
Personelê wenden u nustene (Eğitim personeli)
-
Dot ra nat (vızêri ra nat) na kare sero kami çı vıraşto? Siyasetê Tırkiya vızêri ra nat çı hal dero? (Süregelen değerlendirmeler)
-
Fonê temınatıni (Teminatlı fon)
10. Mufredatê Talim Terbiya (Onaylanmış müfredat)
Gereko, niyê ke cor amê sure kerdene, ni pêro bıbê ke “çüt” jüanan de wenden u nustene ki bıbo. Ninan ra ke jüyê nêbiye, na kare leng manena.
Ma wazeni Zazay peserbi wayir weji zonixuri hunerxuni