ÇUT JÜANU DE WENDEN U NUSTENE

1
8.013 views

ÇUT JÜANU DE WENDEN U NUSTENE

Hemu kes ki zaneno ke, çül wenden u nustena rınde, jüanê (zonê) ma u piyê isani de bena.  Ma zanenime ke no halo ke miyan derim, ni hali de ma teyna jüanê ma u piyê xo de nêşkinime bıwanim, bınusnim.  Ma ki zanenime ke na hal de ma gereko hem jüanê ma u piyê xo de hem ki Tırki bıwanim.  Emma, vatena ma nowa ke; sıfte jüanê ma u piyê xo de, dıma jüanê Tırki de bıwanim. İsan gereko sıfte jüanê xo de bıwano, bınusno.

No usıl u qeyda çıton beno.  Formülasyonê na qesa çıko?

Ancia vanime ke;

  1. Kıreş de ebe jüanê xo’a qesey bıkerim. Jüanê xo ra qeyr jüanê qesey mekerim.

  2. Mekteb ra raver (mektebê vera wenden u nustene/Ana Okulu) ki gereko teyna be jüanê xo’a qesey bo, kay bicêriyo dê. (Hem u kar – gure jüanê xo de bıbo)

  3. Sınıfo sıftên de jüanê xo de wenden u nustene. (Ana dilinde eğitim)

  4. Sınıfê dıdine de derd u khulê xo reet jüan ardene (Zazaca sözel yeterlilik edinme)

  5. Sınıfê hirêyine de jüanê xo’a wenden u nustene (Anadilinde okuma ve yazmayı ilerletme)

  6. Sınıfê çarine de lewê Zazaki de Tırki qesey kerdene, dıma Tırki nustene (Türkçe konuşmaya başlama ve ardından Türkçe yazma etkinlikleri)

  7. Sınıfê phancine de Zazaki wenden u nustene, lewe nae de Tırki derd u khulê xo zon ardene (Türkçe sözel yeterlilik edinme)

  8. Sınıfê seşine de Zazaki bo Tırki têdüs de wenden u nustene (Zazaca ve Türkçe okuryazarlıkta akıcılık)

  9. Sınıfê howtine de hurdımêna jüanan de wenden u nustene (Zazaca ve Türkçe Eğitim)

10.  Nae ra tepia hurdımêna jüanan de wenden u nustene… (Her iki dilde hayat boyu öğrenme)

Tecrübe: 1. Cumhuriyetê Çiniê Xelqi de, sarê Shilong Bai

2. Papua Ginea Newiye de, sarê Usarufa

3. Peru de, sarê Que Chua

4. Etiyopya de, haniya Bensihangul-Gumuzi (Bensihangul- Gumuz yöresi)

5. Tanzanya de, haniya Kuria

6. Kamboçya de, mıleto ke jüanê “Kuyki” qesey keno

7. Bangladeş de, mıletê Khyangi

8. Sudan de (zafê caanê Sudani de…)

Anekdotêr: Alanganê Solomoni de jü dewıc hem İngılızki hem ki Pijinki zaneno. No dewıc, rocê jüanê xo Cheke Holoki de kıtabê hêkate vêrneno xo dest, ebe veng’a waneno, dıma xafılde qireno:

“Aha Jüanê mı!.. Jüanê mı nao!..”

Vano…

Çut jüanu de wenden u  nustene de kamê ke nêbo, nêbeno?

Programê nianêni, niyê ke na cêr morinê, nêbe; hal be hal ni programi nêcêrinê de.

  1. Zaniyê qerar daene (karar vermeye ilişkin bilgi)

  2. Mêras (Ortak mülkiyet)

  3. İmla sero jü qerar de têare amaene (Kabul görmüş imlalar)

  4. İyê ke serba na qesa gonqeyretê, xeberdariya inu (Bilgilendirilmiş ve etkin rol oynayan ortaklar)

  5. Pheşti daena siyasiyu/siyasetu (Destekleyici siyasi çevre)

  6. Serrun ya ki zaniyê jüani gore materyalê wendene (Sevyelere ayrılmış okuma materyalleri)

  7. Personelê wenden u nustene (Eğitim personeli)

  8. Dot ra nat (vızêri ra nat) na kare sero kami çı vıraşto? Siyasetê Tırkiya vızêri ra nat çı hal dero?  (Süregelen değerlendirmeler)

  9. Fonê temınatıni (Teminatlı fon)

10.  Mufredatê Talim Terbiya (Onaylanmış müfredat)

Gereko, niyê ke cor amê sure kerdene, ni pêro bıbê ke “çüt” jüanan de wenden u nustene ki bıbo. Ninan ra ke jüyê nêbiye, na kare leng manena.